بررسی مسئله جعل در فلسفة اسلامی

لاله حقیقت؛ صدیقه میرزایی

دوره 10، شماره 2 ، تیر 1389

چکیده
  بحث جعل از جمله مسائلی است که در دوران پیش از اسلام مطرح نبوده است و ریشه‌های آن را می‌توان در دوران شیخ الرئیس یافت، هر چند ایشان نیز به طور روشن به آن نپرداخته است. گروهی معتقدند که ریشه‌های این بحث را در عبارات شیخ اشراق به عنوان اولین کسی که به طور مبهم و غیر مشخص به این بحث پرداخته است می‌توان یافت. البته شایان ذکر است که نخستین ...  بیشتر

اعتقاد دانشجویان به لیبرالیسم، علل و پیامدهای آن

داود پرچمی

دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1389

چکیده
  تمدن غرب بر تحولات فکری و معرفتی سکولاریسم، اومانیسم، لیبرالیسم و استفاده از روش‌های علمی برای کسب شناخت بنیان نهاده شده و با ایجاد نهادها و ساختارهای اجتماعی متناسب تداوم یافته و به‌رغم تمامی کاستی‌ها و چالش‌های خود امروز تمدن مسلط جهانی است. غرب توانسته بر مبنای جهان‌بینی خود و تعریفی که از "انسان کامل" مبتنی بر این جهان‌بینی ...  بیشتر

جاودانگی انسان، مبانی و اقسام آن در آثار عطار

سعید رحیمیان؛ محبوبه جباره ناصرو

دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1389

چکیده
  جاودانگی مبحثی است که پیشینه‌ای به اندازة تاریخ زندگی بشر دارد. عطار از جمله کسانی است که در آثار خود دربارة این اندیشة بنیادی زندگی بشر اظهار نظر کرده است. او جلوه‌های چندی برای جاودانگی قائل است. از جمله: ماندن در یادها وخاطره‌ها، توالد نسل و...، ولی مهم-ترین نمود جاودانگی را فانی شدن در خدا و باقی شدن به او می‌داند. عطار مانند بیشتر ...  بیشتر

بررسی و تحلیل بازتاب فنا در منطق‌الطیر عطار

طیبه فدوی؛ اسحاق طغیانی

دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1389

چکیده
  موضوع «فنا» از مباحث مهم عرفان اسلامی است، به همین دلیل در متون عرفانی، بسیاری از عارفان از زوایای مختلف دربارة آن بحث و بررسی کرده‌اند. این موضوع، در آثار بسیاری از شاعران عارف بازتاب یافته است که از جمله می‌توان به عطار اشاره کرد. فنا در همة آثار عطار از جمله الهی نامه، اسرار نامه، مصیبت نامه، دیوان و منطق‌الطیر، بخش‌هایی را به ...  بیشتر

رابطة انسان با حق‌تعالی، براساس مبانی هستی‌شناختی عرفانی

محمدمهدی گرجیان؛ زهرا محمدعلی میرزایی

دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1389

چکیده
  وحدت شخصیة وجود از مهم‌ترین مباحث عرفان نظری است؛ بدین بیان که یک وجود بیش نیست و کثرات عالم، تجلیات اویند، زیرا عدم تناهی‌اش، جایی برای غیر نمی‌‌گذارد. براین اساس، سخن عارفان در مورد چینش مراتب هستی که پس از ذات، تجلیات علمی‌ و خلقی‌ را دربرمی‌‌گیرد، منافاتی با وحدت وجود نداشته بلکه کثرات را شئون حق قلمداد می‌کنند. ارتباط حق‌تعالی ...  بیشتر

ارادة آزاد و آموزه‌های دینی نقد و بررسی پاسخ‌های اندیشمندان غربی به مسئلة تقدیرانگاری

سیدحمید طالب زاده؛ بهرام علیزاده

دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1389

چکیده
  مسئلة ارادۀ آزاد همان‌گونه که تحت تأثیرات علم است، از دین نیز متأثر است. دو نظـریۀ دینـی «پیـش‌‌آگاهی خـطاناپذیر الهـی» و «مشیـت الهی» در معـرض خطر تقدیرانگاری هستند. اگر خداوند هر چیزی که در آینده رخ خواهد داد، از جمله اعمال انسان، را می‌داند و همه چیز تحت کنترل ارادۀ الهی است، پس چگونه ما به عنوان موجودات انسانی قادر خواهیم بود ...  بیشتر

