مسعود اسمعیلی
چکیده
در عرفان اسلامی علم تأویل اعلی و نهایی قرآن کریم، از طریق وصایت وجودی از جانب رسول اکرم (ص)، در اختیار امیرالمؤمنین حضرت علی (ع) قرار دارد و چون ایشان تنها باب علم رسول (ص) است، دیگران هم اگر از این علم تأویل بهره میبرند، بهتبع و بهوراثت از ایشان است و ممکن نیست کسی بهطور مستقل و بدون بهرهگیری از وی، چنین علمی را ...
بیشتر
در عرفان اسلامی علم تأویل اعلی و نهایی قرآن کریم، از طریق وصایت وجودی از جانب رسول اکرم (ص)، در اختیار امیرالمؤمنین حضرت علی (ع) قرار دارد و چون ایشان تنها باب علم رسول (ص) است، دیگران هم اگر از این علم تأویل بهره میبرند، بهتبع و بهوراثت از ایشان است و ممکن نیست کسی بهطور مستقل و بدون بهرهگیری از وی، چنین علمی را دارا شود یا همرتبه ایشان در این علم گردد، لذا این مرتبه از تأویل در انحصار علی (ع) خواهد بود. تأویل در مراتب نهایی، تنها به نحو شهودی و در مرتبة ولایت و توسط ولیّ ممکن است و تنها شامل دین نیست، امور هستیشناسانه را نیز در بر میگیرد و تأویل نهایی قرآن کریم به عنوان تجلی کلامیِ جامع، ایصال به بالاترین مقام اطلاقی است. همچنین تأویل امری تشکیکی است و به وزان درجات آن، درجاتی از تأویلگران وجود دارد و عالیترین درجة تأویل، در اختیار عالیترین انسان کامل است. گزارش و توصیف بیان عارفان در این خصوص، بر محور تائیه ابنفارض و بیت مشهور آن (و أوضحَ بالتأویل ما کان مشکلاً/ علیٌّ بعلمٍ نالَه بالوصیّة) میچرخد. در این مقاله با بیاناتی از ابنفارض، فرغانی، کاشانی، قیصری و صائنالدین ترکه در ابتدا به گزارش و تحلیل بیان عارفان در این خصوص پرداخته شده و سپس دو نمونه از مهمترین استدلالهای عرفانی براین مطلب از طریق دو مفهوم قرابت (قرب وجودی حضرت علی (ع) نسبت به رسول اکرم (ص)) و خلافت ارائه شده است