داود پرچمی
دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1389
چکیده
تمدن غرب بر تحولات فکری و معرفتی سکولاریسم، اومانیسم، لیبرالیسم و استفاده از روش‌های علمی برای کسب شناخت بنیان نهاده شده و با ایجاد نهادها و ساختارهای اجتماعی متناسب تداوم یافته و به‌رغم تمامی کاستی‌ها و چالش‌های خود امروز تمدن مسلط جهانی است. غرب توانسته بر مبنای جهان‌بینی خود و تعریفی که از "انسان کامل" مبتنی بر این جهان‌بینی ...
بیشتر
تمدن غرب بر تحولات فکری و معرفتی سکولاریسم، اومانیسم، لیبرالیسم و استفاده از روش‌های علمی برای کسب شناخت بنیان نهاده شده و با ایجاد نهادها و ساختارهای اجتماعی متناسب تداوم یافته و به‌رغم تمامی کاستی‌ها و چالش‌های خود امروز تمدن مسلط جهانی است. غرب توانسته بر مبنای جهان‌بینی خود و تعریفی که از "انسان کامل" مبتنی بر این جهان‌بینی دارد، یک نظام اجتماعی متناسب و کارامد، که نتیجة نظم اجتماعی حاصل از آن تناسب است، بنا نماید. از همین رو برخی جوامع با مفروضات هستی شناختی متفاوت، به‌ویژه از طریق آموزش‌های علمی ارائه شده در دانشگاه‌ها خواسته یا ناخواسته همان مسیر را می‌روند، لیکن هنوز با مشکل توسعه نیافتگی حداقل با شاخص‌های مرسوم و متداول آن مواجه و حتی دچار بی-نظمی اجتماعی نیز می‌شوند که یکی از علل مهم آن عدم تناسب ساختارهای اجتماعی با مبانی فکری و فلسفی این جوامع است. این مقاله بی‌آنکه قصد نقد مبانی اندیشة تمدن غرب را داشته باشد به بررسی میزان اعتقاد دانشجویان به عقاید لیبرالیسم در مقابل اعتقادات اسلامی و برخی علل و پیامدهای آن پرداخته است. نتایج به‌دست آمده از بررسی نظرات 1470 نفر از دانشجویان دانشگاه‌های مطرح در تهران، حاکی از آن است که 9/5 درصد پاسخگویان خیلی خیلی زیاد، 5/15 درصد خیلی زیاد، 4/25 درصد زیاد، 1/22 درصد کم، 9/20 درصد خیلی کم و 2/10 درصد خیلی خیلی کم به لیبرالیسم اعتقاد داشته‌اند. میزان اعتقاد آنها به لیبرالیسم به‌طور متوسط 32/3 از 6 با انحراف معیار 48/1 است که بین کم تا زیاد می‌باشد. نتایج نشان می‌دهد هرچه اعتقاد به لیبرالیسم بیشتر شده است رعایت اخلاق کاری، احساس مسئولیت در کار، هویت ملی، مشروعیت نظام سیاسی، احساس مسئولیت در برابر انقلاب، تعهد اجتماعی، اعتماد اجتماعی و ترجیح هویت اسلامی بر هویت ملی کمتر و فرد گرایی، فایده گرایی و ترجیح هویت قومی بر هویت ملی بیشتر شده-اند. همچنین هرچه اعتقاد به لیبرالیسم بیشتر شده از موفقیت علمی، کــارامدی عــلمی، جــامعه‌پذیری بــرای ســایر نقــش‌های اجتـماعی، خلاقیت، توسعه‌یافتگی انسانی و در نهایت شاخص توسعة علمی دانشجویان کاسته شده است. تمامی نتایج به‌دست آمده از نمونه از نظر آماری معنی‌دار هستند و قابلیت تعمیم به جمعیت تحقیق را دارند.
سعید رحیمیان؛ محبوبه جباره ناصرو
دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1389
چکیده
جاودانگی مبحثی است که پیشینه‌ای به اندازة تاریخ زندگی بشر دارد. عطار از جمله کسانی است که در آثار خود دربارة این اندیشة بنیادی زندگی بشر اظهار نظر کرده است. او جلوه‌های چندی برای جاودانگی قائل است. از جمله: ماندن در یادها وخاطره‌ها، توالد نسل و...، ولی مهم-ترین نمود جاودانگی را فانی شدن در خدا و باقی شدن به او می‌داند. عطار مانند بیشتر ...
