ارزیابی تحلیلی نقدهای فلسفی وارد شده بر قاعدة الواحد با تأکید بر مبانی حکمت متعالیه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران (نویسندة مسئول

2 دانشجوی دکتری حکمت متعالیه دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

قاعدة الواحد یکی از قواعد مهم و پرکاربرد فلسفی است که پیشینة آن به فلسفة یونان بازمی‌گردد و در فلسفة اسلامی نیز مورد توجه ‌اندیشمندان بسیاری همچون ابن‌سینا، شیخ اشراق و ملاصدرا قرار گرفته است. با وجود پذیرش این قاعده از سوی فیلسوفان بزرگ یادشده، برخی از متکلمان مسلمان این قاعده را برنتافته و با رویکرد کلامی نقدهایی بر آن وارد کرده‌اند. در این میان، با وجود بدیهی دانستن قاعدة الواحد از سوی برخی از فلاسفة مسلمان، گروهی از فلسفه‌پژوهان معاصر با رویکردی فلسفی، قاعدة الواحد را رد کرده‌ و آن را با برخی از مبانی فلسفی ناسازگار دانسته‌اند. در جستار حاضر به شیوة توصیفی- تحلیلی، تلاش شده است که نقدهای فلسفی وارد شده بر قاعدة الواحد، دسته‌بندی و سپس  ارزیابی و تحلیل شود. یافته‌های، پژوهش حکایت از آن دارد که نقدهای وارد شده را می‌توان در دو گروه دسته‌بندی کرد. دستة نخست، نقدهایی است که به دلایل اثبات قاعدة الواحد وارد شده و آن‌ها را در اثبات قاعده ناکافی شمرده است و دستة دوم با صرف‌نظر از دلایل اثبات قاعدة الواحد، آن را با دیگر اصول و مبانی فلسفی ناسازگار دانسته است. در پایان، این نتیجه به دست آمده است که در بیشتر نقدهای فلسفی وارد شده بر قاعدة الواحد یا «خلط میان مفهوم و مصداق» صورت گرفته است یا از مقدمات فلسفی قاعدة الواحد مانند «اصل سنخیت»، «امتناع صدور معلول‌های هم عرض از فاعل بسیط» و «لزوم تفاوت‌گذاری میان کثرت علمی و عینی» تصویر درستی ارائه نشده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analytical Evaluation of the Philosophical Criticisms Arisen Against “The Rule of the One (Qaʿidah Al-Wahid)” with an Emphasis on the Foundations of Transcendent Philosophy

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Vatandoost 1
  • Syed Mohammad Reza Razavi 2
1 Assistant Professor, Department of Philosophy, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran (corresponding author
2 Doctoral student of Hikmat Ta'alaeh, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده [English]

“The Rule of the One (Qaʿidah Al-Wahid)” is a significant and widely used philosophical rule which has originated from Greek philosophy, and many Muslim philosophers, such as Ibn Sina, Surawardi and Mulla Sadra, have paid attention to it. In spite of the wild reception of this rule in Islamic Philosophy, some Muslim Mutakallimun (Theologians) have criticized this rule from a Kalami (Theological) perspective. At the same time, despite the fact that some Muslim philosophers have considered the Rule of the One as a self-evident rule, some contemporary scholars of philosophy have rejected this rule by a philosophical approach, and have known it as incompatible with some philosophical foundations. In this paper, I have tried to classify, analyze and evaluate, by a descriptive-analytical method, the philosophical criticisms arisen against the Rule of the One. The findings of this paper show that these criticisms can generally be classified in two main kinds of criticism: the first kind is related to the criticisms which have been arisen against the reasons for the Rule of the One, and in which those reasons have been considered as insufficient for proving this rule; and the second kind is related to the criticisms which, apart from the reasons for proving the Rule of the One, have considered this rule as incompatible with some other philosophical rules. At the end, I have concluded that in most of the philosophical criticisms arisen against the Rule of the One, we can see two kinds of error: “the confusion between the Concept and the Extension”; and presenting an incorrect and inaccurate image of the philosophical premises of the Rule of the One, such as “the principle of congruence”, “the impossibility of production of the simultaneous effects from a simple agent”, and “the necessity of differentiation between cognitive and objective multiplicity”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • “The Rule of the One (Qaʿidah Al-Wahid)”
  • philosophical criticism
  • unity
  • simplicity
  • Transcendent Philosophy

مراجع

Azadgan, Alireza, & Mahdi Azimi. (2020)."Investigating Sadr al-Mutaʾallihin Shirazi's Views on the Emergence of Multiplicity from the Transcendent Unity with Emphasis on the Critique of the Rule of Unity". Hekmat Sadraʾi,2: 11-35. (In Persian)
Heidarpour, Ahmad, & Gholamreza Fayyazi. (2017). "Analysis and Evaluation of the Rule of Unity in Transcendent Theosophy". Hekmat Islami, 4: 77-101. (In Persian)
Ibn Sina. (1982). Al-Shifa, Al-Ilahiyyat. Qom: Marashi Najafi.
Ibn Sina. (1984). Al-Taʿliqat. Qom: Daftar Tablighat Islami.
Ibn Sina. (1984). Ilahiyyat Shifa. Tehran: Nashr Naser Khosrow.
Ibn Sina. (1996). Al-Isharat wal-Tanbihat, with the commentary of Tusi. Qom: Nashr al-Balaghah.
Ibn Sina. (2000). Al-Najat min al-Gharq fi Bahr al-Dalalat. Tehran: University of Tehran.
Khademi, Hamidreza, & Mahdi Asgari. (2017). "A Study of the Greek Background of the Rule of Unity and Its Critique in Islamic Philosophy". Ilahiyyat-i Tatbiqi, 18: 55-66. (In Persian)
Mir Damad, Muhammad Baqir ibn Muhammad. (1995). Al-Qabasat. Tehran: University of Tehran.
Sadr al-Mutaʾallihin. (1981). Al-Shawahid al-Rububiyyah fi al-Manhaj al-Sulukiyyah (with Sabzavari's footnotes). Mashhad: Markaz Nashr Daneshgahi.
Sadr al-Mutaʾallihin. (1984). Mafatih al-Ghayb. Tehran: Moʾassesih Tahqiqat Farhangi.
Sadr al-Mutaʾallihin. (1998). Al-Hikmat al-Mutaʿaliyya fi al-Asfar al-ʿAqliyyat al-Arbaʿa. Beirut: Dar al-Ihyaʾ al-Turath al-Arabi.
Sadr al-Mutaʾallihin. (2001). Al-Mabdaʾ wal-Maʿad. Qom: Daftar Tablighat Islami.
Sadr al-Mutaʾallihin. (2001). Sharh al-Hidayat al-Athiriyya. Beirut: Muʾassasat al-Tarikh al-Arabi.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار