اعتبار و نقش «منابع معرفتی» در اندیشه ابن ابی جمهور احسایی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 هیئت علمی دانشگاه ایلام

2 دانشگاه ایلام

چکیده

بازشناسی چیستی و چرایی ترکیب سه منبع معرفتی عقل، شرع و کشف در نظام اندیشه ابن ابی جمهور احسایی(838-906ق)، تحلیل دستاوردهای معرفتی این نظام را ثمربخش­تر می­کند. ابن ابی جمهور احسایی به عنوان شخصیتی که جایگاه مهمی در مسیر ادغام شاخه­های مختلف نظری در سایه تعالیم امامی دارد، نظریه شناخت خود را بر پایه­ای فلسفی- دینی- عرفانی تأسیس می­کند. کاری که بعدها توسط صدرالمتألهین شیرازی (979-1050ق) تکمیل شد و در قالب نظریه «وحدت معرفتی مفاد قرآن، عرفان و برهان» ارائه گردید. در نظام فکری ابن ابی جمهور، ربط و پیوند عمیقی میان عقل، قلب و شرع وجود دارد؛ وی معتقد است که باید از قضایای برهانی ضروری به واردات الهی ارثی منتقل شد، در این صورت اسرار شریعت را می­توان دریافت و معانی طریقت و حقیقت را فهمید. عقل با پیمودن مراتب کمال به مرتبه قلب راه پیدا می­کند و قلب نام دیگر عقلِ کمال یافته است. همچنین در مورد ربط و نسبت میان شرع و عقل، بر این باور است که شرع، عقل خارجی و عقل، شرع داخلی است، پس آن دو معاضد و معاون همدیگر بلکه با هم متحدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Authority and Role of “Cognitive Sources” in Ibn Abi Jumhur Ahsai’s thought

نویسندگان [English]

  • shamso"allah seraaj 1
  • somayeh monfared 2
1 Faculty of Ilam University
2 Ilam University
چکیده [English]

The identification of what and why of the combined three cognitive sources including intellect, intuition and revelation in Ibn Abi Jumhur’s system of thought makes the analysis of the cognitive achievements of this system of thought more effective. Ibn Abi Jumhur, as a figure who has an important position in the integration of various theoretical branches in the light of the teachings of Imams, establishes his theory of cognition on a philosophical religious and mystical basis. This work was later completed by Mula Sadra Shirazi and was presented in the form of “cognitive unity of the of Quran content, Mysticism and logic” theory. In Ahsai’s thought system, there is a profound relevance and connection between intellect, heart and revelation. He believes that it is necessary to move from essential logical theorems to inherited divine perceptions. In that case, it is very likely to perceive secrets of sharia and understand the meanings of Sufism and truth. Intellect finds its way to heart through passing perfection. In fact, heart is another name for perfected intellect. Furthermore, about the relationship between sharia and intellect, he believes that religious law is external intellect and intellect is internal religious law. Therefore, they are not only associated with each other but they are also united.


کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Abi Jumhur
  • cognitive sources
  • intellect
  • intuition
  • revelation
  1. احسایی، محمد بن ابی جمهور، مجلی مرآه المنجی فی الکلام و الحکمتین و التصوف، تحقیق و تصحیح رضا یحیی پور فارمد، بیروت، جمعیه ابن ابی جمهور احسایی لإحیاء التراث، 1434ق.
  2. ---------، رسائل کلامیه و فلسفیه، تحقیق و تصحیح رضا یحیی پور فارمد، بیروت، جمعیه ابن ابی جمهور احسایی لإحیاء التراث، 1435ق.
  3. ----------، شرح علی الباب حادی عشر، تحقیق و تصحیح رضا یحیی پور فارمد، بیروت، دارالمحجه البیضاء، 1435ق.
  4. ----------، النور المنجی من الظلام (حاشیه مسلک الأفهام)، تحقیق و تصحیح رضا یحیی پور فارمد، بیروت، جمعیه ابن ابی جمهور احسایی لإحیاء التراث، 2013م.
  5. ----------، عوالی اللآلی العزیزیه فی الاحادیث الدینیه، قم، منشورات سیدالشهداء، 1403ق.
  6. ابن عربی، محیی الدین محمد، الفتوحات المکیه، تصحیح عثمان یحیی، 14ج، قاهره، افست بیروت، 1994م.
  7. ----------، المسائل، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا.
  8. آملی، حیدر بن علی، نص النصوص فی شرح الفصوص، المقدمات، تصحیح یحیی و کربن، ط 2، تهران، توس، 1988م.
  9. رضازاده، رضا و سمیه منفرد، «جُستاری تطبیقی درباره اعتبار و نقش «منابع معرفتی» در نظام اندیشه‌ی ملاصدرا و ابن عربی»، آموزه‌های فلسفه اسلامی، بهار و تابستان 1393، ش14، ص37-56.
  10. الحسینی الزبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالهدایه، 1385ق.
  11. جهانگیری، محسن، ابن عربی چهره برجسته عرفان اسلامی، تهران، انتشارات تهران، 1361ش.
  12. شعیری، محمدبن محمد، جامع الأخبار، قم، منشورات الشریف الرضی، 1363ش.
  13. شهابی، محمود، رهبر خرد (منطقیات)، چ7، تهران، کتابفروشی خیام، 1364ش.
  14. شیرازی، صدرالدین محمد، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، ج3، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981م.
  15. غزالی، ابوحامد، محک النظر، مقدمه و تصحیح و تحقیق دکتر رفیق العجم، بیروت، دارالفکر، 1994م.
  16. مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1403ق.
  17. نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، 1408ق.