می‌دانیم تأثیرگذارترین فیلسوفان شرق و غرب در قرون اخیر به ترتیب ملّاصدرای شیرازی و کانت فیلسوف مشهور آلمانی است، به طوری که در هر حوزه، اکثر قریب به اتّفاق فیلسوفان متأخّر، یا در مسیر شرح و یا در طریق نقد بخشی از آثار و افکار ایشان قلم زده‌اند. هر یک از این دو فیلسوف برای خود اصول و اصطلاحات ویژه‌ای داشته‌اند که بعضی از آنها قابلیّت مقایسه با یکدیگر را دارند. نوشتار پیش رو به دنبال مقایسه‌ی «وجود و ماهیّت» صدرایی با «نومن و فنومن» کانتی است. در این راستا، ابتدا سه تفسیر از هر یک از این زوج مفاهیم ارائه گردیده و سپس شباهت‌ها و تفاوت‌های آنها مورد بحث قرار گرفته است. در ضمن بیان تفسیرهای گونه‌گون از وجود و ماهیّت صدرایی، به اقسام حیثیّت تقییدیّه توجّه ویژه‌ای شده و پیرامون تفاسیر متعدّد از نومن و فنومن کانتی، بر دو نگاه معرفت‌شناسانه و روان‌شناسانه تأکید رفته است
مکارم، هادی، «خرده‌گیران بر حکمت متعالیّه و منتقدان صدرالمتألّهین»، دو ماهنامه‌ی حوزه، شماره‌ى 93
ـ همو، «خرده‌گیران بر حکمت متعالیّه»، دو ماهنامه‌ی حوزه، شماره‌های 103 و 104
ـ ذکاوتی قراگزلو، علی‌رضا، سیر تاریخی نقد ملّاصدرا، صص 189ـ206
نمونه‌هایی از این گونه اظهار نظر را می‌توانید در آثار ذیل ملاحظه کنید:
ـ یثربی، سیّد یحیی، عیار نقد 2، ص82
ـ پلنگی، منیره، «ابهاماتی چند در مسأله‌ی اصالت وجود و اعتباری بودن ماهیّت»، خردنامه‌ی صدرا، شماره‌ى 31
. البتّه برخی اهل نظر، به این مثال اعتراض دارند، چه از نظر ایشان، این مثال مناسب واسطه‌ی در عروض است نه حیثیّت تقییدیّه، لیکن ورود به این بحث، تأثیری در فرجام این پژوهش ندارد؛ نک: حائری یزدی، مهدی، کاوش‌های عقل نظری، ص382
می‌توان از میان فیلسوفان متقدّم بر صدرا، ابن‌سینا؛ از میان حکمای معاصر صدرا، رجبعلی تبریزی و از میان حکمای متأخّر از صدرا، شیخ احسائی را به عنوان قائلان به ترکیب انضمامی وجود و ماهیّت در ظرف خارج نام برد. براى اطّلاع بیشتر نک: هدایت‌افزا، محمود، تأمّلاتى در مبادى اصالت وجود یا ماهیّت، فصل اوّل، صص 16ـ22
آپل، ماکس، شرحی بر تمهیدات کانت، مجلّد اوّل، ترجمه‌ی محمّدرضا بهشتی، تهران، دانشگاه تهران، 1375
آشتیانی، میرزا مهدی، اساس التّوحید، تصحیح و مقدّمه از سیّد جلال‌الدّین آشتیانی، تهران، امیرکبیر، 1377
آملى، محمّدتقى، درر الفوائد، مجلّد اوّل، قم، مؤسّسه‌ى دار التفسیر، چ دوّم، 1374
ابن‌سینا، حسین‌بن عبداللّه، حدود یا تعریفات، ترجمه‌ی محمّدمهدی فولادوند، تهران، انجمن فلسفه‌ی ایران، 1358
پلنگی، منیره، «ابهاماتی چند در مسأله‌ی اصالت وجود و اعتباری بودن ماهیّت»، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، خردنامه‌ی صدرا، شماره‌ى 31، بهار 1382، صص 38ـ50
حائری یزدی، مهدی، کاوش‌های عقل نظری، با پیش‌گفتار مصطفی محقّق داماد، تهران، مؤسّسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، چ چهارم، 1384
ذکاوتی قراگزلو، علی‌رضا، سیر تاریخی نقد ملّاصدرا، تهران، هستى‌نما، 1386
سبزواری، ملّاهادی، شرح المنظومة، مجلّد دوّم، تصحیح و تعلیق از حسن حسن‌زاده‌ی آملی، تهران، نشر ناب، 1416ق.
ملّاصدرا، محمدبن ابراهیم، الحکمة المتعالیّة فی الأسفار العقلیّة الأربعة، بیروت، دار احیاء التّراث، چ سوّم، 1981م.
ـــــــــــــــــــ، الشّواهد الرّبوبیّة فی المناهج السّلوکیّة، تصحیح و مقدّمه‌ی سیّد مصطفی محقّق داماد، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1382
ــــــــــــــــــــ، المشاعر، تهران، طهوری، چ دوم، 1363
طباطبایی، سیّد محمّدحسین، نهایة الحکمة، ترجمه و شرحِ علی شیروانی، مجلّد اوّل، قم، دار الفکر، چ دوّم، 1387
فروغی، محمّدعلی، سیر حکمت در اروپا، تهران، زوّار، چ سوّم، 1385
فیّاضی، غلامرضا، هستی و چیستی در مکتب صدرایی، تحقیق و نگارش از حسینعلی شیدان شید، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1387
قرایی گرکانی، مرتضی، صفات اشیاء در فلسفه‌ى تحلیلی و حکمت اسلامی، تهران، دفتر پژوهش و نشر سهروردی، 1381
کاپلستون، فردریک چرلز، تاریخ فلسفه، ترجمه‌ی اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، مجلّد ششم (از ولف تا کانت)، تهران، علمی و فرهنگی، چ پنجم، 1388
کانت، ایمانوئل، تمهیدات، ترجمه‌ی غلامعلی حدّاد عادل، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چ چهارم، 1388
هدایت‌افزا، محمود، تأمّلاتى در مبادى اصالت وجود یا ماهیّت، پایان‌نامه‌ى کارشناسى ارشد به راهنمایی نادر شکراللّهى و مشاوره‌ى شاکر لوائى، تهران، دانشگاه تربیت معلم (خوارزمى)، 1391
یزدان‌پناه، یدالله، (1389) مبانی و اصول عرفان نظری، نگارش سیّد عطاء انزلی، قم، مؤسّسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چ دوّم، 1389
)