بیشتر
جاودانگی مبحثی است که پیشینه‌ای به اندازة تاریخ زندگی بشر دارد. عطار از جمله کسانی است که در آثار خود دربارة این اندیشة بنیادی زندگی بشر اظهار نظر کرده است. او جلوه‌های چندی برای جاودانگی قائل است. از جمله: ماندن در یادها وخاطره‌ها، توالد نسل و...، ولی مهم-ترین نمود جاودانگی را فانی شدن در خدا و باقی شدن به او می‌داند. عطار مانند بیشتر عارفان اسلامی، انسان را دارای دو بعد روح و جسم می‌داند و معتقد است که آن چیزی که ارزش دارد روح است نه جسم. پس باید روح و جان را در این عالم تصفیه کرد؛ ولی با این اوصاف به نظر میرسد که در برخی از آثار خود (همانطور که در متن هم آمده است) معتقد به معاد جسمانی و روحانی هر دوست. همچنین طبق اعتقاد دینی خود به جهان بعد از این جهان و برپا شدن محکمة عدل الهی در آن جهان معتقد است که آن را در قالب مباحثی مانند: بهشت، جهنم، برزخ، پل صراط و... عنوان می‌کند. عطار همچنین تناسخ را منکر است و میگوید هر انسانی که به این عالم آمد یک بار بیشتر فرصت زیست و زنــدگی نــدارد و دیـگر به هیـچ عنـوان و تحـت هیـچ قـالبی به ایـن جهان برنمیگردد
طیبه فدوی؛ اسحاق طغیانی
دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1389
چکیده
موضوع «فنا» از مباحث مهم عرفان اسلامی است، به همین دلیل در متون عرفانی، بسیاری از عارفان از زوایای مختلف دربارة آن بحث و بررسی کرده‌اند. این موضوع، در آثار بسیاری از شاعران عارف بازتاب یافته است که از جمله می‌توان به عطار اشاره کرد. فنا در همة آثار عطار از جمله الهی نامه، اسرار نامه، مصیبت نامه، دیوان و منطق‌الطیر، بخش‌هایی را به ...
بیشتر
موضوع «فنا» از مباحث مهم عرفان اسلامی است، به همین دلیل در متون عرفانی، بسیاری از عارفان از زوایای مختلف دربارة آن بحث و بررسی کرده‌اند. این موضوع، در آثار بسیاری از شاعران عارف بازتاب یافته است که از جمله می‌توان به عطار اشاره کرد. فنا در همة آثار عطار از جمله الهی نامه، اسرار نامه، مصیبت نامه، دیوان و منطق‌الطیر، بخش‌هایی را به خود اختصاص داده است. در میان این آثار، منطق‌الطیر از لحاظ توجه به این موضوع نمود ویژهای دارد. در این مقاله، به بررسی بازتاب فنا در منطق‌الطیر پرداخته شده و داستانها و حکایتهایی ذکر شده که عطار، در آنها به طریق مختلف موضوع «فنا» را بیان کرده است.
محمدمهدی گرجیان؛ زهرا محمدعلی میرزایی
دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1389
چکیده
وحدت شخصیة وجود از مهم‌ترین مباحث عرفان نظری است؛ بدین بیان که یک وجود بیش نیست و کثرات عالم، تجلیات اویند، زیرا عدم تناهی‌اش، جایی برای غیر نمی‌‌گذارد. براین اساس، سخن عارفان در مورد چینش مراتب هستی که پس از ذات، تجلیات علمی و خلقی را دربرمی‌‌گیرد، منافاتی با وحدت وجود نداشته بلکه کثرات را شئون حق قلمداد می‌کنند. ارتباط حق‌تعالی ...
بیشتر
وحدت شخصیة وجود از مهم‌ترین مباحث عرفان نظری است؛ بدین بیان که یک وجود بیش نیست و کثرات عالم، تجلیات اویند، زیرا عدم تناهی‌اش، جایی برای غیر نمی‌‌گذارد. براین اساس، سخن عارفان در مورد چینش مراتب هستی که پس از ذات، تجلیات علمی و خلقی را دربرمی‌‌گیرد، منافاتی با وحدت وجود نداشته بلکه کثرات را شئون حق قلمداد می‌کنند. ارتباط حق‌تعالی با این تجلیات و کثرات، از دو راه است، الف. سلسلة ترتیب؛ ب. وجه خاص. مراد از سلسلة ترتیب، وسایط فیض الهی است و وجه خاص که اولین بار محیی‌الدین بر آن تصریح نموده، ارتباط بی واسطه با حق است. اساس تحلیل عارفان از این رابطه، وحدت وجود و خاصیت اطلاقش است که به تبع این اطلاق، در تمامی کثرات که مظاهر مقید او هستند، حضور وجودی دارد. بر اساس وجه خاص، حق‌تعالی با هر شیء البته به میزان حصة وجودی‌اش مرتبط است؛ با این حال، از جهت اکثر افراد به دلیل غلبة احکام امکانی، این باب، مورد غفلت است که با تلاش در جهت افزایش احکام وحدت، آن را می‌یابند. با وجه خاص، حق از خود انسان به او نزدیک‌تر بوده و به جهت غلبة احکام وجوبی، انتساب وجود به حق، از انتسابش به انسان، اوکد است. وجه خاص با عین ثابت اشیا که سهم شیء را از حصة وجودی حقانی معین می‌کند، پیوند داشته و در حقیقت، ارتباط هر شیء با حق، از جهت عین ثابت اوست. پژوهش حاضر، درصدد بررسی چگونگی رابطة انسان با حق بر اساس مبانی هستی‌شناختی عرفانی است و سعی شده با نگاهی نسبتاً جامع، احکام آن بررسی شود.
