بهره‌مندی اشیای مادی از علم در حکمت متعالیه

محمدجواد دکامی

دوره 7، شماره 3 ، مهر 1386

چکیده
  اعتقاد به سریان کمالات وجودی از قبیل حیات، علم، قدرت، اراده، تکلم و... در تمام مراتب هستی اعم از مادی و مجرد از اصول مسلم و پذیرفته شده در «حکمت متعالیه» است. در دوران معاصر، دانشمندان علوم تجربی با تحقیقات گسترده در مورد برخی مواد و اشیای ظاهراً بی‌جان مانند آب، وجود نوعی شعور و آگاهی را در آنها به اثبات رسانده‌اند، این در حالی است ...  بیشتر

بهره مندی اشیای مادی از علم در حکمت متعالیه

محمدجواد دکامی

دوره 7، شماره 4 ، دی 1386

چکیده
  اعتقاد به سریان کمالات وجودی از قبیل حیات، علم، قدرت، اراده، تکلم و... در تمام مراتب هستی اعم از مادی و مجرد از اصول مسلم و پذیرفته شده در «حکمت متعالیه» است. در دوران معاصر، دانشمندان علوم تجربی با تحقیقات گسترده در مورد برخی مواد و اشیای ظاهراً بی‌جان مانند آب، وجود نوعی شعور و آگاهی را در آنها به اثبات رسانده‌اند، این در حالی است ...  بیشتر

بررسی دیدگاه‌های اختلافی‌امام‌خمینی در تعلیقه بر مقدمه و شرح قیصری برفصوص‌الحکم ابن عربی

عبدالرضا مظاهری

دوره 8، شماره 1 ، فروردین 1387

چکیده
  امام خمینی بر تقسیم‌بندی قیصری بر مراتب عالم اشکال کرده، آن‌ را از لواحق ماهیت دانسته نه وجود و اسم رحمن را مقام بسط (ظهور) و اسم رحیم را مقام قبض (بطون) وجود آورده، اسم «الله» را جمع بسط و قبض دانسته، لذا مانند فلاسفه، اسم رحمن را رب عقل اول و اسم رحیم را رب نفس کلی نمی‌گیرد. جعل را متعلق به ماهیت می‌گیرد و در حضرت علمیه و غیر آن بین وجود ...  بیشتر

محوریت اصل «عدل» در کلام شیعة امامیه

محمدکاظم علمی

دوره 8، شماره 2 ، تیر 1387

چکیده
  این مقاله اصل عدل را از نظر شیعه بررسی می‌کند و برای آن جایگاه محوری ویژه‌ای در نظر می‌گیرد و از این منظر به ارتباط آن با اصول دیگر می‌پردازد و برهانی بر توحید و عصمت استخراج و اقامه می‌کند، سپس از سخنان پیامبر اکرم(ص) مؤیدی بر دیدگاه خود در بارة عدل عرضه می‌دارد و حاصل چنین دیدگاهی را برای پاسخگویی به پرسش اساسی « انتظار بشر از دین ...  بیشتر

میزان انطباق نظرات متکلمان در قاعدة لطف با گفتار اهل بیت(علیهم السلام)

محمد جواد فلاح

دوره 8، شماره 3 ، مهر 1387

چکیده
  مهم‌ترین دلیل عقلی ارائه شده در مورد اصل امامت، «قاعدة لطف» است. این قاعده وجود امام و نصب وی را لطف می‌داند و از طرفی لطف را بر خداوند واجب دانسته و آنگاه نصب امام را بر خداوند واجب می‌داند. درمورد کبری این قیاس اختلافاتی در دیدگاه شیعه و سنی وجود دارد. صغرای قیاس مذکور (لطف بودن وجود امام) به صورت‌های گوناگون تبیین شده است. تبیین کمال ...  بیشتر

وظایف‌ اخلاقی در دیدگاه دیوید راس

حسین اترک

دوره 8، شماره 4 ، دی 1387

چکیده
  سر ویلیام دیوید راس برجسته‌ترین چهرة اخلاق وظیفه‌گرا پس از کانت است. در این مقاله، به تبیین نظریة ابتکاری او مبنی بر تفکیک «وظایف اخلاقی در نگاه نخست» از «وظایف در مقام عمل» برای حل مشکل تعارض وظایف، که اخلاق کانت با آن مواجه بود، می‌پردازیم. همچنین برخی از آراء مهم فرا اخلاقی او را که در دیدگاه هنجاری مؤثر است، بیان خواهیم کرد. راس ...  بیشتر

