علم، دین و نسبت آن دو از منظر ابوالحسن عامری

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

گروه فرهنگ‌پژوهی، پژوهشکده‌ی فرهنگ و مطالعات اجتماعی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی، تهران، ایران.

10.48308/jipt.2025.238014.1588

چکیده

مسأله­ی موردبحث در این نوشتار، تعریف، ویژگی­ها، ماهیت و نسبت علم و دین از منظر ابوالحسن عامری است. عامری علم و دین را دارای ماهیتی عقلی می‌داند و اندیشه‌های او در این زمینه در منظومه­ی فکری فیلسوفان اسلامی قابل­بررسی است. او علم را به دو دسته­ی دینی و حکمی تقسیم می­کند و برای هر یک اقسامی برمی‌شمرد. به عقیده­ی وی، علم تنها در چارچوب عقل معنا می‌یابد و ماهیتی عقلی دارد. دین از منظر عامری، مجموعه­ای از گزاره­های علمی و عملی از منبعِ وحی و دارای ضرورت عقلی است که توسط عقل تامّ و مجرد نبی درک می­شود و وحی از نظر او دریافت حقایق مفاض توسط عقل پیامبر از جانب خدا است. براین­اساس، هیچ‌یک از علوم با دین در تعارض نیستند و دین از مرتبه‌ای بالاتر برخوردار است. عامری در نسبت میان علم و دین، آن‌ها را تجلی‌های یک حقیقت واحد می‌داند و تمامی تحلیل‌های او باید در این چارچوب کلی درک شوند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Science, Religion and their Relationship from the Perspective of Abul- Hasan ʿAmiri

نویسنده [English]

  • Masoud Esmaeili
Department of Culture and Social Studies, Research Institute of Islamic Culture and Thought, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The issue under discussion in this article is the definition, characteristics, nature, and relationship between science and religion from the perspective of Abul-Hassan ʿAmiri. ʿAmiri considers science and religion to have a rational essence, and his thoughts in this area can be examined within the intellectual framework of Islamic philosophers. He divides science into two categories: religious and philosophical, and enumerates subcategories for each. In his opinion, science only finds meaning within the framework of reason and has a rational nature. From ʿAmiri's perspective, religion is a collection of theoretical and practical propositions from the source of revelation, possessing rational necessity, which is understood by the perfect and abstract intellect of the prophet; and revelation, in his view, is the reception of truths by the prophet's intellect from God. On this basis, none of the sciences are in conflict with religion, and religion holds a higher rank. ʿAmiri regards the relationship between science and religion as manifestations of a single truth, and all his analyses must be understood within this general framework.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religion
  • Science
  • Religious Sciences
  • Philosophical Sciences
  • The Relationship Between Religion and Science
  • Abul Hasan ʿAmiri
ابراهیم، عبدالرحیم. (1995 م). الاتجاه العلمی و الفلسفی عند ابن هیثم. قاهره: بی­نا.
ابن­خلکان، احمد بن محمد. (بی­تا). فوات الوفیات. تحقیق احسان عباس. بیروت: دارصادر.
ابن­عربی، محیی­الدین. (بی­تا). الفتوحات المکیة. بیروت: دارصادر.
ابن­ندیم، محمد بن اسحاق. (بی­تا). الفهرست. بیروت: دارالمعرفة.
ابن­هندو، ابوالفرج علی بن حسین. (1368). مفتاح الطب. تصحیح مهری محقق و محمدتقی دانش­پژوه. تهران: مؤسسه­ی مطالعات اسلامی مک­گیل و دانشگاه تهران.
توحیدی، ابوحیان. (2011 م). الإمتاع و المؤانسة. بیروت: المکتبة العصریة.
جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۸۶). منزلت عقل در هندسه­ی معرفت دینی. قم: اسراء.
حسینی، محمدکامل. (1387). الموجز فی تاریخ الطب و الصیدلة عند العرب. تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران و مؤسسه­ی مطالعات تاریخ پزشکی.
حموی، یاقوت. (1993). معجم الادباء. تحقیق احسان عباس. بی­جا: دارالغرب الاسلامی.
خمینی، روح­الله. (1327). کشف­الاسرار. تهران: اسلامیه.
رازی، محمد بن زکریا. (1939). رسائل فلسفیة. تصحیح پ. کراوس. مصر: مکتبة بول بارببیة.
رازی، محمد بن زکریا. (1978). الطب الروحانی. قاهره: مکتبة النهضة المصریة.
راغب اصفهانی. (2009). محاضرات الادباء و محاورات الشعراء و البلغاء. بیروت: دار الکتب العلمیة.
الریاضی، علی. (بی­تا). صحائف اللطائف (مخطوط). تصویر نسخه­ی کتابخانه­ی ایاصوفیا.
شهرزوری، شمس­الدین. (2007). تاریخ الحکماء قبل ظهور الاسلام و بعده. پاریس: دار بیبلیون.
صفدى، خلیل بن ایبک. (1401 ق). الوافی بالوفیات. تحقیق هلموت ریتر. بیروت: دار النشر فرانز شتاینر.
عامری، ابوالحسن محمد بن یوسف. (1375). رسائل ابوالحسن عامری. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
عامری، ابو‌الحسن محمد بن یوسف. (1398). السعادة و الإسعاد فی السیرة الإنسانیة. قم: آیت اشراق.
عامری، ابوالحسن محمد بن یوسف. (1399 ق). الأمد علی الأبد. بیروت: دارالکندی.
عامری، ابوالحسن محمد بن یوسف. (2006). الاعلام بمناقب الاسلام. تصحیح عاصم ابراهیم الکیالی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
عسقلانی، ابن­حجر. (2002). لسان المیزان، بیروت: دار البشائر الاسلامیة.
فغفور مغربی، حمید. (1389 ش). «رویکرد مبناگرا در تولید علم دینی». فصلنامه­ی آینه­­ی معرفت. 10(23): 54-88.
ماحوزی، رضا. (1394 ش). «ماهیت دینی علوم طبیعی در اندیشه­ی فارابی و ابن­سینا». پژوهش­های علم و دین. 6 (12): 99-118.
مسکویه رازی، ابی علی احمد. (1319 ق). الفوز الاصغر. بیروت: بی­نا.
ملاصدرا. (1366). شرح اصول الکافی. تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه­ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ملاصدرا. (1368). الأسفار الأربعة. تقدیم محمدرضا مظفر. قم: مکتبة المصطفوی.
مطهری، مرتضی. (1390). فلسفه­ی اخلاق. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی. (1394). مجموعه آثار: تهران: صدرا.
نعمة، عبدالله. (1987). فلاسفة الشیعة حیاتهم و آرائهم، بیروت: دارلفکر اللبنانی.