نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه بین المللی اهل بیت علیهم السلام

2 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

چکیده

وجود حالات نفسانی محض و غیر التفاتی به‌ویژه آگاهی محض از مسائل محل تلاقی فلسفة ذهن و فلسفة عرفان است. غالب احوال و مقامات مطرح از سوی عارفان دارای متعلق هستند. اما در منازل عرفانی گاه سخن از به دست آوردن احوال و مقاماتی است که داشتن متعلق درباره‌‌ی آنها بی‌‌معناست و لزوماً در موردآن حال و مقام «به ـ از» معنا ندارد. معتقدان به این دیدگاه صرفاً با بررسی حالت آگاهی محض، به عنوان یک حالت نفسانی غیر التفاتی که از سوی عارفان گزارش شده است، در جهت اثبات وجود این نوع حالات استدلال کرده‌‌اند. اما به نظر می‌‌رسد حالات نفسانی غیرالتفاتی دیگری نیز وجود دارد. یکی از این حالات نفسانی غیر التفاتی مقام عرفانی «طمأنینه محض» است. اما آیا حقیقتی به نام طمأنینه محض و بدون متعلق امکان پذیر و فهم پذیر است یا هر طمأنینه‌‌ای لزوماً دارای نسبت است و «به» متعلقی وابسته است؟  می‌‌توان گفت که عارف در مرتبه‌‌ای از سیر و سلوک در حالتی قرار می‌‌گیرد که بی آنکه به چیزی قرار و آرام بیابد در فراخنایی از طمأنینه خواهد بود. روح او صرفاً در اطمینان است نه آنکه مطمئن به چیزی باشد. دو استدلال از منظر عرفانی بر تحقق طمأنینه محض می توان ارائه کرد: تلازم علم و طمأنینه و پیوند طمأنینه با تقدیر عهد الست در عرفان اسلامی. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Pure Tranquility (Tuma’nina): Investigating the Possibility of Non-intentional Mental States

نویسندگان [English]

  • Adel Meghdadian 1
  • masoud sadeghi 2

1 Faculty member of Ahlul Bayt International University

2 Faculty member of Tehran University

چکیده [English]

