استدلال گرایی ناواقع گرایانه؛ نقد مبانی معرفت شناختی نظریه عقلانیت و معنویت

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 هیئت‌ علمی‌ پژوهشگاه‌ علوم‌ و‌ فرهنگ‌ اسلامی

2 هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

نظریه معنویت و عقلانیت، تنها راه کاهش آلام انسان و رهایی بشر را در پیوند میان عقلانیت و معنویت می داند. در نگاه نظریه پرداز دین سنتی با عقلانیت جدید (مدرن) تأیید نمی شود؛ از این رو در جهان معاصر نمی تواند نقش تاریخی خود را برای کاهش رنج های بشری ایفا کند و باید معنویت را جایگزین آن کرد. نظریه با صرف نظر از اضطراب در مفهوم و کاربرد عقلانیت جدید، در نهایت بر مبنای ترکیبی از «عقلانیت ناواقع گرا» برای اثبات «عقل گریز» و «راز» بودن باورهای معنوی و «عقلانیت ابزاری» برای اثبات بهداشت و مطلوبیت روانی آن باورها طرح ریزی می شود. عقلانیت ابزاری و عقلانیت ناواقع گرا هر دو با اشکالات متعددی از سوی منتقدان مواجه شده است، اما اشکالات مهم تر در نتایجی است که بر مبنای عقلانیت ناواقع گرا متوجه مهم ترین عناصر این نظریه می شود. مهم ترین عنصر این نظریه از نگاه نظریه پرداز، هدف آن است. هدف طرح این نظریه کاهش آلام بشر است؛ در حالی که این هدف با عقلانیت ناواقع گرا حاصل نمی شود. هم چنین مبنای ناواقع گرایی در باورمندی به معنویت،  موجب ورود خرافات به باورهای معنوی می شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Non-Realistic Argumrntation: A Critique of the Epistemological Foundations of Rationality and Spirituality

نویسندگان [English]

  • seyyed mohammad akbarian 1
  • mohammadmahdi babapour 2
1 Faculty of the Institute of Islamic Sciences and Culture
2 Faculty of Shahid Beheshti University
چکیده [English]

Spirituality and rationality theory identifies the connection between rationality and spirituality as the only way to reduce human suffering. According to the theorist, modern rationality does not confirm traditional religion. Hence religion cannot play its historical role in reducing human suffering. Therefore, it should be replaced by spirituality. This theory is ultimately based on a combination of "non-realistic rationality" aiming to prove that spiritual beliefs are mysterious and reason-averting in nature and the "instrumental rationality" aiming to prove that spiritual beliefs are optimal for keeping mental., Both non-realistic rationality and instrumental rationality have been criticized by many critics.  However, the more important with non-realistic rationality are its implications which undermine its basic elements. The most important element of this theory, according to the theorist, is its aim of reducing human sufferings, while this goal cannot be achieved by non-realistic rationality. The orientation of non-realistic rationality toward spirituality opens the door to the superstitious beliefs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spirituality
  • instrumental rationality
  • argumentation
  • epistemology
  • non-realistic