نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسندگان
1 دانشگاه شهید بهشتی
2 سازمان فعالیتهای قرآنی
چکیده
اعجاز قرآن به عنوان اساسیترین حجت پیامبر خاتم(ص) در اثبات دعوی رسالت و تحدی به آن، از صدر اسلام تاکنون جایگاه مهمی در مباحثات درون‌دینی و به ویژه منازعات کلامی و تبلیغ دین و خطابه‌ها داشته است. امروزه با توسعۀ مباحثِ معرفتشناختی، بررسی برون‌دینیِ نظریات اعجاز قرآن بهخصوص از طریق نظریههای کلاسیکِ معرفتشناختی اهمیتی مضاعف یافته است. معرفتشناسی به عنوان رویکردی اساسی در فلسفه مدرن به بیان کم و کیف معارف انسانی میپردازد. در حقیقت بررسی «صدق و توجیه» نظریات علمی و کم و کیف آن از مهمترین وظایف دانشِ معرفتشناسی محسوب میشود. با توجه به کثرتی که در کیفیت فهم اعجاز قرآن وجود دارد، نگریستن به این نظریات از منظرِ معرفتشناسی ضرورت پیدا میکند. در این راستا، ابتدا به بررسی نظریات اعجاز قرآن و بیان مولفههای اصلیِ آنها میپردازیم، سپس با بیان اهمّ مکاتب معرفتشناختی و ذکر مولفههای اصلیِ صِدق و توجیهپذیریِ نظریات، به امکانِ صِدق و توجیهپذیری نظریاتِ اعجاز قرآن خواهیم پرداخت. نظریههای انطباق، کارکردگرایی و انسجام در معرفت، مهمترین نظریاتی محسوب میشوند که برای بررسی در این مقاله مورد استفاده قرار گرفتهاند. هر سه این نظریات برای ارزیابیِ صِدق کاربرد دارند اما انسجامگرایی در نظریات توجیه نیز مطرح میباشد. تدقیق معرفتشناختی در خصوص اعجاز قرآن، از یک طرف پیامدهای معرفتی این دیدگاه را در تفاسیر قرآن روشن خواهد کرد و از سوئی دیگر، نسبت میان معرفتشناسی با مطالعات قرآنی را غنا خواهد بخشید.
عنوان مقاله [English]
study of truth and justifiability of theories of Quran's miracle in terms of theories of received tradition in Epistemology
چکیده [English]
Quran's miracle as the last prophet's proof of claim verification of prophetic mission and challenging the verse, has had a great position within insider religious controversies specifically in Kalam, oration and advertising religion. Nowadays, the development of disciplines makes the outsider study of Quran's miracle necessary particularly that of which is related to truth and justifiability of Quran's miracle in terms of theories of received tradition in Epistemology. Epistemology as a fundamental approach in modern philosophy is seeking possibility, boundary and conditions of human knowledge. With due attention to plurality of interpreting the thaumaturgy of Quran, it is momentous to understand what sort of relation is there between that claim and Epistemology? In this context, would it be possible to study the thaumaturgy of Quran in terms of Epistemology? Therefore, on one hand, the study of meaning, denotation and instance of Quran's thaumaturgy in interpreting tradition and, in other hand, the study of epistemological foundations of possibility and meaning of thaumaturgy in terms of classical theories in Epistemology (e.g. Coherentism, Correspondence theory and Pragmatism), is an assorted subject to research. Epistemological scrutiny toward Quran's thaumaturgy, on one hand, will explicate the epistemic consequences of that claim in interpreting tradition and, in other hand, enrich the connection between Epistemology and Quran's studies.
کلیدواژه‌ها [English]
- Quran's thaumaturgy-interpretation-philosophy-epistemology-correspondence-coherent-pragma
- - قرآن کریم.
- - ابن الندیم البغدادی، محمدبن اسحاق، الفهرست، چاپ رضا تجدد، تهران، 1350ش.
- - ابن هشام، عبدالملک الحمیری المعافری، السیره النبویه، بیروت: دارالمعرفه، بی‌تا.
- - ابن‌فارس، أحمد بن فارس، معجم مقاییس اللغة، تصحیح هارون، عبد السلام محمد، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
- - ابو علی سینا، رسائل ابن سینا، ترجمه: ضیا الدین درّی، تهران: کتابخانه مرکزی، 1360
- - ابو هلال عسکری، حسن، کتاب الصناعتین، قاهره، 1971م
- - اسکندرانی، محمدبن احمد، کشف الاسرار النورانیه القرآنیه فی ما یتعلق بالاجرام السّماویه و الأرضیه و الحیوانات و الجواهر المعدنیه، مصر: طبعه المطبعه الوهبیه، 1297.
- - آقایی، سیدعلی، " انسجام قرآن؛ رهیافت «فراهى - اصلاحى» در تفسیر"، «پژوهش‌های قرآنی»، شماره 49 و 50، 1386.
- - باقلانی، ابوبکر، اعجاز القرآن، بیروت، عالم الکتب، 1408ق
- - باقلانی، محمدبن طیب، اعجاز القرآن، قاهره: دار المعارف، 1971م.
- - بنت الشاطی، عایشه، الإعجاز البیانی للقرآن، قاهره: دارالمعارف، 1404.
