Document Type : Scientific-research

Authors

1 Faculty member of Shahid Beheshti University (Corresponding author)

2 Ph.D. student of teachers of Tehran University

Abstract

The identification of the term ‘Ibadeh’ (worship) has a long history in the writings of philologists. The sect of ‘Wahhabism’, by its misunderstanding of the meaning of worship, has excommunicated the Muslims. In contrast, Ayatulah Sobhani, in most of his works, has presented an analysis of worship, which is closer to the reality of Sharieh (Islamic Law). The present paper aim to examine critically the definition of worship proposed by Ayatullah Sobhani. He believes that worship has two constitutive elements: internal and external. Its internal element is the worshiper’s ‘Khuzu’ (humility) and ‘Tathalul’ (abjection), and its external element is classified into four groups: in the first group, ‘Uluhiyyeh’ (deity) is the base, and worship means the humility before Allah; in the second group, the base is‘Rububiyyah’ (lordship), and, worship is the state of humility in which a person believes in Âllah’s Lordship; in the third group, the base is ‘independence’, and, in the fourth group, the base is “Tafwiḍ” (resignation). In the third group, worship is the humility before God who is the creator and the independent being. In the fourth version, worship is humility before a being other than Allah, such as idols, stars, angels, prophets and God’s saints, to whom the affairs of the universe have been delegated. The authors define worship as expressing abjection and obedience before the Divine Lord, which not only is a conclusive definition, but it is also devoid of the defaults of Ayatullah Sobhani’s definition. The method adopted for the present study is a descriptive and analytic one.

