نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

نویسنده ‌ این اثر در مقام طرح‌اندیشة ابن‌سینا(416- 359 ق) در باب چیستی، چرایی، مبانی، قلمرو و چگونگی تأویل و تبیین عرفانی آن است. نزد ابن‌سینا تأویل بر عمل زدودن حجاب از چهرة حقیقت برای رسیدن به چهرة ناب آن اطلاق می‌شود که در خواب و دین پیاده می‌شود. چرایی تأویل را ذات پیچیدة حقیقت و نیاز انسان به شکافتن آن موجه می‌کند. عارف بر اساس آموزة عوالم و ولایت، همزبانِ ابن‌سینا است. عمل تأویل بر مبانی هستی شناسانه(لایه‌های عمیق هستی) انسان شناسانه( قدرت و شأن آدمی‌در درک‌ این حقایق) و معرفت شناسانه(لایه‌های متنوع در معرفت آدمی) استوار است. عارف با آموزة ظهور و بطون و سخن از سلوک پذیری نفس آدمی، همراهِ ابن‌سیناست. چگونگی تأویل، در افقِ رمزین بودن دین و رمزگشایی از حقایق آن قابل فهم است.‌ اینجا تفکر مشایی ابن‌سینا غالب می‌شود و عارف ناخرسندانه به آن می‌نگرد. هدف نویسنده، استنطاق‌ این‌اندیشه، توسع بخشیدن به آن و فهم نقاط قوت و کاستی احتمالی اش در ساحت مسائل جدید و رویکرد فرافلسفیِ عرفان نظری است و روش او تدقیق و تحلیل فلسفی ـ عقلی در واژگان و گزاره‌هاست. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Interpretation in Ibn Sina and Ibn Arabi’s Thought Systems

نویسنده [English]

  • masoud hajirabi

Faculty member of Shahid Beheshti University

چکیده [English]

In the present study, we focus on Ibn Sina's thoughts (359-416 AH) on the what, why, principles, realm and how of interpretation and its explanation based on Islamic mysticism. According to Ibn Sina, interpretation refers to the act of revealing truth in its true sense. In this regard, there is no difference between Ibn Sina and Ibn Arabi. Although they have their own language and terminology, they are similar in definition, principles and the why of interpretation. There are, of course, differences between the two in the realm of interpretation and how to interpret a proposition. To deal with the differences, we first draw on the works of Ibn Sina and then explain our findings based on the sources of Islamic mysticism. The most important finding of the present study is the new explanation of Ibn Sina's thought based on the teachings of Islamic mysticism.  Our goal is a deeper understanding of Ibn Sina's terms and their mystical explanation. To this end, we have adopted the method of philosophical-intellectual analysis of words and propositions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • interpretation
  • mysticism
  • truth
  • religion
  • Ibn Arabi
  • Ibn Sina
ابن‌احمد، عبدالجبار، شرح اصول الخمسـة، تحقیق عبدالکریم عثمان، بی‌جا، مکتبـة وهبه،
1408 ق.
 ابن­ترکه، صائن‌الدین على، شرح گلشن راز، محقق و مصحح:کاظم دزفولیان، ‏تهران، ‏نشر
  آفرینش، 1375.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌علی، الإشارات و التنبیهات‏، قم، نشرالبلاغه، 1375.
_____،  القانون فی الطب، بیروت، داربیبلیون، 2005.
_____، تسع رسائل فی الحکمـة و الطبیعیات‏، قاهره، دارالعرب، 1326.
_____،  رسائل ابن‌سینا، قم، بیدار، 1400.
_____، برهان شفا، ترجمه قوام صفری، تهران، فکر روز، 1373.
_____، الشفا فی المنطق، قم‏، انتشارات مرعشی نجفی، 1405ق.
ابن‌عربی، محیی‌الدین، تفسیرالقرآن الکریم، تصحیح مصطفی غالب، تهران، ناصرخسرو،
   1368.
_____،  الفتوحات المکیــة، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
ابوزهره، محمد،  تاریخ المذاهب الاسلامیه فی السیاســـة و العقائد و تاریخ المذاهب الفقهیـة، قاهره، دار الفکرالعربی، بی‌تا.
اسیری لاهیجی، محمد، مفاتیح الإعجاز فى شرح گلشن راز، ‏محقق و مصحح: میرزا محمد ملک الکتاب‏،  بمبئى، بی‌نا، 1312‏.
اشعری، ابوالحسن، الابانـة عن اصول الدین، تحقیق فوقیـة، حسین محمود، قاهره، دارالانصار، 1397ق.         
جامی، عبدالرحمن، نقد النصوص،تعلیقات ویلیام چیتیک و مقدمة سیدجلال الدین آشتیانی، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1370.
خمینی، سیدروح الله، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم،‌ایران، پاسدار اسلام، 1364.
خواجه نصیر طوسی، شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات، قم، بیدار، 1375.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القران، تهران، کتاب فروشی
   مرتضوی، 1362.
زرین کوب، عبدالحسین،ارزش میراث صوفیه، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1362.
سبزواری، ملاهادی، اشتراک وجود و صفات الاهیه بین حق و خلق، فی: مجموعة رسائل فیلسوف کبیر حاج ملا‌هادی سبزواری، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، تهران، انجمن اسلامی‌حکمت و فلسفه‌ایران، 1350.
شاکر، محمدکاظم، معناشناسی و روش شناسی تأویل در سه حوزة روایی، باطنی و اصولی، قم، مرکز انتشارت دفتر تبلیغات اسلامی‌حوزه علمیه قم، 1376.
شهرستانی، الملل و النحل، تحقیق سید محمد کیلانی، مصر، شرکـة مصطفی البابی الحلبی و اولاده، 1396ق.
شیخ صدوق، التوحید، تصحیح السید‌هاشم الحسینی الطهرانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1415ق.      
شیرازی، صدر الدین، مفاتیح الغیب، تصحیح خواجوی، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363.
_____،  تفسیر القرآن الکریم، تحقیق محمد خواجوی، قم، بیدار، 1360.
_____،  الحکمـة المتعالیـة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1410ق.
طباطبایی، محمدحسین، نهایـة الحکمـة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی‌التابعـة لجماعـة المدرسین، 1416ق .
عمید زنجانی، عباسعلی، مبانی و روش‌های تفسیر قرآن، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد، 1379.
غزالی، ابو حامد، جواهرالقرآن، بیروت، دارالآفاق الجدید، 1411ق.
قمی، قاضی سعید، شرح توحید صدوق، صححه و علق علیه نجفقلی حبیبی،‌ایران، وزارة الثقافـة و الارشاد الاسلامی، مؤسسـة الطباعـة والنشر، 1415ق.
قونوی، صدرالدین، اعجاز البیان فی تفسیر ام القرآن، مقدمه و ترجمة محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی، 1375.
قیصری، داود بن محمود، شرح فصوص الحکم، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، تهران،  مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفه ‌ایران، 1381.
مولوی، جلال الدین، مثتوی معنوی، محقق و مصحح توفیق سبحانی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، 1373.
_____، دیوان شمس کبیر، مصحح بدیع الزمان فروزانفر، تهران، ناشر طلایه، 1384.
نصر، حسین، سه حکیم مسلمان، ترجمة احمد آرام، تهران، ناشر جیبی فرانکلین، 1352.
همدانی، عین القضات، زبده الحقایق، تصحیح عفیف عسیران، پاریس، دار بیبلیون، 1962.