نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه پیام نور

چکیده

در نظریه معرفت شناسی ابن حزم اندلسی، هم چون دیگر نظریه­های مبناگروان سنتی در حوزه­ ی شناخت، معارف به باورهای پایه (معارف اوّلیه) و باورهای غیر پایه (معرفت تالیه) تقسیم شده است. او مجموعه­ ای از موادّ قیاس در منطق ارسطویی را، با مصادیقی متفاوت با دیدگاه­ رایج، به­ عنوان معرفت فطری و معرفت حسّی معرفی می­ کند. دیگر معارف (باورهای غیر پایه) نیز در قالب برهان ضروری بر آن مقدمات یقینی ابتنا دارند. در این مقاله نظریه­ ی معرفت شناسی ابن حزم به­ همراه نکته­ نظرات او درباره­ ی ادراک حسی، ادراک عقلی و ویژگی­ ها، توانایی­ ها و محدودیت ­های این ادراک از آثار منطقی، کلامی و اصولی او استخراج شده است. غرض ابن حزم از ارائه نظریه شناسایی، کاربرد آن در بیان اعتقادات مذهب ظاهری و دفاع از آن، نقد مخالفان و ایجاد پشتوانه­ ای محکم برای علوم بشری- که از نظر او تماماً می­ توانند کاربرد دینی داشته باشند- بوده است. بر این اساس این نظریه را باید یکی از مؤلفه­ های نظام منسجم فکری وی به­ شمار آورد. او مفاد نظریه ­را سازگار با آیات قرآن کریم و ابزار شناخت آن­ را موهبتی الهی و در راستای غایت آفرینش انسان می­ دانسته است. در نگاهی اجمالی، تنها نقاط ضعف و قوّت این نظریه – به­ لحاظ انسجام درونی- بیان شده است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ibne- Hazm’s epistemology; theory of

چکیده [English]

The knowledges are divided into basic believes (apriori knowledges) and non basic believes (apostoriori knowledges) In Ibne- Hazm epistemology as other classic foundationalists. He has introduced a collection of syllogistic matters in Aristotelian logic as innate and sensitive knowledges. In his theory, the matters of syllogism have different extentions (denotations) from current views and other knowledges (non basic believes) are consisted in these certain premises by the essential demonstration. This article discusses on the subject of Ibne- Hazm’s epistemology and his point of views about perceptual experiences, intellectual knowledges and their attributes such as their abilities and restrictions this perceptions. We grub his logical, theological and Methodology your books. Ibne- Hazm’s purpose in presentation of his epistemology is to use it for explanation of Zahiryya believes and to defend it; to criticize opponent’s believes; to create a strong fulcrum for sciences human knowledges that completely can be in the employ of religious purpose. Therefore this theory is one of the important components in your intellectual consistent system. Ibne- Hazm believes in contents of the theory are concordant with Quranic verses and it recognation instruments are divine blessing toward purpose creation of men. What is concerning consistency, we have asserted weak side and forte of this theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • epistemology
  • Ibne- Hazm
  1. قرآن کریم، ترجمه محمّد‌مهدی فولاد‌وند.
  2. ابن حزم، علی ابن احمد (1979م)، الإحکام فی اصول الأحکام، الأجزاء الأوّل و الرّابع و الخامس و السادس و السابع، تحقیق احمد محمد شاکر، بیروت، دار الافاق الجدیدة
  3. ---------- (1425هـ 2004م)، الاصول و الفروع، تحقیق و تقدیم و تعلیق الدکتور عاطف العراقی، الدکتور سهیر فضل الله ابووافیّة و الدکتور ابراهیم هلال، قاهرة، مکتبة الثقافة الدینیة،
  4. ---------- (1983م)، «التقریب لحدّ المنطق»، رسائل ابن حزم الأندَلُسی، الجزء الرابع، تحقیق الدکتور احسان عباس، بیروت، المؤسّسة العربیة للدراسات و النشر، صص90-356
  5. ---------- (1983م)، «تفسیر ألفاظ تجری بین المتکلمین فی الأصول»، رسائل ابن حزم الأندَلُسی، الجزء الرابع، تحقیق الدکتور احسان عباس، بیروت، المؤسّسه العربیه للدراسات و النشر، صص407-416
  6. ---------- (1987م)، «رسالة البیان عن حقیقة الإیمان»، رسائل ابن حزم الأندلسی، الجزء الثالت، تحقیق الدکتور احسان عباس، بیروت، الموسسة العربیة للدراسات و النشر، صص187-203
  7. ---------- (1987م)، «رسالة التّوقیف علی شارع النّجاة»، رسائل ابن حزم الأندلسی، الجزء الثالت، تحقیق الدکتور احسان عباس، بیروت، الموسسة العربیة للدراسات و النشر، صص128-140
  8. ---------- (1996م)، الفِصَل فی المِلَل و الأهواءِ و النِحَل، 5 مجلد، تحقیق، الدکتور محمد ابراهیم نصر و الدکتور عبدالرحمن عمیرة، بیروت، دارالجیل،
  9. پاپکین، ریچارد؛ استرول، آوروم (1402هـ ق)، کلیّات فلسفه، ترجمه و اضافات سید جلال الدین مجتبوی، تهران، انتشارات حکمت
  10. خراسانی، شرف الدین (1369هـ ش)، «ابن حزم»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج1، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، صص345-356
  11. خوانساری، محمّد (1366هـ ش)، منطق صوری، (جلد اول و دوم)، تهران، مؤسسه انتشارات آگاه
  12. صاعد ابن احمد، الأندلسی (1912م)، کتاب طبقات الامم، نشره و ذیَّلَه بالحواشی و اردفهُ بالرّوایات و الفهارس، الأب لویس شیخو الیسوعی، بیروت، المطبعة الکاثولیکیّه للآباء الیسوعین
  13. صفری، وحید (1392هـ ش)، عقل‌گرایی و نص‌گرایی ابن حزم اندلسی: رویکردی انتقادی، تهران، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
  14. فروخ، عمر (1400هـ ق/ 1980م)، ابن حزم الکبیر: دراسات فی الأدب و العلم و الفلسفة، بیروت، دارلبنان للطباعة و النشر،
  15. ---------- (1362هـ ش)، «ظاهریه»، تاریخ فلسفه در اسلام، ج1، م.م.شریف، ترجمه دکتر احمد احمدی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، صص387-404
  16. محمد السید، الجلیند، ؟، «العقلانیة فی منهج ابن حزم»، ؟ ، نسخه pdf، صص165-196
  17. ملکیان، مصطفی (1380هـ ش)،‌ معرفت شناسی (شناخت شناسی)، ویرایش، تایپ و صفحه‌آرایی عباس خسروی فارسانی، با همکاری و مساعدت معاونت پژوهشی دانشکده الهیّات دانشگاه امام صادق، نسخه‌ pdf، سایت: bidgoli1371.blogfa.com/cat-18.aspx
  18. ---------- (1388)، ایمان و تعقل؛ درس‌گفتارهای فلسفه دین، به‌کوشش سید علی‌رضا صالحی و سید محمد‌حسین صالحی، قم، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، چاپ اوّل.
  19. ودیع واصف مصطفی، (1999م)، ابن حزم و موقفه من الفلسفة و المنطق و الأخلاق، ابوظبی، المجتمع الثقافی،
  20. Arnaldez, R. (1986), “IBN HAZM” Encyclopaedia of Islam, Vol. III, pp790- 799, Leiden / London – Brill/ Luzac & Co