- - الجاحظ، ابوعثمان عمرو بن بحر ، البیان و التبیین، قاهره: مکتبه الخانجی، 1418ق.
- - الجاحظ، ابوعثمان عمرو بن بحر، الحیوان، تحقیـق محمـد باسـل عیـون السـود، بیـروت، دارالکتب العلمیه، 1424.
- - جرجانی، عبد القاهر، دلائل الاعجاز، به کوشش محمد رشید رضا، 1331ق
- - جوادی، محسن ، " نظریههای صدق"، نشریه علمی-پژوهشی فقه و اصول و حقوق؛ شماره 4، 1374.
- - حاجی‌حسینی، مرتضی، "بررسی و تحلیل نظریه مطابقت صدق در فلسفه اسلامی"، نامه مفید، شماره 41، 1383، صص109-122.
- - خطابی، حمدبن محمد، بیان اعجاز القرآن، ضمن «ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن»، به کوشش محمد خلف الله و محمد زغلول سلام، قاهره: دار المعارف، 1991م.
- - الخولی، امین ، " نواندیشی در بلاغت"، «آینه پژوهش»، با ترجمه سیدمحمود طیب حسینی، مرداد و آبان 1386، شماره 105 و 106، 1386.
- - رازی، فخرالدین، تفسیر الفخر الرازی، بیروت: دارالفکر، 1401ق
- - راسل، برتراند، مسائل فلسفه، خوارزمی: تهران، 1377.
- - رشید رضا، محمد، تفسیر المنار، بیروت: دار المعرفه، بی‌تا.
- - زرکشی، بدرالدین، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق یوسف عبدالرحمن مرعشلی و جمال حمدی ذهبی و ابراهیم عبدالله کردی، دار المعرفة، بیروت، 1415ق، ط2.
- - زمخشری، محمودبن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، بیروت: دارالکتاب العربی، 1407ق
- - سید احمدخان، مقالات سرسید، ویراسته توسط اسماعیل پانیپاتی، مجلس ترقی ادب، لاهور، بی‌تا.
- - الشریف المرتضی، الموضح عن جهه اعجاز القرآن، تحقیق: محمد رضا الانصاری، مشهد: موسسه الطبع و النشر التابعه للآستانه الرضویه المقدسه، چاپ دوم: 1429ق.
- - شهرستانی، محمد، الملل و النحل، به کوشش محمد بدران، قاهره، 1375ق.
- - طالبی، محمدحسین ، "معرفت چیست"، ماهنامه علمی-ترویجی معرفت، 1380 شماره 42، 1380.
- - طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1402ق.
- - طبرسی، فضل‌بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو، 1372
- - طنطاوی جوهری، الجواهر فی تفسیر القرآن، بیروت:دار الفکر، بی‌تا.
- - طوسی، محمدبن حسن، الاقتصاد الهادی الی طریق الرشاد، طهران: مکتبه جامع چهل ستون، 1400ق.
- - طوسی، محمدبن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه آقابزرگ طهرانی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
- - غزالی، ابو‌حامد محمد بن محمد ، احیاء علوم الدین، بیروت، دار الفکر، 1411 ق.
- - فتحی‌زاده، مرتضی ،" نظریه انسجام صدق"، فصلنامه علمی و پژوهشی ذهن، شماره 13، 1382.
- - فراهیدى، خلیل بن احمد، العین، قم، انتشارات هجرت، چاپ دوم، 1410ق.
- - فیومرتون، ریچالد، معرفتشناسی، حکمت: تهران، ۱۳۹۰.
- - قاضی عبد الجبار، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، ج9، چاپ توفیق طویل و سعید زاید، قاهره، بی‌تا.
- - قطب راوندی، سعیدبن هبه الله، الخرائج و الجرائح، قم: موسسه الامام المهدی(ع)، 1409ق
- - کشفی، عبدالرسول، "دسته‌بندی نظریههای توجیه معرفتشناختی"، نامه حکمت، شماره 8، پاییز و زمستان 1385.
- - محقق، مهدی، "طبقه بندی علوم از نظر دانشمندان اسلامی"، فصلنامه سیاست علمی و پژوهشی، شماره اول، 1370، صص 28-37و
- - میشو، رولان، علم در اسلام، ترجمه: احمد آرام، تهران: سروش، 1366ش.
- - وال، ژان، بحث در مابعدالطبیعه، مترجم یحیی مهدوی و همکاران. خوارزمی: تهران، 1376.
- - هاسپرس، جان، درآمدی بر تحلیل فلسفی، طرح نو: تهران، 1379.
- - Audi, Robbert, Epistemology : A contemporary introduction to the theory of knowledge, Secon Edition, Routledge, 2003.
- - Bucaille , Maurice, The Bible, the Qur'an and Science: The Holy Scriptures Examined in the Light of Modern Knowledge, published by: Tahrike Tarsile Quran, New York, 2003.
- - Campbell, Lewis, The Theaeteus of Plato wit A Rewised Text and English Notes, Oxford: Clarendon Press, 1883.
- - Dallal, Ahmadm 'Science and The Quran,' in EQ, Edited by: Jane Dammen McAuliffe, Brill: Leiden, Vol.4, 2004.
- - Steup, Matthias, An Introdution To Contemporary Epistemology, United State: Prentiece Hall, 1998.
)