برهان شهود مُثل بر اتحاد عاقل و معقول در دیدگاه حکیم سبزواری با رویکرد تبیینی و پاسخ به ایرادها

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه حکیم سبزواری ( نویسنده مسئول)

چکیده

اتحاد عاقل و معقول از مسائل محوری در حکمت متعالیه به شمار می‌آید. گرانی‌گاه اثبات و استنتاج از آن، مرهون توجه ژرف به روش و مبانی خاص حکمت متعالیه است. ادلة اثباتی آن دست کمی از خود آن، در فاصله گرفتن از فلسفة متعارف ندارد. در این مسیر، برخی نوپژوهان با ذهنیت اشتراک روشی و مبنایی آموزة اتحاد، در دیدگاه صدرایی با دیگر حکما، به خوانش آموزه و ادلة آن پرداخته‌ و به بهانه نقد، نتیجه‌ای جز تولید شبهه به بار نیاورده‌اند. حکیم سبزواری بر اساس مبانی ویژة صدرایی دلیلی بر مبنای مشاهدة عقول متکافئه به هنگام درک کلیات، بر آموزة اتحاد اقامه کرده که در آن نامی از انگاره «حقیقت و رقیقت» نبرده است. یکی از نوپژوهان سعی کرده به بهانة اعم بودن دلیل از ادعا، از زاویة ناکارآمدی کاربست حقیقت و رقیقت در اثبات آموزه، به جرح و خدش در این دلیل و به تبع آن آموزة اتحاد عاقل و معقول بپردازد. واکاوی ادعاها و بیان کیفیت تأثیر انگاره به فرض کاربست آن مورد پرس و جوی این نوشتار است. در این مسیر آشکار می‌‌شود که چگونه سطح‌پژوهی و سایر عوامل همسو سبب شده است، برخی پژوهش‌ها از مسیر تحقیق بایسته خارج و به مسیر تولید شبهه دربارة عالی‌ترین نظریه‌پردازی‌های حکمت متعالیه رهسپار شوند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Intuition Argument for the Unity of Intelligence and Intelligible from Hakim Sabzevari’s Point of View with an Explanatory Approach and Response to Objections

نویسنده [English]

  • mohammad reza ershadiniya
Faculty member of Hakim Sabzwari University (Corresponding Author)
چکیده [English]

Rational unity is one of the central issues in transcendental wisdom. The weight of its proof and the inferences made on its basis goes to paying careful attention to the method and the specific principles of transcendental wisdom. Its proofs, much like the problem itself, keep distance from conventional philosophy. In this regard, some recent scholars, with the mentality that Sadra’s views and those of other theologians share the same method and basis for the doctrine of unity have interpreted the doctrine and its arguments and with the claim of adopting a critical view have produced no result other than creating doubt. Hakim Sabzevari has provided an argument for the doctrine of unity which is based on Sadra's specific principles. His argument is based on observing equivalent intellects when understanding generalities with not mentioning the idea of reality and tenuity’. One of the recent scholars, who has tried to claim that the argument is more general than the claim itself, has distorted the argument and consequently the doctrine of rational unity because of the inefficiency of using the reality and tenuity idea in proving the doctrine. The purpose of this article is to analyze the claims and evaluate the quality of the underlying assumptions. It is concluded that studies with no sufficient depth have made some researches go astray and create doubts about the most exalted theories of transcendental wisdom.

کلیدواژه‌ها [English]

  • doctrine of unity of intelligence and ineligible
  • idea of reality and tenuity
  • intuition of generalities
ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله،  الاشارات و التنبیهات، ج3، تهران، دفتر نشر کتاب، 1379.
حسن زاده آملى، حسن، اتحاد عاقل به معقول، قم، بوستان کتاب، 1399.
______، مقدمه و تعلیقات بر رساله «اتحاد عاقل به معقول»، رفیعى قزوینى، سید ابوالحسن، تهران، مرکز انتشارات علمى و فرهنگى، 1361.
حسینی امین، حسین، فاطمه معین الدینی، (نویسندة مسئول)، " نقد و بررسی استدلالات حکیمِ سبزواری در اثبات مسئله اتحاد عاقل و معقول"، حکمت معاصر، سال دهم، شمارة اول، بهار و تابستان، 1398.
سبزواری، هادی، شرح المنظومه، ج2، 5،  قم، نشر ناب، 1380.
______، شرح و تعلیقـة بر الاسفار الاربعـة العقلیـة، بیروت، داراحیاء التراث، 1410ق.
______، تعلیقـة علی الشواهد الربوبیـة فی المناهج السلوکیـة، قم، بوستان کتاب، 1382.
صدرالمتألهین شیرازی، محمد، الاسفارالاربعـة العقلیـة، بیروت، داراحیاء التراث، 1410ق.
______، شرح و تعلیقه بر الهیات شفا، ج1، تهــران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1382 الف.
______، الشواهد الربوبیـة فی المناهج السلوکیـة، قم، بوستان کتاب، 1382ب.
طباطبائی، سیدمحمدحسین، نهایـة الحکمـة، قم، نشر اسلامی، 1372.
معین‌الدینی، فاطمه؛ علیرضا کهنسال؛ سید مرتضی حسینی شاهرودی، "تحلیـل انتقـادی دیـدگاه ملاصدرا و علامه طباطبائی در مسئله اتحاد عاقل و معقـول"، حکمـت معاصـر، تهران دورة هفـتم، شـمارة چهار، 1395.