سیدحمید طالب زاده؛ بهرام علیزاده
دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1389
چکیده
مسئلة ارادۀ آزاد همان‌گونه که تحت تأثیرات علم است، از دین نیز متأثر است. دو نظـریۀ دینـی «پیـش‌‌آگاهی خـطاناپذیر الهـی» و «مشیـت الهی» در معـرض خطر تقدیرانگاری هستند. اگر خداوند هر چیزی که در آینده رخ خواهد داد، از جمله اعمال انسان، را می‌داند و همه چیز تحت کنترل ارادۀ الهی است، پس چگونه ما به عنوان موجودات انسانی قادر خواهیم بود ...
بیشتر
مسئلة ارادۀ آزاد همان‌گونه که تحت تأثیرات علم است، از دین نیز متأثر است. دو نظـریۀ دینـی «پیـش‌‌آگاهی خـطاناپذیر الهـی» و «مشیـت الهی» در معـرض خطر تقدیرانگاری هستند. اگر خداوند هر چیزی که در آینده رخ خواهد داد، از جمله اعمال انسان، را می‌داند و همه چیز تحت کنترل ارادۀ الهی است، پس چگونه ما به عنوان موجودات انسانی قادر خواهیم بود غیر از اعمال کنونی خود عمل کنیم؟ آزادی مستلزم این است که بتوانیم به گونۀ دیگر عمل کنیم، اگر نتوانیم، پس آزاد نیستیم. در تاریخ فلسفه غرب، این مسئله به‌طور گستردهای مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. برخی از فیلسوفان به انکار علم پیشین الهی پرداختهاند، برخی ارادة آزاد را یک توهم دانستهاند و برخی نیز حکم به همسازی میان این دو کرده‌اند. در این مقاله، تقدیرانگاری و پاسخ‌های اندیشمندان غربی برای حل آن بررسی قرار میشود. .
سیدمرتضی حسینی شاهرودی؛ فاطمه فرضعلی
دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1389
چکیده
در تفکرات افلوطین خداوند چیزی «به کلی دیگر»1 است؛ بهگونهایکه نه نامی می‌توان بر او نهاد و نه با هیچ زبانی می-توان او را توصیف‌کرد. عبدالاعلی سبزواری نیز به عنوان اندیشمندی ازعالم اسلام، به ویژه در میان عالمان شیعی مذهب معاصر، با تبحر چند وجهی در علوم دینی از قبیل فقه، اصول، فلسفه، عرفان و تفسیر قرآن، در باب «احد» به تأسی از ...
بیشتر
در تفکرات افلوطین خداوند چیزی «به کلی دیگر»1 است؛ بهگونهایکه نه نامی می‌توان بر او نهاد و نه با هیچ زبانی می-توان او را توصیف‌کرد. عبدالاعلی سبزواری نیز به عنوان اندیشمندی ازعالم اسلام، به ویژه در میان عالمان شیعی مذهب معاصر، با تبحر چند وجهی در علوم دینی از قبیل فقه، اصول، فلسفه، عرفان و تفسیر قرآن، در باب «احد» به تأسی از پیشوایان دینی خویش اندیشههایی دارد. در این مقاله، به بررسی تطبیقی پیرامون الهیات سلبی از نظر افلوطین و عبدالاعلی میپردازیم. در واقع نظرات این دو عالم را در تشخیص مرز میان الهیات سلبی و ایجابی جستجو میکنیم که بدانیم تا کجا عقل آدمی اجازه دارد حکمی ایجابی در مورد ذات و صفات حق صادر کند و مرز سکوت در این زمینه کجاست.
علی رضا فارسی نژاد
دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1389
چکیده
غایتمندی آفرینش یکی از مسائلی است که همواره معرکة تضارب آرا و نظریات گوناگون بوده است و در این میان همواره از اشاعره و عدلیه به عنوان دو گروه رقیب یاد شده است. اشاعره - به عنوان کسانی که منکر مطلق غرض و غایت در مطلق افعال و از جمله افعال الهی تلقی شده‌اند- همواره از سوی متکلمان امامیه و معتزله - به عنوان قائلان به وجود غرض و غایت در مطلق ...
بیشتر
غایتمندی آفرینش یکی از مسائلی است که همواره معرکة تضارب آرا و نظریات گوناگون بوده است و در این میان همواره از اشاعره و عدلیه به عنوان دو گروه رقیب یاد شده است. اشاعره - به عنوان کسانی که منکر مطلق غرض و غایت در مطلق افعال و از جمله افعال الهی تلقی شده‌اند- همواره از سوی متکلمان امامیه و معتزله - به عنوان قائلان به وجود غرض و غایت در مطلق افعال و از جمله افعال الهی - و نیز حکمای اسلامی، مورد انتقاد واقع شده‌اند. مقالة حاضر درصدد است با مراجعه به متون اصلی و تأمل در ادلة طرفین، نزاع چندین صد ساله را تا حدود زیادی برطرف و دو دیدگاه را که سالیان سال متقابل و متناقض مینمود به هم نزدیک کند.