بررسی رویکرد انتقادی فیض کاشانی به «قیامت» در نظام فلسفی صدرایی

رضا اکبریان؛ نجمه سادات رادفر

دوره 9، شماره 2 ، تیر 1388

چکیده
  مسئلة قیامت و تحلیل فلسفی آن در نظام صدرایی منطبق بر مراتب وجودی، در دستگاه اندیشة شاگرد برجستة ملاصدرا، فیض کاشانی، مورد نقد و واکاوی مجدد قرار می‌گیرد، طوری که تغییر نگرش فیض در مسئلة عقل که منجر به ارائة رویکردی معتدل از او در ارتباط عقل و شر ع می‌شود، تحول نظریة وی در مورد قیامت را در ادوار مختلف زندگانی‌اش به دنبال دارد و بررسی ...  بیشتر

مسئلة یگانگی فضیلت در فلسفة افلاطون

سعید بینای مطلق؛ صادق میراحمدی سرپیری

دوره 9، شماره 3 ، مهر 1388

چکیده
  سقراط ادعا می‌کند که فضیلت‌ها یکی هستند و این یگانگی در نظرش نشان آن است که فضیلت معرفت است. افلاطون نیز تحت تأثیر استاد خود به یگانگی فضیلت باور داشت، اما منظور او از اینکه «فضیلت یکی است» در نگاه نخست خالی از ابهام نیست. ایــن مـوضوع در گفتــگوهای لاخــس و پــروتاگــوراس مطــرح شده است. فضیلت‌هایی که در این دو گفتگو مطرح شده عبارت‌اند: ...  بیشتر

رویکردی جامعه شناختی به مفهوم خدا

مجید موحد؛ مینا صفا

دوره 9، شماره 4 ، دی 1388

چکیده
  مفهوم خدا، پس از مدت‌ها که در جامعه‌شناسی-دین، به حاشیه رانده شده بود، با رویکردهای جدید جامعه‌شناسی دین، دوبارة اهمیت خود را بازیافته است. این مقاله، با تأکید بر مفهوم خدا به عنوان یکی از بنیادی‌ترین مفاهیم جامعه‌شناسی دین و با رویکردی جامعه‌شناختی و برون‌دینی، به دنبال بررسی منشأها، پویایی‌ها و اثرات اجتماعی مفهوم خداست. هر ...  بیشتر

جاودانگی انسان، مبانی و اقسام آن در آثار عطار

سعید رحیمیان؛ محبوبه جباره ناصرو

دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1389

چکیده
  جاودانگی مبحثی است که پیشینه‌ای به اندازة تاریخ زندگی بشر دارد. عطار از جمله کسانی است که در آثار خود دربارة این اندیشة بنیادی زندگی بشر اظهار نظر کرده است. او جلوه‌های چندی برای جاودانگی قائل است. از جمله: ماندن در یادها وخاطره‌ها، توالد نسل و...، ولی مهم-ترین نمود جاودانگی را فانی شدن در خدا و باقی شدن به او می‌داند. عطار مانند بیشتر ...  بیشتر

اندیشة توحیدی در آثار سنایی

خدابخش اسدللهی

دوره 10، شماره 2 ، تیر 1389

چکیده
  مسئلة اساسی در این پژوهش، اندیشة توحیدی در آثار سنایی است. این اندیشه، بخش مهمی از اندیشه‌های اغلب عارفان مسلمان را تشکیل می‌دهد. نگارنده در سه بخش سعی کرده تا اندیشة توحیدی را در آثار سنایی بیان کند. به همین منظور، پس از ذکر توحید و اقسام آن، در بخش اول گفته ‌است که مراد سنایی از توحید وجودی، تأکید بر جنبة شهودی آن است. در بخش دوم نیز ...  بیشتر

بازخوانی دلایل عصمت امام و ارزیابی آنها از منظر اهل سنت

احمد سعادت

دوره 10، شماره 3 ، مهر 1389

چکیده
  شیعیان و اهل سنت در مورد عصمت امام، مجادلة فکری و مباحثة نظری پردامنه‌ای را رقم زده‌اند. اهل سنت برای امام متفقاً عصمت را شرط نمی‌دانند و برای این ادعا غالباً اقامة دلیل نیز لازم نمی‌شمارند؛ اما شیعیان بالاتفاق به شرط عصمت اذعان دارند و با دلایل عقلی و نقلی به اثبات آن می‌پردازند. این نوشتار به بازخوانی و بررسی دلایل عصمت اختصاص ...  بیشتر

پرستش، اصل بنیادین فلسفة اخلاق استاد مطهری

مسلم محمدی

دوره 10، شماره 4 ، دی 1389

چکیده
  استاد مطهری در میان گرایش‌ها و نظریات گوناگون در گستره مکاتب اخلاقی، به پرستش الهی به عنوان بنیاد اساسی مکتب اخلاقی اسلام معتقد است. مبنای دیدگاه فوق از نظر ایشان این است که هر گونه کار اخلاقی عبادت خداست حتی اگر شخص به آن توجه نداشته باشد. پرستش از نظر استاد دارای دو جنبه است باطنی یعنی سیر انسان از خلق به خالق و ظاهری عبارت است از ...  بیشتر

