%0 Journal Article %T نسبت الهیات سلبی قاضی سعید قمی با توحید معتزلی، شیعی و عرفانی %J آینه معرفت %I دانشگاه شهید بهشتی %Z 2251-8010 %A نظری, جواد %A سراج, شمس اله %A ضیایی قهنویه, مجید %D 2022 %\ 05/22/2022 %V 22 %N 1 %P 21-44 %! نسبت الهیات سلبی قاضی سعید قمی با توحید معتزلی، شیعی و عرفانی %K الهیات سلبی %K نفی سنخیت %K نیابت ذات از صفات %K الهیات فلسفی %K کلام روایی شیعی %K عرفان نظری %K قاضی سعید قمی %R 10.52547/jipt.2022.222625.1112 %X قاضی سعید قمی با نفی هر گونه سنخیتی میان خالق و مخلوق، هم از الهیات رایج ایجابی در جهان اسلام فاصله می‌گیرد، و هم از الهیات مرسوم شیعی. هدف از این مقاله، بررسی نسبت این الهیات سلبی با نگرش توحیدی رایج و مسلط در الهیات کلامی (اشعری، معتزلی، شیعی)، فلسفی و عرفانی است. الهیات قاضی سعید با الهیات فلسفی و اشعری و شیعی رایج، که مبتنی بر سنخیت میان خالق و مخلوق‌اند، فاصلۀ بسیاری دارد، و حتی بر نظریۀ نیابت ذات از صفات (منسوب به برخی از معتزله) انطباق ندارد، اما تشخیص نسبت این الهیات با عرفان نظری و کلامِ روایی شیعی دشوار است. به نظر ما، اگرچه در نگاه نخست، الهیات قاضی سعید الهیاتی کلامی‌ـ ‌روایی‌ـ‌ سلبی (همچون الهیات روایی‌ـ ‌سلبی منتسب به شیخ صدوق) به نظر می‌رسد، اما در حقیقت، ارکان مهم خود را مدیون عرفان نظری است، هر چند در مواردی از آن فاصله نیز می‌گیرد. موارد مهم تأثیرپذیری قاضی سعید از عرفان نظری از این قرارند: اعتقاد به وحدت شخصیۀ وجود، نفی سنخیت میان مقام ذات و نمودهای آن، نفی صفات از مقام ذات، معبود بودن اسماء و صفات. مهم‌ترین تفاوت بین این دو نگرش در این است که در عرفان، خداوند همان وجودِ بما هو هو است، اما قاضی سعید همین را هم قبول ندارد. %U https://jipt.sbu.ac.ir/article_102421_981c109084455de5b1fae3b6090a4dcf.pdf