The existence of pure and non-intentional mental states, especially pure consciousness, is one of the issues which can be located where philosophy of mind and philosophy of mysticism coincide. Most of states and stations proposed by mystics have adjuncts. However, there are also some mystical states and stations that do not necessarily have adjuncts. The proponents of this view have simply argued for the existence of these kinds of states, merely by examining pure consciousness as a non-intentional mental state reported by the mystics. It appears that there are further non-intentional mental states. One of these non-intentional states is the "mystical" state of pure tranquility. The question can be raised whether a state known as pure tranquility can be assumed and comprehended. If not then the alternative is that it has an adjunct and it is necessarily directed to an object.  It can be said that the mystic, in his progress path to God, falls in a state of pure tranquility without being linked to an object as an adjunct of the tranquility state. His spirit is in a state of certainty without having to be certain of something. From a mystical point of view, two arguments can be put forward for the realization of pure tranquility: the entailment of knowledge and tranquility, and the interconnection of tranquility and the primordial covenant in Islamic mysticism.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • mystical experience
  • pure consciousness
  • pure tranquility
  • intentionality
  • non-Intentionality
  • non-intentional mental state
  1. قرآن کریم
  2. ابن أبی جمهور، محمد، عوالی اللئالی العزیزیـة فی الأحادیث الدینیـة، قم، دار سیدالشهداء للنشر،
  3. ق.
  4. ابن‌ترکه، صائن الدین على، شرح فصوص الحکم (ابن ترکه)، قم، بیدار، 1378.
  5. ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغـة، 1375.
  6. ______، تصحیح سعید زاید، قم، مکتبـة آیـة الله المرعشی، 1404ق.
  7. ابن‌شعبه حرانى، حسن بن على‏، تحف العقول‏، قم، جامعه مدرسین، 1363.
  8. ابن‌عربى، محیى‌الدین، ‏الفتوحات المکیـة (4ج)، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
  9. ابوروح، لطف الله، حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر، به کوشش ایرج افشار، تهران، بی‌ناا،
  10. امام صادق (منسوب)، مصباح الشریعـة، بیروت، اعلمی، 1400ق.
  11. انصارى اسیدى، ‏عبدالرحمن، مشارق أنوار القلوب و مفتاح أسرار الغیوب، بیروت، دارالکتب
  12. العلمیـة، بی‎تا.
  13. تبادکانى، شمس الدین محمد، تسنیم المقربین، تهران، کتابخانة موزه و اسناد مجلس شورای
  14. اسلامی، 1382.
  15. ثقفى، ابراهیم، ‏الغارات، تهران، انجمن آثار ملّی، 1395ق.
  16. جامی، عبدالرحمن، مقامات شیخ الاسلام حضرت خواجه عبدالله انصاری،کابل، وزارت
  17. مطبوعات، 1343ق.
  18. جرجانى، سید شریف على، کتاب التعریفات، چ4، تهران، ناصرخسرو، 1370.
  19. حافظ شیرازی، شمس الدین محمد، دیوان حافظ، چ4، تهران، زوار، 1385.
  20. رازى، نجم الدین، مرصاد العباد، تهران، بی‌نا، 1322ق.
  21. سراج طوسى، ابو نصر، ‏اللمع فى التصوف‏، لیدن، مطبعة بریل، 1914.
  22. سلمی، ابوعبدالرحمن محمد، تفسیر ابن عطا (مجموعة آثار السلمى)، تهران، مرکز نشر
  23. دانشگاهی، 1369.
  24. ______، تفسیر حسین بن منصور حلاج (مجموعة آثار السلمى)، تهران، مرکز نشر دانشگاهی،
  25. ______، طبقات الصوفیه، چ2، بیروت، دارالکتب العلمیـة، 1424ق.
  26. شیرازى‏ (ملاصدرا)، محمد بن ابراهیم، مفاتیح الغیب، تهران، مؤسسه تحقیقات و مطالعات
  27. فرهنگی، 1363.
  28. عباسی، بابک، به عبارت محال (چهارده جستار در دلالت شناسی مفاهیم عرفانی)، تهران،
  29. هرمس، 1394.
  30. غزالى‏، ابو حامد محمد، المنقذ من الضلال، مجموعة رسائل الإمام الغزالی، بیروت، دارالفکر،
  31. ق.
  32. ______، مجموعة رسائل الإمام الغزالی، بیروت، دارالفکر، 1416ق .
  33. فورمن، رابرت کی سی، عرفان ذهن آگاهی، ترجمه: انزلی، عطاء، قم، انتشارات دانشگاه مفید،
  34. فیض کاشانى، محمد محسن، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی علیه السلام،
  35. ق.
  36. کاشانى، عبد الرزاق، اصطلاحات الصوفیـة، چاپ محمد کمال ابراهیم جعفر، مصر 1981م.
  37. ______، لطائف الإعلام فى إشارات أهل الإلهام، قاهره، مکتب الثقافـة الدّینینه، 1426ق.
  38. کتز، استیون، ساخت گرایی، سنت و عرفان، ترجمه و تحقیق سید عطا انزلی، قم، انجمن معارف
  39. اسلامی ایران، بی‌تا.
  40. گیلانی، عبد القادر، الفتح الربانى و الفیض الرحمانى، قاهره، مکتب الثقافـة الدّینینه، 1426ق.
  41. مجلسى، محمد باقر، بحارالانوار، چ2، بیروت، دار إحیاء التّراث العربی، 1403ق.
  42. منوّر، محمد، اسرارالتوحید فی مقامات ابی سعید، سن پطرزبورگ، ناشر الیاس میرزا بورغانسکی،
  43. م.
  44. Forman, Robert , Mysticism, Mind, Consciousness, Albany,: Suny Press, 1999
  45. James, William, The Principles of Psychology, introduction by G.A, 1983.
  46. احمدی، احمد، «برنتانو و نظریه التفاتی بودن آگاهی»، مدرس علوم انسانی، زمستان 1379، دوره
  47. شمارة 17.
  48. پوراسماعیل، یاسر، «نظریات مرتبه بالاتر درباره آگاهی»، ذهن، سال دهم، شمارة 2، پیاپی38،
  49. تابستان 1388 .