بررسی نقش عقل در شناخت خداوند در اندیشه‌ی سنایی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی

2 دانش آموخته عرفان و ادیان دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

چکیدهنسبت ما با حضرت حق و حقیقت متعالی عالم چیست آیا می توان او را شناخت ؟ یا به دلیل اینکه هرگز «بحر در قطره» و « مهر در ذره » جای نمی گیرد او « برون از وهم و قال و قیل » آدمی است . این مساله از دغدغه های دیرینه الهیات پژوهان است و پیوسته ذهن محققان این عرصه رابه خود معطوف داشته در این راستا است که گونه ها و [T1] رویکردها به الهیات شکل می گیرد از این رو برخی مدعی­اند که امکان معرفت به خداوند وجود ندارد. زیرا لازمه­ی معرفت به چیزی احاطه بر آن چیز است و از آنجاکه ابزار معرفتی انسان عقل اوست، و به دلیل آنکه عقل محدودیت دارد وتوان احاطه به خدای نامحدود ندارد. بنا بر این شناخت حق نا ممکن است . در این راستا دانشوران با نگرش­های مختلف کلامی، فلسفی، و عرفانی، با تفاوت­هایی به این مسئله پرداخته­اند، اما در نگرش عرفانی رویکرد سلبی متمایز­تر است. حکیم سنایی یکی از چهره­های شاخص عرفانی است که بسیاری از عرفای نامی پس از او خود را در اندیشه‌های عرفانی، وامدار وی می‌دانند. به گونه­ای با این زاویه­ی نگرش به شناخت خداوند نگریسته حکیم سنایی است [m2] [T3] . وی در تبیین هستی شناختی عقل را مخلوق نخستین می شمارد و در ساحت های وجودی به عقل فعال توجه کامل دارد همچنین به مکانت عقل در دو حوزه عمل و نظر توجه دارد از این رو آن را می ستاید وی بحث شناخت خداوند را به دو حوزه ذات وصفات تفکیک می کند و معتقد است شناخت اکتناهی و ذاتی حق ناممکن است از این رو وی در این بخش نگاهی سلبی دارد و علی رغم این نگرش اما در دام تعطیل و لا ادریگری نیفتاده است همچنین با پذیرش دو ساحت معرفتی عقل و ذوق  در ترازوی سنجش معرفتی خود ساحت عشق را برتر  از عقل می داند  هدف نوشتار حاضرکه با روش توصیفی تحلیلی و با اتکا بر منابع کتابخانه­ای به بررسی مسئله می­پردازد، آن است که با تکیه بر آثار سنایی به توان عقل در حوزه­ی معرفت خدا بپردازد 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

زسرذشسز

چکیده [English]

صیلث

کلیدواژه‌ها [English]

  • لثقص3ش
  1. منابع
  2. -نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی، انتشارات مشهور، قم، چاپ اول 1379
  3. -پور نامداریان، تقی، رمز و داستانهای رمزی، تهران، شرکت انتشارات علمی فرهنگی، چ اول 1364
  4. -توکلی، غلامحسین، الهیات سلبی، نامه حکمت، سال پنجم، شماره1،بهار و تابستان1386
  5. -جعفری، محمدتقی، شرح مثنوی، ج2، تهران، مرکز نشر آثارعلامه محمدتقی جعفری،1389
  6. -جوادی آملی، عبدالله، تحریر التمهید القواعد، تهران، نشر الزهراء، چاپ اول1372
  7. -چیتیک، ویلیام، اصول ومبانی عرفان مولوی، ترجمه جلیل پروین، تهران نشر بصیرت، 1390
  8. -حسن زاده آملی، حسن، وقف میراث جاویدان، بهار1375، شماره13
  9. -حلبی، علی اصغر، گزیده حدیقه الحقیقه، تهران، نشر اساطیر، چاپ دوم1377
  10. خمینی، روح الله، مصباح‌الهداایه الی الخلافه و الولایه، مقدمه سیدجلال‌الدین آشتیانی، موسسه تنظیم و نشر آثار، چاپ ششم، تهران1386
  11. -رحیمیان، سعید، آفرینش از منظر عرفان( سیری در نظریه تجلی و ظهور در عرفان نظری ابن عربی)، قم، بوستان کتاب 1387
  12. -ریاحی، پری، عقل از دیدگاه مولانا؛ پیشگفتار سید حسین نصر،تهران، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران1384
  13. -زرین کوب،عبدالحسین، جستجو در تصوف، تهران، نشر امیر کبیر،1386
  14. __________، ارزش میراث صوفیه، تهران نشر امیر کبیر، چاپ چهاردهم1389
  15. _________‌‌‌‌‌‌__، در قلمرو وجدان، تهران، انتشارات سروش، چاپ سوم 1383
  16. ___________، بحر در کوزه، تهران، نشر علمی، چاپ دوم1367و 1380
  17. -سنایی غزنوی، ابوالمجدود، دیوان اشعار، مقدمه و حواشی محمدتقی مدرس رضوی، تهران، انتشارات کتابخانه سنایی1354
  18. ___________، حدیقه الحقیقه، مقدمه و حواشی محمدتقی مدرس رضوی، تهران انتشارات دانشگاه تهران 1383
  19. __________، مثنوی‌های حکیم سنایی به انضمام شرح سیرالعباد، به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، ، تهران 1348 انتشارات دانشگاه تهران چاپ یکم
  20. -شفیعی کدکنی، محمدرضا، تازیانه‌های سلوک (نقد و تحلیل چند قصیده از حکیم سنایی)، تهران، نشر آگه، چاپ یازدهم،1390
  21. عین القضات،تمهیدات،به اهتمام مقدمه وتصحیح عفیف عسیران،تهران،منوچهری 1377
  22. -فتوحی، محمود، شوریده‌یی در غزنه(اندیشه‌ها و آثار حکیم سنایی)، تهران، نشر سخن 1384
  23. -فنایی اشکوری، محمد، شاخصه‌های عرفان ناب شیعی، تهیه مجمع عالی حکمت اسلامی، قم بوستان کتاب چاپ اول1391
  24. -کاشانی، ملاعبدالرزاق، الاصطلاحات الصوفیه، تهران، کتابخانه علمیه حامدی1354
  25. کلاباذی، ابوبکربن محمد، خلاصه‌ی شرح تعرف، تصحیح احمد علی رجایی، تهران بنیاد فرهنگ ایران، چاپ دوم1386
  26. -مایر، فریتس، بهاء ولد زندگی و عرفان او، ترجمه مریم مشرف، تهران، نشر دانشگاهی1382
  27. - مجلسی ، محمد باقر ، بحار الانوار ، ج66
  28. -مولانا شمس الدین محمد، فیه ما فیه ، تصحیح فروزانفر، تهران نشر امیر کبیر، 1362
  29. -نجم‌رازی، عبدالله بن محمد، مرصادالعباد، تصحیح محمدامین ریاحی، تهران، بنگاه نشر و ترجمه کتاب،1352
  30. - نراقی، احمد، مثنوی طاقدیس، انتشارات نهاوندی، چاپ دوم، قم1390
  31. -نیکلسون، رینولد آلن، تصوف اسلامی و رابطه‌ی انسان با خدا، ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران نشر توس1358
  32. -Carig, Edward, Routledg Encyclopedia of Philosophy, vo.l6. p759,Negative Theology
  33. -Turnner, Denys, The Darkness of God and the Eucharistic Presence, Modern Theology, 15: 2 pp143-158, 1999