بررسی استعاره‌های مفهومی انسان انگارانه نفس در آثار ابن‌سینا

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای فلسفه و کلام اسلامی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی ، سبزوار، ایران

2 دانشیار فلسفه و حکمت اسلامی ، دانشگاه حکیم سبزواری ، سبزوار ، ایران (نویسنده مسئول)

3 دانشیار فلسفه و حکمت اسلامی ، دانشگاه حکیم سبزواری ، سبزوار ، ایران

چکیده

نفس از جمله مفاهیمی است که همواره انسان برای فهم آن ناگزیر از به کارگیری استعاره است. خاصیت ذهن بشری این است که بدون مدد گرفتن از حوزه‌های عینی و مصداقی قادر به شناخت مفاهیم انتزاعی از جمله نفس نیست. نظریه شناختی استعاره شان می‌دهد که چگونه انسان از استعاره مفهومی برای درک امور نامحسوس و انتزاعی هره می‌گیرد. هدف این پژوهش بررسی استعاره‌های انسان مدارانه نفس در فلسفه سینوی است. پرسش اصلی پژوهش این است که فس چگونه به مدد مؤلفه‌های معنای مربوط به انسان قابلیت تبیین و فهم را کسب می‌کند. در نظریه سنتی استعاره،مطالعه انسان انگاری پدیده‌ها فرآیندی زبانی است در حالی که در نظریه شناختی این امر فرآیندی مفهومی و زیر مجموعه استعاره‌های هستی شناختی است. نظریه شناختی معاصر که به استعاره مفهومی شهرت یافته است دارای سه بخش اصلی: مبدأ،مقصد و نگاشت است و در آن حوزه مبدأ به وسیله مجموعه تناظرهایی که همان نگاشت‌های میان حوزه مبدأ و حوزه مقصد است بر حوزه مقصد منطبق می‌گردد. در این جستار تلاش شده است که با رویکرد شناختی چگونگی مفهوم سازی نفس در آثار سینوی از دیدگاه استعاره مفهومی انسان انگارانه و در قالب کلان استعاره«نفس انسان است» و خرده استعاره‌های مربوط به آن بررسی شود.

نتایج نشان می‌دهد که این کلان استعاره چنان در ذهن و زبان ابن سینا جای گرفته است که بدون استفاده از آن صحبت از نفس و عملکرد آن بسیار سخت و محال است به گونه‌ای که اگر ذهن و زبان ابن سینا را از آن خالی کنیم توصیف بسیاری از ابعاد و احکام مرتبط با نفس ناقص خواهد بود.

این پژوهش به منظور بررسی مقوله نفس از دیدگاه انسان انگاری لیکاف و جانسون صورت گرفته است. ابن سینا نفس را که حوزه مقصد است بر اساس حوزه مبدا انسان و صفات و ابعاد مختلف زندگی فردی،اجتماعی،پزشکی،حقوقی ،سیاسی،ورزشی،عبادی و جسمی وی مفهوم سازی کرده است.

اکثر نوشت‌های انسانی استفاده ده در استعاره‌ها به بیان ارتباطی که میان نفس و بدن وجود دارد به صورت کلی یا جزئی می‌پردازند. استعاره‌های «نفس مدیر است» و «نفس سیاستمدار است» به بررسی رابطه نفس ناطقه با کل بدن پرداخته‌اند در حالی که استعاره«نفس حیله گر است » به تصویرسازی ارتباط نفس با یکی از قوای حیوانی پرداخته است.

در نگاه کلی می‌توان گفت که جنبه‌های گوناگونی از علم النفس ابن سینا به وسیله استعاره‌های انسانی قابل فهم و تبیین است که مهمترین آنها نحوه ارتباط نفس با مبادی عالیه از جمله عقل فعال،حدوث نفس،تجرد نفس،بقای نفس،وحدت نفس،ابطال تناسخ و تعقل کلیات وسیله نفس و ممانعت بدن از این تعقل است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Examining the anthropomorphic conceptual metaphors of soul in Ibn Sina's works

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Mobaraki 1
  • Seyed Mohammad Kazem Alavi 2
  • Mohammadreza Ershadinia 3
1 PhD student in Islamic Philosophy and Theology, Sabzevar Branch, Islamic Azad University, Sabzevar, Iran
2 Associate Professor of Islamic Philosophy and Wisdom, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran (Corresponding Author)
3 Associate Professor of Islamic Philosophy and Wisdom, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
چکیده [English]

The concept of the soul is one that humans invariably need to rely on metaphor to understand. The nature of the human mind is such that it cannot grasp abstract concepts, including the soul, without drawing on tangible, concrete domains. The cognitive theory of metaphor reveals how individuals use conceptual metaphors to comprehend intangible and abstract matters. The aim of this research is to explore anthropocentric metaphors of the soul in the philosophy of Avicenna (Ibn Sina). The main question of the study is how Avicenna acquires the ability to explain and understand through elements of meaning related to humanity. In traditional theories of metaphor, the study of anthropomorphism concerning phenomena is a linguistic process, while in cognitive theory, it is a conceptual process and a subset of ontological metaphors. Contemporary cognitive theory, known for conceptual metaphor, consists of three main components: source, target, and mapping, where the source domain aligns with the target domain through a set of correspondences that are the mappings between the source and target domains.



This study attempts to examine how the concept of the soul is conceptualized in the works of Avicenna from the perspective of anthropocentric conceptual metaphor, framed within the overarching metaphor "The soul is human," along with its related sub-metaphors. The findings indicate that this overarching metaphor is so deeply embedded in Avicenna's mind and language that discussing the soul and its functions without it is exceedingly difficult, if not impossible. If we were to strip Avicenna’s mind and language of this metaphor, many aspects and rulings related to the soul would be left inadequately described.



This research investigates the category of the soul from the perspective of the anthropocentrism of Lakoff and Johnson. Avicenna conceptualizes the soul as the target domain based on the source domain of humanity and the various attributes and dimensions of individual, social, medical, legal, political, athletic, spiritual, and physical life. Most human writings on the soul using metaphors address the relationship between the soul and the body in either a general or specific manner. The metaphors "The soul is the manager" and "The soul is the politician" analyze the relationship of the rational soul with the whole body, whereas the metaphor "The soul is cunning" illustrates the connection of the soul with one of the animalistic faculties.



In a general view, it can be said that various aspects of Avicenna's psychology can be understood and explained through human metaphors, with the most significant being the way the soul relates to higher principles, including the Active Intellect, the origination of the soul, the immateriality of the soul, the persistence of the soul, the unity of the soul, the refutation of reincarnation, and the capacity of the soul to comprehend universals while the body hinders this comprehension.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Sina
  • conceptual metaphor
  • the soul
  • Body