الهیات سلبی از نظرافلوطین و عبدالاعلی سبزواری مفسر مواهب الرحمن

سیدمرتضی حسینی شاهرودی؛ فاطمه فرضعلی

دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1389

چکیده
  در تفکرات افلوطین خداوند چیزی «به کلی دیگر»1 است؛ به‌گونه‎ایکه نه نامی می‌توان بر او نهاد و نه با هیچ زبانی می-توان‌ او ‌را توصیف‌کرد. عبدالاعلی سبزواری‌ نیز به عنوان اندیشمندی ازعالم اسلام، به ویژه در میان عالمان شیعی مذهب معاصر، با تبحر چند وجهی در علوم دینی از قبیل فقه، اصول، فلسفه، عرفان و تفسیر قرآن، در باب «احد» به تأسی از ...  بیشتر

تأملی بر دیدگاه متکلمان مسلمان در باب غایتمندی آفرینش (تقریب دیدگاه اشاعره و عدلیه)

علی رضا فارسی نژاد

دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1389

چکیده
  غایتمندی آفرینش یکی از مسائلی است که همواره معرکة تضارب آرا و نظریات گوناگون بوده است و در این میان همواره از اشاعره و عدلیه به عنوان دو گروه رقیب یاد شده است. اشاعره - به عنوان کسانی که منکر مطلق غرض و غایت در مطلق افعال و از جمله افعال الهی تلقی شده‌اند- همواره از سوی متکلمان امامیه و معتزله - به عنوان قائلان به وجود غرض و غایت در مطلق ...  بیشتر

رویکردی جامعه شناختی به مفهوم خدا

مجید موحد؛ مینا صفا

دوره 9، شماره 4 ، دی 1388

چکیده
  مفهوم خدا، پس از مدت‌ها که در جامعه‌شناسی-دین، به حاشیه رانده شده بود، با رویکردهای جدید جامعه‌شناسی دین، دوبارة اهمیت خود را بازیافته است. این مقاله، با تأکید بر مفهوم خدا به عنوان یکی از بنیادی‌ترین مفاهیم جامعه‌شناسی دین و با رویکردی جامعه‌شناختی و برون‌دینی، به دنبال بررسی منشأها، پویایی‌ها و اثرات اجتماعی مفهوم خداست. هر ...  بیشتر

اتحاد نفس با عقل فعال از دیدگاه صدرالمتألهین

مهدی عبدالهی

دوره 9، شماره 4 ، دی 1388

چکیده
  فیلسوفان پیش از ملاصدرا جملگی معقتد بودند که نفس در ذات خود همانند عقول مجرد از ماده است، اما برخلاف عقول، تعلق به بدن داشته، افعال خود را با اضافه تدبیـری بدن از طریق آن انجام می‌دهد و از همین طریق استکمال می‌یابد. ایشان بر همین اساس، معتقد بودند تعاریف ارائه شده برای نفس، ناظر به اضافة نفسیت، یعنی تعلق آن به بدن است و حقیقت نفس را ...  بیشتر

نسبت اخلاق و سیاست در اندیشۀ ارسطو

مجید اکبری؛ فاطمه امین

دوره 9، شماره 4 ، دی 1388

چکیده
  اخلاق و سیاست از شاخه‌های حکمت عملی و در پی تأمین سعادت انسان هستند. سعادت مفهوم محوری اخلاق ارسطوست. او در اخلاق به دنبال مطلوبی است که فی‌نفسه مطلوب باشد، نه آنکه به دلیل چیز دیگر مطلوب باشد. به تعبیر دیگر، ارسطو در پی «خیر اعلاء»است، که همان سعادت است. جامعه هم باید در پی خیر اعلاء باشد، حصول سعادت‌های فردی از راه سعادت‌های اجتماع ...  بیشتر

مقایسة نظریة علم تصدیقیِ یقینی سینوی و نظریة معرفت در معرفت شناسی جدید

مسعود امید

دوره 9، شماره 4 ، دی 1388

چکیده
  در این مقاله، نظریة علم تصدیقی یقینی ابن سینا با نظریة معرفت، از باب مؤلفه‌ها و منابع، در معرفت شناسی جدید و معاصر مقایسه می‌شود. برای این منظور، نخست به تحلیل نظریة ابن‌سینا و معرفت شناسی جدید در مورد دو مسئله مذکور پرداخته شده و سپس به مقایسة آن‌دو اقدام شده است. حاصل این مقایسه آن است که تحلیل ابن‌سینا از علم تصدیقی یقینی با ...  بیشتر