ایهام تعارض در تعریف ارسطو از زمان

حسن فتحی؛ سیروس علیپور

دوره 11، شماره 1 ، فروردین 1390

چکیده
  در تبیین و تعریفی که ارسطو از زمان عرضه می‌کند، دو جنبه را می‌توان یافت که علی‌الظاهر متعارض به نظر می‌رسند. وی، از طرفی، زمان را به «عدد حرکت از حیث پیش و پس» تعریف می‌کند و «عدد» در هیچ‌کدام از آثار او متصل دانسته نشده است. از طرف دیگر، به دلیل ارتباط زمان با حرکت، آن را متصل می‌داند؛ چون حرکت متصل است. بدین‌ترتیب، به نظر می‌آید ...  بیشتر

تبیین علم خداوند به غیر، از طریق تحلیل وجود رابط در فلسفة ملاصدرا

عبدالعلی شکر

دوره 11، شماره 2 ، تیر 1390

چکیده
  چگونگی علم خداوند به مخلوقات خود، پیش از ایجاد و پس از آفرینش، همواره برای فلاسفه مسئله‌ای دشوار و مورد اختلاف بوده است، تا جایی که در مباحثی مانند علم به جزئیات زمانی و متغیر، برخی از فیلسوفان متهم به کفر شده‌اند. دیدگاه فیلسوفان مشائی و اشراقی از یک سو، تأثیر مکتب عرفانی و آیات قرآنی از طرف دیگر، موجب پر بار شدن این مبحث در حکمت متعالیه ...  بیشتر

رویکردی فلسفی – کلامی به آموزة بداء بر مبنای اسلوب تحلیلی

رضا محمدزاده؛ جواد طاهری

دوره 11، شماره 3 ، مهر 1390

چکیده
  بداء آموزه‌ای مهم در مذهب شیعة امامیه به شمار می‌رود. اهل تسنن، گویی، در کتب اعتقادی روایی خود این آموزه را بدعتی آشکار در مبانی اعتقادی اسلام انگاشته و آن ‌را مورد رد و انکار قرار داده‌اند. امامیه بر این باور است که تبیین درست و حقیقی بداء می‌تواند راه را برای پذیرش آن از سوی تمامی مسلمانان بویژه اهل تسنن هموار سازد. بر این اساس تلاش‌های ...  بیشتر

مدخلی بر تعدد رهیافت‌های جیمز به مسئلة تجربة دینی

مجتبی زروانی؛ قربان علمی؛ اکرم مشهدی

دوره 11، شماره 4 ، دی 1390

چکیده
  ویلیام جیمز، فیلسوف و روان‌شناس-آمریکایی(1910 - 1842) و مبتکر نظریة تجربه‌گرایی اساسی است. این نظریه که دارای ابعاد فلسفی و روان شناختی است، به نوبة خود نظریه‌ای بدیع در هر یک از این دو قلمرو به شمار می‌آید و با دیدگاه فلسفی پراگماتیسم او در ارتباط کامل و ژرف است که تفسیر نوینی در سنت پراگماتیستی آمریکایی تلقی می‌شود. واکاوی اندیشه‌های ...  بیشتر

منزلت عقل در ساحت معرفت دین (از بعد کلامی وفقهی)

حسین مقیسه

دوره 12، شماره 1 ، فروردین 1391

چکیده
  روش و شیوة شناخت دین، از پر مناقشه‌ترین مباحثی است که پس از رحلت پیامبر اسلام (ص) و در دوران غیبت وعدم دسترسی به پیشوایان معصوم علیهم السلام مطرح بوده است، بدین معنی که اگر میان حکم قطعی و مسلم عقل و ظواهر متون دینی تعارض پیش آید چه باید کرد؟ درچنین مواردی، همواره در تقدم عقل یا سهم آن در فهم مفاد وحی - درهر دو عرصة کلام و فقه یعنی اصول ...  بیشتر

بررسی و تبیین روش‌شناسی مکتب کلامی ماتریدی

محمود قیوم زاده

دوره 12، شماره 2 ، تیر 1391

چکیده
  یکی از مباحث اساسی و مهم در حوزة مباحث اعتقادی و بحث‌های کلامی، چگونگی بیان و استدلال بر این‌گونه مسائل است و اینکه روش‌شناسی مباحث کلامی چگونه باید باشد. در مجموع می‌توان گفت که روش بررسی یا عقلی است یا نقلی یا هر دو. در روش‌شناسی عقلی تأکید بر استدلال‌های عقلی است یا روش عقلی با بهره‌گیری از متون دینی است. روش نقلی می‌تواند با ...  بیشتر

