نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیئت علمی دانشگاه سمنان
2 دانش آموخته عرفان اسلامی دانشگاه سمنان
چکیده
تعالی و حضور به عنوان دو بُعد تشخص خداوند، همواره از مهمترین مباحث وجودشناسی الهیاتی، محسوب شدهاند. در گرایشهای مختلف فکری و عقیدتی در دین اسلام نیز این مسئله، همواره مورد بحث و اختلاف نظر قرار گرفته است. بیشتر این بحثها، از آیات قرآنی نشأت گرفته، چرا که در قرآن از خداوند، با این دو بُعد، یاد شده است. متصوفه نیز در عرفان نظری، در بحث وجودشناسی، به این مسئله پرداختهاند. در این میان، مولوی که از بزرگترین عرفای تاریخ اسلام محسوب میشود، در مثنوی خویش که در آن مبانی فکری خود را بیان داشته، به هر دوی این ابعاد وجودی خداوند پرداخته است و خود قائل به تعالی حق در عین حضور حضرتش در این جهان است. این پژوهش بر آن است تا ضمن مفهومشناسی تعالی و حضور، این مفاهیم را در مثنوی بررسی نماید و سپس با تبیین و تحلیل چگونگی جمع بین تعالی و حضور خداوند در عرفان مولوی، به نگرش وی در باب این موضوع، دست یابد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The transcendence and immanence in the Masnavi ma'anavi
چکیده [English]
Transcendence and immanence, as two dimensions of recognition of God, has always been considered as one of the most important theological issues of ontology. In different trends of thought and conscience in Islam as well, this issue has been discussed and controversial. Most of these issues have been originated from the Qur'an, because God is mentioned with these two dimensions in Qur’an. Sufi mysticism has discussed this issue in the field of ontology. In the meantime, Molavi, the greatest mystics of the seventh century, has placed it in his important and valuable impressions - Masnavi - which he has stated the principles of his attitude , both of these ontological aspects has been surveyed and self-respect the transcendence in the same immanence of God in this world. This study tries to the concept of transcendence and immanence these concept in Masnavi and then to explain and analyze how total of transcendence and immanence in Molavi's mystic to his attitude on this topic.
کلیدواژه‌ها [English]
- Theoretical Mysticism
- transcendence
- Immanence
- Molavi
- Masnavi Ma'anavi
- -آشتیانی، جلال‌الدین ،(1380)، شرح مقدمه قیصری، چ پنجم ، قم: بوستان کتاب.
- - اکبرآبادی، ولی محمد،(1383)، شرح مثنوی مولوی (مخزن الاسرار)، به اهتمام ن. مایل هروی، تهران: نشر قطره.
- - ابن‌عربی، محیی‌الدین،(1366)، فصوص‌الحکم، تعلیقات: ابوالعلاء عفیفی، تهران: الزهراء.
- - ابن منظور، محمد بن مکرم،(1414ق)، لسان العرب، ج13و 15، بیروت: دار صادر
- - استیس، والتر. ت،(1388)، عرفان و فلسفه، ترجمه: بهاءالدین خرمشاهی، چ هفتم، تهران: سروش
- - ایزوتسو، توشیهیکو،(1385)، صوفیسم و تائویسم، ترجمه: محمدجواد گوهری، چ سوم، تهران: روزنه.
- - اوئن، اچ. پی،(1380)، دیدگاه‌ها دربارة خدا، ترجمه: حمید بخشنده، قم: اشراق.
- - جامی، عبدالرحمن،(1370)، نقد نصوص فی شرح نقش الفصوص، تصحیح و تحقیق: جلال‌الدین آشتیانی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
- - چیتیک، ویلیام،(1387)، میراث مولوی (مولوی و وحدت وجود)، ترجمه: مریم مشرف، چ سوم، تهران: سخن.
- - ____،______،(1388)، درآمدی به تصوف، ترجمه: محمدرضا رجبی، چ دوم، تهران: دانشگاه ادیان و مذاهب.
- - ____،_____،(1389)، راه عرفانی عشق، ترجمه: شهاب‌الدین عباسی، چ پنجم، تهران: پیکان.