Keywords

قرآن کریم
ابن‌الانباری، محمد، کتاب الاضداد، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، کویت، چاپ حکومت الکویت، 1986.
ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، جامع المسائل، مکه، دار عالم الفوائد، ق1422.
_______، العبودیـة، تحقیق: علی بن حسن، چ2، جدّه، مکتبـة دار الوصالـة، 1401ق.
_______ ،  قاعدة فی المحبـة، تحقیق: محمد رشاد سالم، قاهره، مکتبـة التراث الإسلامی، بی‌تا.
_______ ، الصارم المسلول علی شاتم الرسول، ریاض، الحرس الوطنی السعودی، 1403ق.
_______ ، مجموع الفتاوی، تحقیق: عبدالرحمن بن محمد بن قاسم، مدینه، مجمع الملک فهد لطباعـة المصحف الشریف، 1416ق.
ابن‌جریر، محمد، جامع البیان عن تاویل ای القرآن (تفسیر طبری)، بیروت، بی‌نا، 1408ق.
ابن‌فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، ترتیب: علی العسکری وحید المسجدی، قم، مرکز دراسات الحوزه و الجامعه، 1387.
ابن عبدالوهاب، محمد،  أصول الدین الإسلامی مع قواعده الأربع، تحقیق: رتبها محمد الطیب بن اسحاق انصاری، مکه مکرمه، دار الحدیث الخیریه، بی‌تا.
_______، خمسون سؤالاً و جواباً فی العقیده، نرم‌افزار مشکاه الإسلامیه، بی­تا الف.
_______ ، کشف الشبهات، عربستان سعودی، وزاره الشؤون الإسلامیه و الأوقاف والدعوه والإرشاد، 1418 ق.
ابن‌منظور، محمد، لسان العرب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
ابن هشام، ابومحمد عبدالملک، السیرة النبویـة، بیروت، دارالتراث العربی، بی­تا.
بغوی، حسین، معالم التنزیل(تفسیر بغوی)، تحقیق خالد عبدالرحمن العک، بیروت، بی‌جا،
   1407ق.
بلاغی نجفی، محمدجواد، آلاء الرحمن، قم، وجدانی، بی‌تا.
حلبی، علی بن ابراهیم، السیرة الحلبیـة، بیروت، المکتبه الاسلامیه، بی‌تا.
جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن کریم (توحید در قرآن)، چ8 ، قم، اسراء، 1395.
جوهری، اسماعیل،  الصحاح، تحقیق احمد عبدالغفور عطّار، بیروت، دارالعلم للملایین، 1956.
ربانی گلپایگانی، علی، محاضرات فی الالهیات، چ7 ، قم، مؤسسة امام صادق، 1425ق.
رشیدرضا، محمد، المنار (دروس شیخ محمد عبده)، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا.
الزاوی، طاهر احمد، ترتیب القاموس المحیط، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1399ق.
زمخشری، جارالله، الکشاف عن حقایق التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، مصحح: شاهین محمد عبدالسلام، چهار جلدی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
سبحانی تبریزی، جعفر، آیین وهابیت، چ4، قم، نشر مشعر،1423ق/1380.
_______ ، الاسماء الثلاثه الإله، الرب، العباده، قم، مؤسسة امام صادق، 1417ق.
_______ ، الالهیات علی هدی الکتاب و السنه والعقل، به قلم: شیخ حسن محمد مکی العاملی، چ4، چهارجلدی، قم، مؤسسة امام صادق، 1413ق.
_______ ،  الإیمان و الکفر فی الکتاب و السنه، قم، مؤسسة امام صادق، 1416ق.
_______ ،  بحوث فی الملل و النحل،9 جلدی، قم، مؤسسة امام صادق، 1427ق.
_______،  بحوث قرآنیه فی التوحید و الشرک، چ3، قم، مؤسسة امام صادق، 1426ق.
_______،  التوحید و الشرک فی القرآن الکریم، چ2، قم، مؤسسة امام صادق، 1384.
_______،  درس‌نامة نقد وهابیت، تحقیق: مرتضی محیطی، قم، دارالاعلام لمدرسه اهل البیت، 1396.
_______، الفکر الخالد فی بیان العقائد، مترجم: خضر آتش فراز (ذوالفقاری)، دو جلد، قم، مؤسسة امام صادق، 1425ق/1383.
_______ ،  فى ظلال التوحید و نبذ الشرک، تهران، نشر مشعر، 1421ق.
_______ ،  فی ظل اصول الاسلام، چ2، قم، مؤسسة امام صادق، 1414ق.
_______ ،  العقیده الإسلامیه على ضوء مدرسه اهل‌البیت، قم، مؤسسة امام صادق، 1419ق.
_______،  مفاهیم القرآن، چ2، ده‌جلدی، قم، مؤسسة امام صادق، 1421ق.
_______ ، الوهابیه بین المبانی الفکریه و النتائج العملیه، تعریب: خضر آتش فراز (ذوالفقاری)، قم، مؤسسة امام صادق، 1426ق الف.
_______،  الوهابیه فی المیزان، چ3، قم، مؤسسة امام صادق، 1385.
_______، وهابیت مبانی فکری و کارنامه عملی، چ4، قم، مؤسسة امام صادق، 1431ق/ 1388.
شرتوتی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، قم، مکتبه آیه­الله المرعشی النجفی، 1403ق.
طبرسی، فضل، مجمع‌البیان لعلوم القرآن، تحقیق: محلاتی و طباطبایی، دارالمعرفه، بیروت، 1406ق.
طوسی، محمدبن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1402ق.
عاملی، محمدبن الحسن الحر، وسائل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1403ق.
علی‌پور، جواد و دیگران، « تأثیر اندیشه‌های ابن‌تیمیه بر خطوط فکری و خط مشی گروه‌های سلفی- تکفیری»، فصلنامة اندیشة سیاسی در اسلام، شمارة ۱۲، 1396.
فراهیدی، خلیل، العین، تحقیق مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، قم، اسوه،1414ق.
فرمانیان، مهدی، مجموعه مقالات کنگره جهانی جریان های افراطی و تکفیری از دیدگاه علمای اسلام، ج 5، قم، دارالإعلام لمدرسـة اهل البیت(علیهم السلام)، 1393.
فیروزآبادی، محمد، بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز، تحقیق: محمدعلی النجار،مصر، 1416ق .
لطفی، علی‌اکبر، «بررسی تأثیرات اندیشۀ ابن‌تیمیه بر عملکرد سلفیۀ جهادی»، مجلة سراج منیر، شمارة ۳۱، پاییز، 1397.
میرمحمدی، سیدضیاء الدین و دیگران، «درآمدی بر چیستی تمدن اسلامی از دیدگاه مستشرقان»، مجلة تاریخ اسلام، سال سیزدهم، شمارة 50، 1391.
نجارزادگان، فتح‌الله و نجمه کیوان­نژاد، « نظریه عدم اشتراک لفظی معنای عبادت در قرآن»، پژوهشنامة تفسیر قرآن، دورة دوم، شمارة 8، زمستان، 1394.
_______ ، « ارزیابی مفسران دربارة معناشناسی عبادت شیطان در آیات 44 مریم و60 یس»، پژوهشنامة تفسیر قرآن، ﺑﻬﺎﺭ، ﺩﻭﺭة ﯾﮑﻢ، ﺷﻤﺎﺭة 1، 1393 الف.
نجارزادگان فتح‌الله، « معناشناسی عبادت در نظام تعالیم وحی»، مندرج در: کنگره جهانی جریان‌های افراطی و تکفیری از دیدگاه علمای اسلام، ج 5، قم، دارالاعلام لمدرسه اهل‌البیت، 1393.
_______ ،  توحید ربوبی در دیدگاه مفسران فریقین، قم، جزوه درسی دانشگاه تهران، 1397.