نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری کلام اسلامی گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران (نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

گاه انسان با بیماری یا رنج‌‌هایی مواجه می‌شود که خود او و اختیارش در آن دخیل نیست و مستقیم از جانب خداوند به او رسیده است. در این گونه موارد، که از آنها به آلام ابتدایی تعبیر می‌شود، از جانب خداوند آیا می‌بایست جبرانی برای این فرد صورت پذیرد؟ متکلمان اسلامی، در مبحث عوض به این موضوع پرداخته‌اند. نوشتار حاضر نخست با روش تحلیلی و تطبیقی ضمن تعریف عوض از دیدگاه برخی متکلمان شیعی و معتزلی، شرایط، حدود و اوصاف آن‌را بیان نمود. و در نهایت با توجه به نظرات کسانی که مسئلة عوض الهی را قبول دارند، به بررسی فراز‌های دعای پانزدهم صحیفة سجادیه پرداخته و ثابت کرده است که حضرت سجاد علیه السلام نیز در قالب دعا و مناجات، عوض الهی را مطرح نموده‌اند.‌

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Inferring the Issue of Divine Compensations for Human Sufferings from the 15th prayer of Sahifeh Sajjadieh

نویسندگان [English]

  • Mahdi Ameri Shahrabi 1
  • naser forouhi 2

1 PhD student in Islamic Theology, Department of Philosophy and Islamic Theology, Faculty of Theology and Islamic Sciences, Tabriz University, Tabriz, Iran (author Responsible)

2 Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Theology and Islamic Sciences, Tabriz University, Tabriz, Iran

چکیده [English]

Sometimes a person is faced with a disease or sufferings over which he has no control as he receives them directly from God. In such cases, which are interpreted as primary ailments, should God compensate this person? Islamic theologians have addressed this issue under the topic of Awad (compensation). The present article, adopting an analytical and comparative method, first explains the definition of Awad from the point of view of some Shia and Mu'tazili theologians, who have dealt with its conditions, limits and attributes. Then, relying on the opinions of those who agree with the issue of divine Awad, it examines the verses of the 15th prayer in Sahifeh Sajjadieh and shows that Hazrat Sajjad (peace be upon him) was of the same view. He has referred to divine compensation through prayers and supplications.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sahifeh Sajjadieh
  • Divine Compensation (Awad)
  • Primary Ailments
قرآن
صحیفه سجادیه
 آمدى، سیف‌الدین، أبکار الأفکار فی أصول الدین، قاهره، دارالکتب، 1423ق.
اشعری، ابوالحسن، اللمع فی الرد علی اهل الزیغ و البدع، قاهره، المکتبـة الأزهریـة للتراث‏،
   1953.
پلانتینجا، الوین، فلسفة دین خدا، اختیار، شر، ترجمة محمد سعیدی‌مهر، تهران، طه، 1384.
تالیافرو، چارلز، فلسفة دین در قرن بیستم، ترجمة انشاءلله رحمتی، تهران، دفتر پژوهش و
   نشر سهروردی، 1382.
جبرئیلی، محمدصفر، مسئلة شر و راز تفاوت‌ها، تهران، کانون اندیشة جوان، 1386.  
حسینى تهرانى، سیدهاشم، توضیح المراد، تهران، مفید، 1365.
حسن زاده آملی، حسن، انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه، تهران، الف لام میم، 1383.
حلبى، ابوالصلاح، تقریب المعارف، قم، الهادی، 1404ق.
حلی، حسن‌بن یوسف، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم، مؤسسة‌النشر الاسلامی،
  1425ق.
حلی، حسن‌بن یوسف، أجوبـة المسائل المهنائیـة، قم، خیام، 1401ق.
حلی، حسن‌بن یوسف، أنوار الملکوت فی شرح الیاقوت، قم، الشریف الرضی، 1363.
خمینی، روح الله، صحیفة امام، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1385
رازى، فخر الدین، تفسیر مفاتیح الغیب، بیروت،  دار إحیاء التراث العربی‏،1420ق.
سبزوارى، قطب الدین، الخلاصـة فی علم الکلام، قم،بی‌نا، 1373.
سروریان، حمیدرضا، نظریة اعواض در رهیافت کلامی و آیات و روایات و مقایسه آن با ثواب و
   تفضل
، تهران، دانشگاه تهران، 1390.
سروریان، حمیدرضا، "شکل‌گیری و تطور نظریة عوض در رهیافت کلامی"، پژوهش نامه فلسفه
   دین (نامه حکمت)
، تهران، دانشگاه امام صادق، شماره 24، 1393.
شعرانی، ابوالحسن،  ترجمه و شرح تجرید الاعتقاد ،  تهران، هرمس، 1389.
طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران، مرتضوی، 1416ق.
طوسى، محمد بن حسن، الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، بیروت، دارالاضواء، 1406ق.
طوسى، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
عبیدلى، سید عمید الدین، إشراق اللاهوت فی نقد شرح الیاقوت،  تهران، میراث مکتوب، 1381.
کلینی، محمد،  الکافی، قم، دارالحدیث، 1429ق.  
گیسلر، نورمن،  فلسفة دین، ترجمة حمیدرضا آیت اللهی، تهران، حکمت، 1384.
مجلسى، محمدباقر، بحارالأنوار الجامعـة لدرر أخبار الأئمـة الأطهار، بیروت، مؤسسـة الوفا،
   1404ق.
محمدى گیلانى،  محمد، تکملـة شوارق الألهام،  ‏قم، مکتب الأعلام الإسلامی ، 1421ق.
مرعشى، قاضى نور الله، إحقاق الحق و إزهاق الباطل، قم، مکتبـة آیـة الله المرعشی النجفی،‏
  1409ق.
مظفر، محمدحسن، دلائل الصدق لنهج الحق‏، قم، مؤسسة آل البیت‏، 1422ق.
موسوی شیرازی، محمد باقر، لوامع الانوار العرشیه فی شرح الصحیفه السجادیه، اصفهان، مؤسسة
   فرهنگی مطالعاتی الزهرا ( سلام الله علیها )، 1391.
میرزابابایی، سیدمهدی، اعواض از منظر آیات و روایات،  دانشگاه علوم حدیث، 1390.
همدانی، عبد الجبار بن احمد و مانکدیم،  قوام الدین، شرح الأصول الخمسـة، ‏ بیروت، دار احیاء
  التراث العربی،  1422ق.
همدانی، عبد الجبار بن احمد، المغنی فی أبواب التوحید و العدل، قاهره، الدار المصریـة، 1926م.
هیک، جان، فلسفة دین، مترجم بهزاد سالکی، تهران، الهدی، 1381.