- - خوارزمی، کمال‌الدین حسین،(1367)، جواهر الاسرار و زواهر الانوار(شرح مثنوی)، تصحیح: محمدجواد شریعت، اصفهان: مشعل.
- - خیاطیان، قدرت‌الله،(1389)، بررسی تطبیقی انسان کامل ابن‌عربی و مولوی، خردنامه صدرا، شماره شصت و یکم.
- - دهخدا، علی اکبر،(1345)، لغت‌نامه دهخدا، جلد ششم، تهران: مؤسسه لغت‌نامه دهخدا.
- - رحیمیان، سعید،(1383)، مبانی عرفان نظری، تهران: سمت.
- - زرین‌کوب، عبدالحسین،(1373)، با کاروان حُلّه، چ هشتم، تهران: علمی.
- - زنوزی، آقا علی مدرس،(1376)، بدایع الحکم، تهران: الزهراء.
- - سروش، عبدالکریم،(1370و1371)، موسی(ع) و شبان در رازهای نهان، مدرس علوم انسانی، شماره پنجم، ششم و هفتم.
- - زمانی، کریم،(1384)، شرح جامع مثنوی معنوی، چ دوازدهم، تهران: اطلاعات.
- - شامحمدی، رستم،(1389)، جمع میان حلول و تعالی در فلسفه پویشی وایتهد، فلسفه دین، سال هفتم، شماره هشتم.
- - شایان‌فر، شهناز؛ سعیدی مهر، محمد،(1388)، تعالی و حلول در فلسفة اسپینوزا با تکیه بر عرفان اسلامی، اندیشه دینی، شماره سی و یکم.
- - شفیعی کدکنی، محمدرضا،(1393)، غزلیات شمس تبریز، مقدمه، گزینش و تفسیر: محمدرضا شفیعی کدکنی، چ ششم، تهران: سخن.
- - شیمل، آنه ماری،(1389)، شکوه شمس، ترجمه: حسن لاهوتی، مقدمه: جلال‌الدین آشتیانی، چ نهم ، تهران: علمی و فرهنگی.
- - طریحی، فخرالدین،(1375)، مجمع البحرین، ج5، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
- - طوسی، خواجه نصیرالدین،(1374)، آغاز و انجام، مقدمه و شرح و تعلیقات: حسن‌زاده آملی، چ چهارم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- - عبدالحکیم، خلیفه،(1375)، عرفان مولوی، ترجمه: احمد محمدی؛ احمد میرعلایی، چ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی.
- - الفراهیدی، خلیل بن احمد،(1410ق)، العین، ج2، قم: هجرت.
- - فروزانفر،بدیع‌الزمان،(1375)، شرح مثنوی شریف، چ هشتم، تهران: علمی و فرهنگی.
- - _____،______ ،(1390)، احادیث و قصص مثنوی، ترجمه و تنظیم: حسین داوری، چ ششم ، تهران: امیرکبیر.
- - قنبری، بخشعلی،(1387)، اندیشه و نظر: تصویر خدا در مثنوی، اطلاعات حکمت و معرفت، شماره بیست و هفتم.
- - کاپلستون، فردریک، (1388)، واحد در ادیان، ترجمه: سیدمحمود یوسف ثانی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
- - کاکایی، قاسم،(1391)، وحدت وجود به روایت ابن‌عربی و اکهارت، چ پنجم، تهران: هرمس.
- - کلینی، محمد بن یعقوب،(1429ق)، الکافی، ج4، قم: دار الحدیث
- - مولوی، جلال‌الدین محمد،(1391)، مثنوی معنوی، نسخة نیکلسون، تهران: دیبایه.
- - نیکلسون، رینولد الین،(1378)، شرح مثنوی معنوی مولوی، ترجمه و تحقیق: حسن لاهوتی، تهران: علمی و فرهنگی.
- - همایی، جلال‌الدین،(1376)، مولوی نامه، چ نهم، تهران: هما.
- - _____،______،(1384)، تفسیر مثنوی مولوی، چ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
- - یثربی،یحیی،(1392)، عرفان نظری، چ هشتم، قم: بوستان کتاب.
- - Hartshorne, Charles,(1987), 'Transcendence and Immanence', The Encyclopedia of Religion, Vol.15, Mircea Eliade, New York : Macmilian Publishing Company
)