تبیین ذکراحاطی و انبساطی انسان‌کامل

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری دانشگاه فردوسی مشهد

2 عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

سیر عباد خدا و راهروان راه حق و حقیقت، دو گو‌نه است: سیر محبی و سیر محبوبی. متناسب با این دوگروه، دو‌گو‌نه ذکر وجود دارد: مجازی و حقیقی. برخلاف ذکر مجازی که قیام به نفس اعتباری بنده دارد، در ذکر حقیقی ‌که اصالتاً به محبوبان حق یعنی معصومان -که درود خدا بر ایشان باد - اختصاص دارد، میان ذاکر و مذکور هیچ نحوه دوگانگی وجود ندارد؛ زیرا دوگانگی از آن محجوبان ‌است و با عصمت ناسازگار است. بنابراین حقیقت وجودی انسان‌کامل، حقیقت ذکر و ذاکر و مــذکور می‌‌باشد. این حقــیقتِ واحد در مراتب ظهور، خود را به صورت اذکار تکبیر، تهلیل، تحمید و تسبیح،  با زبان تکوین و تشریع در صور مظاهر، یاد می‌کند و می‌ستاید. این نوشتار به همراه بررسی تفاوت مرتبه ذکر محبوبان و محجوبان، به تبیین سریان احاطی و انبساطی ذکر انسان کامل درمراتب هستی می‌‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


  1. آملی، سید حیدر، تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم، تحقیق سید محسن موسوی
  2. تبریزی، ج2، چ3، تهران، سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامی، 1422 ق.
  3. ابن‌عربی، محی الدین، فصوص الحکم‏، تعلیقه ابوالعلاء عفیفی، تهران، انتشارات
  4. الزهراء(س)، 1370.
  5. بهایی، محمدبن حسین، منهاج النجاح فی، ترجمة مفتاح الفلاح، مترجم: علی
  6. بن‌طیفور بسطامی، محقق و مصحح حسن حسن‌زاده‌آملی، چ6، تهران، حکمت، 1384‏.
  7. تمیمی‌آمدی، عبد‌الواحد بن محمد، غررالحکم و دررالکلم، محقق، مصحح: سید مهدی‏
  8. رجائی، چ2، قم، دار الکتاب الإسلامی‏، 1410 ق.
  9. حسن‌زاده آملی، حسن، ممد الهمم در شرح فصوص الحکم، تهران، وزارت فرهنگ و
  10. ارشاد اسلامی، ‏1378.
  11. حلی، ابن فهد احمدبن محمد، عدة الداعی و نجاح الساعی، محقق و مصحح احمد
  12. موحدی قمی، دار الکتب الإسلامی‏، 1407 ق.
  13. خوارزمی، تاج الدین حسین بن حسن، شرح فصوص الحکم، ج1، تهران، مولی، 1368.
  14. خمینی، روح الله، مصباح الهدایـة إلی الخلافـة و الولایـة، مقدمة جلال الدین آشتیانی،
  15. چ3، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1376.
  16. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ارومیه، نشر ظرافت،
  17. س‍ب‍زواری، ه‍ادی، اس‍رار ال‍ح‍ک‍م، مقدمه از استاد صدوقی و تصحیح از کریم فیضی،
  18. قم، مطبوعات دینی، 1383.
  19. شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغـة( للصبحی صالح)، محقق / مصحح: صالح
  20. صبحی، قم، ناشر هجرت‏، 1414 ق‏.
  21. صدرالمتألهین، الحکمـة المتعالیـة فی الاسفار العقلیـة الاربعـة، ج2، چ3، بیروت، دار احیاء
  22. التراث، 1981.
  23. ______، المبدأ و المعاد، به تصحیح سید جلال الدین آشتیانی‏، تهران، انجمن حکمت
  24. و فلسفه ایران‏، 1354.
  25. ______، مجموعـة الرسائل التسعـة، تهران، چاپ سنگی ک‍ارخ‍ان‍ه‌ م‍ی‍رزا ع‍ب‍اس‌،
  26. ‌۱۳۰۲ق.
  27. ______، مفاتیح الغیب، مقدمه و تصحیح از محمد خواجوی، تهران، مؤسسة تحقیقات
  28. فرهنگی، 1363.
  29. فیض‌کاشانی، ملامحسن، اصول المعارف، تعلیق و تصحیح و مقدمه از سید جلال الدین
  30. آشتیانی، چ3، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1375.
  31. قیصری رومی‏، محمد داوود، شرح فصوص الحکم، ‏تهران، علمی و فرهنگی، 1375 .