مشاییان و نظریة مثُل

محمد علی تیوای

دوره 9، شماره 4 ، دی 1388

چکیده
  عالم عین از منظر افلاطون به دو دسته تقسیم می‌شود:۱. عالم مثُل، ۲. عالم محسوسات. ارائة نظریة مثُل از سوی افلاطون مبتنی بر همین مبنا بوده است. به طور قطع می‌توان گفت افلاطون با ارائة این نظریه درصدد بود که به گمان خود بتواند پیدایی عالم محسوسات را با نظر به ناپایداری آن و قابل شناخت نبودن یقینی آن توجیه کند. نقادی‌های ارائه شده علیه نظریة ...  بیشتر

وجود شناسی از دیدگاه دوانی

حسین محمدخانی

دوره 9، شماره 4 ، دی 1388

چکیده
  جلال‌الدین محمد بن اسعد دوانی(908-830 ) یکی از برجسته‌ترین متفکران اسلامی‌ مکتب شیراز است که پرداختن به اندیشه‌های او می‌تواند کمک زیادی در شناخت بیشتر این مکتب و تأثیر آن بر فلسفة اسلامی‌ داشته باشد. بی شک مهم‌ترین اندیشه‌های محقق دوانی را می‌توان در نظریات وجودشناسی جستجو کرد. وی در این خصوص با دو رویکرد به بحث می‌پردازد: 1. اساس ...  بیشتر

چیستی دروغ

حسین اترک

دوره 9، شماره 3 ، مهر 1388

چکیده
  معنا و ماهیت دروغ گرچه در ابتدا روشن می‌نماید؛ ولی با اندکی تأمل، پرسش‌های زیادی پیرامون آن مطرح می‌شود که پرداختن به آن را ضرورت می‌بخشد. به نظر می‌رسد در ماهیت دروغ چهار شرط لازم است: شرط بیان خبر؛ شرط خلاف واقع بودن خبر،‌ شرط تخاطب و شرط قصد فریب داشتن. بین دروغ و فریب فرق است. دروغ نوعی فریب است که منحصر در گفتار و هر چیزی که قائم ...  بیشتر

مسئلة یگانگی فضیلت در فلسفة افلاطون

سعید بینای مطلق؛ صادق میراحمدی سرپیری

دوره 9، شماره 3 ، مهر 1388

چکیده
  سقراط ادعا می‌کند که فضیلت‌ها یکی هستند و این یگانگی در نظرش نشان آن است که فضیلت معرفت است. افلاطون نیز تحت تأثیر استاد خود به یگانگی فضیلت باور داشت، اما منظور او از اینکه «فضیلت یکی است» در نگاه نخست خالی از ابهام نیست. ایــن مـوضوع در گفتــگوهای لاخــس و پــروتاگــوراس مطــرح شده است. فضیلت‌هایی که در این دو گفتگو مطرح شده عبارت‌اند: ...  بیشتر

ارزش‌شناسی در فلسفة ارسطو

مجید اکبری؛ سید محمد حسینی

دوره 9، شماره 3 ، مهر 1388

چکیده
  در این مقاله سعی بر آن است با قضاوت فلسفة ارسطویی به ارزش‌شناسی در فلسفة ارسطویی پرداخت. به‌همین جهت پس از اثبات ارزش‌شناسی به‌عنوان نوعی معرفت، به رابطة بین آن با دو حوزة دیگر معرفت، یعنی وجودشناسی و معرفت‌شناسی پرداخته و نشان داده شده است که ارزش‌هایی مانند خیر و زیبایـی همان علت غایی و علت صوری در تبیین ارزشی هر چیزی هستند و ...  بیشتر

قاعدة قبح نقض غرض در کلام اسلامی

محمدجواد دکامی

دوره 9، شماره 3 ، مهر 1388

چکیده
  میان متکلمان و حکمای مسلمان در خصوص وجود یا عدم غایت و غرض در افعال باری تعالی اختلاف نظر وجود دارد. اشاعره وجود هرگونه غایت و غرض در افعال الهی را با کمال ذاتی او متعارض می‌دانند و آن را انکار می‌کنند. در مقابل، حکمای الهی و متکلمان عدلیه معتقدند که حضرت باری‌ تعالی در افعالش غایت و غرض دارد و هیچ فعلی از او سر نمی‌زند مگر اینکه متوجه ...  بیشتر

بررسی فطرت با تکیه بر تفسیر المیزان

حسن سعیدی؛ محمدرضا محمدی طیب

دوره 9، شماره 3 ، مهر 1388

چکیده
  شناخت انسان یکی از محورهای اساسی معارف بشری است . اندیشمندان بسیاری از روزگار کهن در خصوص نوع ساختار انسان به بحث و کاوش پرداخته و هر یک کوشیده‌اند تا با پاسخ به پرسش‌های اساسی در این عرصه، از اضطراب‌ها و احساس رنج درونی بشر بکاهند. پرسش‌هایی مانند اینکه: آیا آدمی ساختاری صرفاً مادی دارد؟ آیا موجودی دو سرشتی است که علاوه بر بعد جسمانی ...  بیشتر

