2024-03-29T16:36:44Z
https://jipt.sbu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=13845
آینه معرفت
2251-8010
2251-8010
1387
8
2
معجزه درنگاه متکلمان مسلمان و یهود
حیدرعلی
میمنه
قرآن کریم و عهد عتیق گزارشهایی از وقوع معجزه، همزمان با ظهور پیامبران دادهاند. پس از آن بسیاری ازمتکلمان مسلمان و یهودی هرکدام درحوزة خود کوشیدهاند چگونگی وقوع پدیدة معجزه و ارتباطشان با نظام طبیعی عالم را توضیح دهند. گروهی معجزه را نقض قانون طبیعت از سوی خداوند و گروهی دیگر غلبة یک قانون طبیعی برقانون طبیعی دیگر تفسیر نمودهاند. برخی از متکلمان که به اندیشههای عرفانی نزدیک بودهاند معجزه را با تجربة درونی آورندة معجزه پیوند زدهاند و کسانی، تحت تأثیر تحولات علمی اخیر جهان غرب، کوشیدهاند معجزات را به امور عادی تأویل نمایند. در این میان، رأی ابنمیمون ازمتکلمان یهود و نظر علامه طباطبایی از متکلمان و مفسران مسلمان هرکدام درحوزة خود از استحکام و مقبولیت بیشتری برخوردار است.
معجزه
یهود
اسلام
متکلمان
2008
06
21
https://jipt.sbu.ac.ir/article_94482_afa1beb340744ab05dcb37e3887a25f4.pdf
آینه معرفت
2251-8010
2251-8010
1387
8
2
محوریت اصل «عدل» در کلام شیعة امامیه
محمدکاظم
علمی
این مقاله اصل عدل را از نظر شیعه بررسی میکند و برای آن جایگاه محوری ویژهای در نظر میگیرد و از این منظر به ارتباط آن با اصول دیگر میپردازد و برهانی بر توحید و عصمت استخراج و اقامه میکند، سپس از سخنان پیامبر اکرم(ص) مؤیدی بر دیدگاه خود در بارة عدل عرضه میدارد و حاصل چنین دیدگاهی را برای پاسخگویی به پرسش اساسی « انتظار بشر از دین » به کار میبندد و در پایان نتیجه میگیرد که از نظر این مکتب، موجهترین انتظاری که یک شیعه میتواند از دین داشته باشد همان وعدهای است که دین خود متعهد به انجام آن شده است و آن تحقق عدالت به معنای جامع آن است، معنای جامعی که متضمن اصول دیگر نیز می باشد.
کلام شیعة امامیه
محوریت عدل
انتظار بشر از دین
عصمت
توحید
نبوت
معاد
2008
06
21
https://jipt.sbu.ac.ir/article_94488_0b48eba6890c5857a6348ec4b8d209ca.pdf
آینه معرفت
2251-8010
2251-8010
1387
8
2
عذاب جهنم: دائمی یا موقت؟ بررسی و نقد دلایل انقطاع عذاب اخروی
محسن
جوادی
یحیی
صباغچی
در بین عالمان مسلمان، گروهی معتقدند که عذاب اخروی از همگان برداشته خواهد شد و هیچکس جاودان در عذاب نخواهد بود، هر چند که همواره در جهنم جای داده شده باشد. دلایلی که این گروه از عالمان بر این مدعا اقامه کردهاند، از جمله رحمت گستردة الهی، فطرت توحیدی انسانها و امکان تخلف وعید، در این مقاله تقریر شده، به بوتة نقد کشیده میشود تا میزان صحت آنها معلوم گردد.