هدفمندی حیات بشر از دیدگاه قرآن وعهدین

اعظم پرچم

دوره 12، شماره 3 ، مهر 1391

چکیده
  هدایت مخلوقات به سوی کمال از سنت های الهی است. دستگاه آفرینش با هدایت تکوینی، انواع موجودات را به سوی کمال مناسب خویش سوق داده است، ولی انسان را از نوع هدایت تشریعی با ارسال پیامبران و انزال کتاب به تکامل می‌رساند. از دیدگاه قرآن و عهدین، انسان شبیه به خدا آفریده شده است، ازاین رو هدف از خلقتش، تکامل روحی و معنوی به همراه دانش است. شباهت ...  بیشتر

نظریة خداشناسی و دین فطری در آراء علامه طباطبایی

محمد غفوری نژاد

دوره 12، شماره 4 ، دی 1391

چکیده
  علامة طباطبایی به عنوان فیلسوفی مأنوس با کتاب و سنت، نظریة خداشناسی و دین فطری را از منابع دینی اقتباس کرده و در راه تبیین عقلانی آن کوشیده است. خداشناسی فطری براساس ادراک احتیاج به موجودی غیر محتاج، شناخت خداوند از طریق نظم جهان، شناخت خداوند از طریق علم حضوری معلول به علت و خداشناسی از طریق علم به ثبات واقعیت تقریرهایی است که علامه ...  بیشتر

جستاری در شأن ولایت تکوینی امامان علیهم‌السلام

محمدحسین فاریاب

دوره 13، شماره 1 ، فروردین 1392

چکیده
  ولایت تکوینی به معنای ولایت بر نظام تکوین از مسائلی است که همواره ذهن عالمان را به خود مشغول کرده است. آنچه در این نوشتار می‌آید، پرده‌برداری از معنای این اصطلاح و برخورداری یا عدم آن در حق امامان شیعی علیهم ‌السلام است. بر اساس مهم‌ترین یافته‌های این پژوهش، ولایت تکوینی می‌تواند به دو گونة ولایت در تکوین و ولایت بر تکوین تصویر ...  بیشتر

فضیلت از دیدگاه فارابی

زکریا بهارنژاد

دوره 13، شماره 3 ، مهر 1392

چکیده
  تبیین مسئلة فضیلت از دیدگاه فارابی و اهمیت آن می‌تواند راهگشای فهم و درک برخی از مباحث کلیدی فلسفة وی مانند جامعة مدنی، مدینة فاضله، امت فاضل، اجتماع فاضل، معمورة الفاضله(جهان برین وآباد) باشد. دیدگاه فارابی در بررسی و پژوهش پیرامون فضیلت متأثر از نگاه سعادتگرانة وی در باب اخلاق و کمال‌یابی انسان است. او بر‌این باور است که آدمی‌‌به ...  بیشتر

تحلیل مراتب علم الهی در حکمت متعالیة صدرایی

علیرضا خواجه‌گیر؛ ولی‌اله ساکی

دوره 13، شماره 4 ، دی 1392

چکیده
  حقیقت علم در حکمت متعالیه صدرایی عین حقیقت وجود، بسیط و دارای سلسله مراتب حقیقی است. اگر چه بر مبنای مشرب عرفا حقیقت علم واحد شخصی است و هر علمی‌‌که خارج از آن واحد شخصی فرض شود، حقیقت علم نیست، بلکه ظهور همان حقیقت است. تأثیرپذیری مسئلة علم الهی و سلسله مراتب آن از متون دینی در نظام حکمت صدرایی بسیار برجسته و مشهود است و مفاهیمی‌‌همچون ...  بیشتر

تهذیب و تزکیة نفس در دیدگاه ابنسینا و راههای حصول آن

شهناز شهریاری نیسیانی؛ محمد نجفی

دوره 14، شماره 1 ، فروردین 1393

چکیده
  مقالة حاضر با استناد به نظر برخی از فلاسفة مسلمان، فعالان هدایت جامعه و صاحب‌نظران حوزة روان‌شناسی و تعلیم وتربیت مبنی بر اینکه ریشة بسیاری از مشکلات، انحرافات و فجایع موجود در جامعه را باید در عدم توجه به نفس و تهذیب و تزکیة آن جستجو کرد، با هدف بررسی تهذیب و تزکیة نفس در دیدگاه ابنسینا و تبیین راههای حصول آن با اتخاذ روش تحلیلی- ...  بیشتر