تأثیر تقریرات نوین برهان غایت‌شناختی بر آنتونی فلو

نرگس نظرنژاد؛ فاطمه احمدی شکوهی

دوره 9، شماره 3 ، مهر 1388

چکیده
  آنتونی فلو یکی از چهره‌های الحادی جهان معاصر است که به اقامة برهان علیه وجود خداوند معروف است؛ از این رو، ادبار او از موضع الحادی برای جامعة دینی حائز اهمیت است، همین امر سبب شده است تا محققان در نوشتار حاضر در پی یافتن پاسخی برای این پرسش باشند که چه عاملی موجب تغییر مواضع آنتونی فلو شده است؟ فرضیة اصلی این است که تقریرهای نوین برهان ...  بیشتر

معنی و وجود حرکت در فلسفة ابن سینا

مهدی نجفی افرا

دوره 9، شماره 3 ، مهر 1388

چکیده
  بحث مفهوم حرکت و نحوة وجود آن از مباحث جدی در حوزة طبیعیات و متافیزیک است. ابن سینا به سه تعریف اصلی در آثار خود از حرکت اشاره می کند و براساس تعاریف، حرکت را امری وجودی دانسته و معنی مقابل آن یعنی سکون را معنی عدمی می داند، اما نه عدم محض بلکه عدم ملکه است. در مورد نحوة وجود حرکت، ابن‌سینا بر حرکت توسطیه تأکید می‌کند و حرکت قطعیه را امری ...  بیشتر

فارابی و ماکیاولی

سید حسن اخلاق

دوره 9، شماره 2 ، تیر 1388

چکیده
  شاید کنارهم نهادن نام فارابی و ماکیاولی شگفت‌انگیز بنماید، اما ذات واحد فلسفه مبنایی برای نگاه تطبیقی به آن دو مهیا می‌سازد. مقالة حاضر می‌کوشد در پژوهشی جدید نگاهی تطبیقی به فلسفة سیاسی این دو فرد تاثیرگذار در فلسفة سیاسی اسلام و فلسفة سیاسی جدید غرب بیندازد. بدین منظور برخی آثار کمتر مورد توجه قرار گرفتة فارابی و رساله‌های سیاسی ...  بیشتر

بررسی رویکرد انتقادی فیض کاشانی به «قیامت» در نظام فلسفی صدرایی

رضا اکبریان؛ نجمه سادات رادفر

دوره 9، شماره 2 ، تیر 1388

چکیده
  مسئلة قیامت و تحلیل فلسفی آن در نظام صدرایی منطبق بر مراتب وجودی، در دستگاه اندیشة شاگرد برجستة ملاصدرا، فیض کاشانی، مورد نقد و واکاوی مجدد قرار می‌گیرد، طوری که تغییر نگرش فیض در مسئلة عقل که منجر به ارائة رویکردی معتدل از او در ارتباط عقل و شر ع می‌شود، تحول نظریة وی در مورد قیامت را در ادوار مختلف زندگانی‌اش به دنبال دارد و بررسی ...  بیشتر

نجات پیروان ادیان و عدل الهی از منظر استاد مطهری

علی کربلائی پازوکی

دوره 9، شماره 2 ، تیر 1388

چکیده
  مسئلة پذیرش عمل خیر از غیرمسلمانان و نجات و رستگاری آنان هرچند در گذشته فقط بین متکلمان دینی مورد بحث و گفتگو واقع می‌شد، ولی در روزگار ما به دلیل رشد فناوری اطلاعات و ارتباط آسان‌تر پیروان ادیان، به میان محافل عامه پاگذاشته و به صورت اشکالی در مسئلة عدل الهی درآمده است. این پرسش مطرح می‌شود که آیا کارهای نیکی که غیر مسلمانان یا غیر ...  بیشتر

انسان در آینة صفات جمال و جلال الهی

حسین مقیسه

دوره 9، شماره 2 ، تیر 1388

چکیده
  اگر عناصر اصلی جهان‌بینی را نوع نگاه خود به آغاز و پایان هستی و رسالت و جایگاه انسان بدانیم، اهمیت انسان‌شناسی و تعریفی که از وی ارائه می‌شود و چشم‌اندازی که برای آیندة او در نظر گرفته می‌شود آشکار می‌گردد. این مقاله درصدد بیان ارتباط بحث صفات جمال و جلال الهی و انسان‌شناسی است. از آنجا که متکلمان، حکما و عرفای اسلامی با توجه به ...  بیشتر