عذاب جهنم
جاودانگی عذاب جهنم
ادلة انقطاع عذاب جهنم
وعید الهی
2008
06
21
https://jipt.sbu.ac.ir/article_94492_7a6e738fdaae65b424c91b13f33788ec.pdf
آینه معرفت
2251-8010
2251-8010
1387
8
2
تجرد خیال و لوازم فلسفی و کلامی آن
رضا
اکبریان
حسن
مرادی
از منظر حکمای مشاء، قوة خیال، حالّ در روح بخاری است که امری مادی اما لطیف میباشد و به تبع، صور خیالی نیز امری مادی و منطبع در قسمتی از مغز هستند. سهروردی به خاطر وجود صور خیالی عظیم و با توجه به محال بودن انطباع کبیر در صغیر، این امر را نادرست میدانست و جایگاه صور خیالی را عالم مُثل مُعَلقه میداند، عالمی که بالاتر از عالم ماده و پایینتر از عالم عقول و مُثل افلاطونی است؛ اما از نظر او نیز قوة خیال، امری مادی و فقط مظهر (و نه محل) آن صور است و نور مدبر بر اثر اشراق بر آن میتواند صور مذکور را در همان عالم مثل معلقه ببیند. در عرفان نظری، عالم مُثل مُعَلقه را مثال منفصل یا مطلق و سایة آن را در موجودات مادی، مثال متصل یا مقید مینامند. ملاصدرا بر اساس مبانی حکمت متعالیه، نظریة حرکت جوهری و اتحاد علم و عالم و معلوم، برای اولین بار دلایلی برای تجرد قوای ادراکی و از جمله قوة خیال بیان نموده و از آن در تبیین مسائلی چون معاد جسمانی، اثبات عالم خیال، چیستی وحی، رؤیا و تأویل استفاده کرده است. سیر تحقیق چنین است که ابتدا به نظرات مکاتب مشاء، اشراق و عرفان نظری در مورد قوة خیال و عدم تجرد آن اشاره می کنیم. در ادامه، آن دسته از مبانی وجودشناسی و نفسشناسی حکمت متعالیه که برای فهم براهین تجرد نفس لازم است، ذکر خواهد شد و سپس استدلالهای ملاصدرا دستهبندی و بررسی میشوند. در پایان، به برخی از نتایج این نظریه در تبیین خلاقیت نفس، معاد جسمانی و حشر نفوس متوسط، وجود عالم مثال متصل، ماهیت وحی، چیستی تأویل متعالیه و رابطة نفس و بدن می پردازیم. از نگاه ما نظریة تجرد قوة خیال بر مبانی محکمی استوار است و از استدلالهای متقنی برخوردار و برای حل مسائل مهمی تواناست.
قوة خیال
مثال متصل
مثال منفصل
معاد جسمانی
تأویل متعالیه
وحی
حکمت متعالیه
ملاصدرا
2008
06
21
https://jipt.sbu.ac.ir/article_94501_1c23002329d34ba166dde300cdf056c6.pdf
آینه معرفت
2251-8010
2251-8010
1387
8
2
قاعدة فرعیه در منطق جدید،گزارشی انتقادی از نزاع پنجاه سالة منطق قدیم و جدید دربارة پیشفرض وجودی در ایران
اﺳﺪاﻟﻪ
ﻓﻼﺣﻲ
در تطبیق منطق قدیم و جدید، یکی از بزرگترین دشواریها مربوط به «پیشفرض وجودی» (یا به زبان فلسفة اسلامی، «قاعدة فرعیه») است. منطق جدید، با نفی این پیشفرض و قاعده، محصورات اربع را به گونهای تحلیل کرده است که بسیاری از قواعد منطق قدیم، بر پایة آن، نامعتبر میگردد. در مواجهه با این پدیده، برخی قاعدة فرعیه را نادرست شمردهاند و برخی دیگر، منطق جدید را در نادیده گرفتن این قاعده سرزنش کردهاند. گروه سومی، نیز، با توجیه یا با پیشنهاد تلاش کردهاند میان این دو منطق آشتی برقرار سازند. گروه اول (پیروان منطق جدید)، دربارة بداهت قاعدة فرعیه و پیشفرض وجودی سخنی برای گفتن ندارند و گروه دوم، نیز، در تحلیل صوری و فرمولبندی محصورات اربع، دستشان خالی است. گروه سوم، که در این میان، تلاشهای ارزندهای در هر دو زمینه دارند، موضوع اصلی پژوهش در این مقاله را تشکیل میدهند. در این مقاله، نشان دادهایم که همة تلاشهای این گروه، نیز با شکست مواجه شده است و هر پیشنهادی در این زمینه، هرچند برخی ایرادها را از میان برداشته، اما در حل همة آنها ناکام بوده و در برخی موارد، حتی دشواریهای تازهای پدید آورده است. در پایان نتیجه گرفتهایم که نزاع میان منطق قدیم و جدید همچنان گشوده است و منطقدانان کشورمان، تاکنون، تحلیلی از محصورات ارائه نکردهاند که هم قاعدة فرعیه را نگاه دارد هم به زبان صوری منطق جدید بیان شده باشد.
