نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسنده
هیئت علمی دانشگاه شهید مطهری
چکیده
فلسفة فقه از جمله شاخه‌های فلسفة مضاف است که در آن، فقه به‌معنای علم به احکام شرعی از ادلة تفصیلی آنها از منظر بیرونی و روی‌آورد معرفت درجة دوم، توصیف و تحلیل نظری می‌شود. تحلیل نظری فقه به عنوان علمی که در فرهنگ، تاریخ و تمدن اسلامی تحقق یافته است به نظریة کلی دربارة آن می‌انجامد. به نظریة کلی در زمینة فقه با قطع نظر از مذاهب یا باب خاص یا مقطع تاریخی معین، فلسفة فقه گفته می‌شود. در فلسفة فقه، ماهیت فقه تبیین و گونه های گزاره‌های فقهی توصیف می‌گردد و از منظر روش شناسانه، کارآمدی منطق فقه، سنجیده و مبنای فقه بدست داده می‌شود و جایگاه منابع استکشاف حکم شرعی تبیین می‌گردد. نسبت و رابطة فقه با علوم دیگر، ارائه و نحوة تأثیرپذیری فقیه در تولید معارف فقهی از علوم و معارف انسانی و تجربی، تحلیل و تبیین می‌گردد مباحث یادشده و دیگر مباحث، هریک متضمن مسئله‌ای مهم در زمینة فلسفة فقه است طرح مسائل فلسفة فقه به نگـرشی کلـی و جامـع نسبـت به فقه می‌انجامد به‌نحوی که در مطالعات درون فقهی فقیه مؤثر می‌افتد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Philosophy of Jurisprudence and the Problems It May Face
نویسنده [English]
- sayyed abolghasem naghibi
Faculty of Shahid Motahari University
چکیده [English]
Abstract
Philosophy of jurisprudence is a branch of additional philosophy in which jurisprudence as the science of legal laws is analyzed and described via detailed reasoning from an outer viewpoint and with an approach of second-degree knowledge. Theoretical analysis of jurisprudence as a science that has come true through the culture, history and civilization of Islam leads to a general theory about it. The general theory in the field of jurisprudence, regardless of the sect, subject and specific era, is called philosophy of jurisprudence. The quiddity of jurisprudent is explained and jurisprudential propositions are described in the philosophy of jurisprudence. The efficiency of the logic of jurisprudence is assessed from the methodological viewpoint that leads to the base of jurisprudence. The validity of the sources and reasons containing the legal law are also assessed. The relation and connection between jurisprudence and other sciences are presented and the way a jurist, in producing jurisprudential teachings, gets influenced by human and experimental sciences gets explained. Each of the abovementioned topics and other ones contains an important problem in the field of philosophy of jurisprudence. Debating the problems of philosophy of jurisprudence leads to a general and comprehensive view on jurisprudence in a way that affects the intra-jurisprudential studies of the jurist.
کلیدواژه‌ها [English]
- Key Words: jurisprudence
- additional philosophy
- philosophy of jurisprudence
- the problems of philosophy of jurisprudence
- فهرست منابع
- قرآن کریم
- ابن‌منظور، لسان العرب، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، 1416ق.
- آلن بیرو، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمة باقر ساروخانی، تهران، کیهان، 1370.
- جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح- تاج اللغه و صحاح العربیه، بیروت، دارالعلم للملایین،
- ق.
- حکیم، محمدتقی، الاصول العامه فی فقه المقارن،تهران، المجمع العالمی للتقریب المذاهب
- اسلامی، 1431ق.
- خمینی، سید روح الله، تهذیب الاصول، مقرر: جعفر سبحانی، تهران، جامعه المدرسین، 1405ق.
- خویی، سید ابوالقاسم، مصباح الاصول، مقرر: سید محمد سرور واعظ بهسودی، چ5، قم، مکتبه
- الداوری، 1417ق.
- زبیدی،محمدبن مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، منشورات دارالمکتبه الحیات،
- ق.
- سروش، عبدالکریم ، قبض و بسط تئوریک شریعت، تهران، مؤسسة فرهنگی صراط، 1370.
- ______، علم چیست؟ فلسفه چیست؟، تهران، مؤسسة فرهنگی صراط، 1379.
- شاطبی، ابواسحاق، الموافقات فی اصول الاحکام ، بی‌جا، دارالفکر، بی‌تا .
- شیرازی، قطب الدین، شرح حکمـة الاشراق، قم، بیدار، افست چاپ سنگی، بی‌تا.
- صدر، سیدمحمدباقر، المعالم الجدیده للاصول، چ2، مکتبه النجاح، 1395ق،1975.
- ______، دروس فی علم الاصول، بیروت، قاهره، دارالکتاب اللبنانی، دارالکتاب المصری،
- عراقی، آقا ضیاء ، مقالات الاصول، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1423ق.
- غزالی امام محمد، المستصفی فی علم الاصول، بیروت، دارالکتب الهادی، 1413ق.
- فاسی ،علال، مقاصد الشریعـة الاسلامیـة و مکارمها، رباط، 1411.
- فلیسین شاله، شناخت روش‌های علوم( فلسفة علمی)، ترجمة دکتر مهدوی، تهران، شرکت
- چاپخانة تابان، 1323.
- کاتوزیان، ناصر، فلسفة حقوق، مشهد، به نشر آستان قدس رضوی، 1365.
- ______، گامی به سوی عدالت ، انتشارات دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران،
- گرجی، ابوالقاسم، مقالات حقوقی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1369.
- لازی، جان، درآمدی تاریخی به فلسفة علم، چ2، تهران، سمت، 1377.
- لاریجانی، صادق ، گفت و گوهای فلسفة فقه، قم، بوستان کتاب، 1380.
- مجلسی،محمدباقر، بحارالانوار، 1386ق.
- مطهری، مرتضی، آشنایی با علوم اسلامی ، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1362.
- ______، عدل الهی، تهران، صدرا ، 1387.
- ______، مقالات فلسفی، تهران، حکمت، بی‌تا.
- مولی عبدالله یزدی( حاشیه بر تهذیب المنطق تفتازانی)، افست چاپ سنگی، خط عبدالرحیم،
- ق.
- نائینی، محمـدحسین، اجـودالتقـریرات، مقـرر: خویی، سید ابوالقاسم، قم، مطبـعه العرفان،
- مصطفوی، بی‌تا.
- نقیبی، سید ابوالقاسم ،" نسبت و رابطة علم کلام با دانش اصول"، فصلنامة اندیشة دینی، شمارة
- ، زمستان1387.
)