بررسی استناد به آیات قرآن در مباحث کلامی کتاب احقاق‌الحق از منظر سیاق (مورد مطالعه رؤیت خدا)

اعظم پرچم؛ پروین نبیان؛ اعظم آبدار

دوره 11، شماره 1 ، فروردین 1390

چکیده
  متکلمان امامیه، اشاعره و معتزله عقاید خویش را به همراه استناد به آیات قرآن درکتاب‌هایشان بیان کرده و حتی در محکوم کردن یکدیگر ازآیات بهره جسته‌اند. این پرسش وجود دارد که آیا صاحبان مذاهب کلامی در استفاده از آیات قرآن به انواع سیاق آیات توجه داشته‌اند و آیا سیاق آیات می‌تواند برداشت‌های مختلف را پوشش دهد؟ علامه شوشتری در احقاق الحق ...  بیشتر

ایهام تعارض در تعریف ارسطو از زمان

حسن فتحی؛ سیروس علیپور

دوره 11، شماره 1 ، فروردین 1390

چکیده
  در تبیین و تعریفی که ارسطو از زمان عرضه می‌کند، دو جنبه را می‌توان یافت که علی‌الظاهر متعارض به نظر می‌رسند. وی، از طرفی، زمان را به «عدد حرکت از حیث پیش و پس» تعریف می‌کند و «عدد» در هیچ‌کدام از آثار او متصل دانسته نشده است. از طرف دیگر، به دلیل ارتباط زمان با حرکت، آن را متصل می‌داند؛ چون حرکت متصل است. بدین‌ترتیب، به نظر می‌آید ...  بیشتر

"مکان" و"خلاء" از دیدگاه ابوعلی سینا و ابوالبرکات بغدادی

غلامحسین رحیمی؛ عبدالرسول عمادی

دوره 11، شماره 1 ، فروردین 1390

چکیده
  مکان فضایی است که جسم در آن قرار می-گیرد و خلاء حالتی است که این فضا از هر گونه مادة فیزیکی خالی می‌شود. امروزه این دو مفهوم تقریباً بدیهی انگاشته می‌شوند، اگرچه در دانش جدید نیز این همانی قطعی میان دو مفهوم مکان و فضا وجود ندارد، اولی به جسم برمی‌گردد و دومی به محیط آن. به طور کلی دو تلقی از مکان وجود داشته است مکان به عنوان سطح خارجی ...  بیشتر

جایگاه اصل علیت در تبیین علمی

رضا صادقی

دوره 11، شماره 1 ، فروردین 1390

چکیده
  مفهوم تبیین از مفاهیم اصلی فلسفة علم است که در خصوص نسبت آن با اصل علیت بحث-های زیادی صورت گرفته است. تا پیش از پیدایش پوزیتیویسم دیدگاه رایج این بود که تبیین یک پدیده به معنای بیان علت آن است، اما برخی از پوزیتیوست‌ها با تحویل رابطة تبیینی به رابطه‌ای استنتاجی و منطقی تلاش کردند مفهوم تبیین را جدای از مفهوم علیت تعریف کنند. در این ...  بیشتر

قاعدة بسیط الحقیقـة در حکمت متعالیه و تطبیق آن با «مقام کثرت در وحدت» در عرفان ابن‌عربی

مرتضی شجاری؛ لیلا قربانی

دوره 11، شماره 1 ، فروردین 1390

چکیده
  از نظر ملاصدرا «صراط مستقیم» که انبیا آن را پیمودند، توحید حقیقی است؛ توحیدی که مبتنی بر دو اصل «وحدت در کثرت» و «کثرت در وحدت» است. برای صاحب چنین مرتبه‌ای از توحید، خلق حجابی برای حق نیست؛ همچنانکه حق، حجاب خلق نیست. ملاصدرا در آثار خود می‌کوشد که این صراط مستقیم را با قاعدة «بسیط الحقیقـة کل الاشیاء و لیس بشیء منها» تبیین کند؛ قاعده‌ای ...  بیشتر

نظریة سهروردی در باب علیت و تأثیر آن بر محقق دوانی و میرداماد

رضا اکبریان؛ نفیسه نجبا

دوره 11، شماره 1 ، فروردین 1390

چکیده
  حکمت اشراق سهروردی دارای اصول و مبانی بدیعی است که نه تنها در حکمت مشاء یافت نمی‌شود، بلکه پایه و اساس تفکرات اندیشمندان بعدی قرار گرفته و نقطه عطفی در تاریخ فلسفه به شمار می‌آید. نظریة اضافة اشراقیه که در جهت تبیین رابطة علت و معلول از سوی سهروردی مطرح شده است، یکی از اصول بنیادین این فلسفه است. از آنجا که ارتباط میان علت و معلول در ...  بیشتر

جهان‌شناسی یگانه‌انگار در پرتو حکمت متعالیه

محمدرضا ارشادی نیا

دوره 11، شماره 1 ، فروردین 1390

چکیده
  اوج نظریه‌پردازی و تعالی جهان‌بینی و تصویر ژرف و زیبا از پیوستگی جهان آفرینش را می‌توان در پرتو کاربرد انگارة "حقیقت و رقیقت" در حکمت متعالیه شاهد بود. این انگاره در سراسر پردازش‌های عالی صدرایی و پیروان متعالی وی حضور دارد، همانچه در فلسفه‌های پیشین از آن خبری نمی‌توان یافت، این از ابتکارات صدراست که با مطالعات بین‌رشته‌ای و ...  بیشتر