منطق قدیم
منطق جدید
قاعدة فرعیه
تعهد وجودی
صورتبندی
2008
06
21
https://jipt.sbu.ac.ir/article_94509_45a93e9374abec08a3c44768500fa769.pdf
آینه معرفت
2251-8010
2251-8010
1387
8
2
نقد علامه طباطبایی بر رویکرد فروکاهشی حکمت متعالیه در مفهومشناسی ارادة ذاتی خداوند
محمد
سعیدی مهر
علیرضا
مصدقی حقیقی
عموم متکلمان و فیلسوفان مسلمان در اتصاف خداوند به صفت اراده متفقاند. با این حال، در این باب که آیا اراده از صفات ذاتی است یا فعلی، اختلاف شده است. از سوی دیگر، تفسیر معنای «اراده» آن گاه که به عنوان صفت ذاتی حق تعالی پذیرفته میشود میتواند بحثانگیز باشد. ملاصدرا ارادة الهی را در هر دو مقام ذات و فعل میپذیرد، ولی در تحلیل مفهومی «ارادة ذاتی» آن را به مفاهیم سایر صفات ذاتی (مانند علم، حب ) فرو میکاهد. این رویکرد، که میتوان آن را «رویکرد فروکاهشی» نامید، کمابیش مورد قبول بسیاری از حکیمان طرفدار حکمت متعالی قرار گرفته است. با این حال، علامه طباطبایی، هر چند اراده را از صفات کمالی وجودی میداند ارجاع معنایی ارادة ذاتی را به معانی دیگر صفات نمیپذیرد و بر اساس تبیینی که در نحوة انتزاع صفات فعلی ارائه میکند در برخی آثار خود به ویژه در تفسیر المیزان به نفی ارادة ذاتی (به عنوان صفتی که از استقلال مفهومی برخوردار است) تمایل یافته است. در این مقاله، ضمن تحلیل رویکرد فروکاهشی حکمت متعالیه نقد علامه طباطبایی بر این رویکرد بررسی میشود. نتیجة نهایی بحث این است که نقد علامه این رویکرد را با چالشی اساسی روبه رو ساخته است.
واجب الوجود
اراده
صفت ذات
صفت فعل
ملاصدرا
علامه طباطبایی
2008
06
21
https://jipt.sbu.ac.ir/article_94517_e57390bd3b6effb020e5496457d44124.pdf
آینه معرفت
2251-8010
2251-8010
1387
8
2
نزاع در اختلاف نوعی وجود رابط و محمولی
ﻋﺒﺪاﻟﻌﻠﻲ
ﺷُﻜﺮ
صدرالمتألهین در بیان دو اطلاق وجود رابطی، به اختلاف نوعی میان یکی از اطلاقات آن با وجود محمولی معتقد شده است. این عقیده با اشتراک معنوی و وحدت مفهوم وجود ناسازگار به نظر میرسد. به همین جهت شارحان وی به توجیه اختلاف نوعی و رفع تعارض پرداختهاند. برخی این دیدگاه را از وی عجیب دانسته و گروهی در تأیید آن، وجه مشترک میان وجود رابط و محمولی یا مستقل را نفی کردهاند. برخی دیگر غایت تباعد و بینونت را بر مبنای تشکیک وجود مطرح کردهاند. اختلاف در مفهوم، توجیه دیگری برای بیان این ادعاست. علامه طباطبایی دیدگاهی مقابل نظر ملاصدرا دارد. در واقع، وجود رابط که در مقابل وجود محمولی قرار دارد و در قضایا استعمال میشود و مربوط به حوزة منطق میباشد، با آن وجود رابط که در مقابل وجود مستقل قرار دارد و یک بحث فلسفی به شمار میرود متفاوت است. آنچه صدرالمتألهین حکم به اختلاف نوعی آنها نموده است، وجود رابط به معنای نخست با وجود محمولی است. قسم دیگرمشمول اشتراک معنای وجود است.
وجـود رابــط
وجــود مستـــقل
وجـود محــمولی
صــدرالمتـألهین
اختلاف نوعی
2008
06
21
https://jipt.sbu.ac.ir/article_94522_64be36c7f431143c21f4157edfdca85f.pdf