نوع مقاله : مقاله کوتاه
نویسندگان
1 عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
2 دانش آموخته فلسفه معارف دانشگاه قم
3 دانشجوی دکتری معارف دانشگاه قم
چکیده
تبیین آیات خلقت انسان، به جهت محذورات کلامی و فلسفی در فهم ظاهری از آن، یکی از مباحث پرچالش در حوزه علوم قرآن و تفسیر بوده و از این رهگذر برخی از مفسّران به دلالت ظاهری این آیات تمسّک کرده و برخی نیز نگرش تاویلی و فهم باطنی را برگزیده‌اند؛ در این میان مفسّرانی چون شیخ محمّد عبده، علامه طباطبایی و آیت‌الله جوادی‌آملی، با رویکردی نوین، در عین اصرار بر چهارچوب و اشارات معنای ظاهری، قائل به فهمی تکوینی و تمثیلی از این آیات شده‌اند. از نظر ایشان مواردی چون تخاطب خداوند با ملائکه، نافرمانی ابلیس، اسکان آدم ع در بهشت و فریب وی توسط ابلیس، همگی ریشه در امری تکوینی و حقیقتی غیبی داشته که با بیانی تمثیلی بیان شده‌است. این مقاله می‌کوشد که در ابتدا رویکرد تمثیل تکوینی در تبیین آیات خلقت انسان را تبیین کرده و در ادامه با اشاره به پاره‌ای از نقد‌ها و مخالفت‌ها و با ارائه شواهد و خاستگاه‌های تفسیری، فلسفی و عرفانی، آن را مورد سنجش و ارزشیابی قرار دهد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
no title
چکیده [English]
no
کلیدواژه‌ها [English]
- no
- قرآن‌کریم
- ابن عربى، محى الدین ، تفسیر ابن عربى،ج1، بتحقیق سمیر مصطفى رباب، بیروت، دار احیاء التراث العربى، چاپ اول، 1422ق
- اسلامی، حسن ، رویای خلوص، قم، انتشارات بوستان کتاب،1387ش
- اعوانی، غلامرضا، ناصر محمدی، «زبان قرآن، زبان تمثیل از دیدگاه صدرالمتالهین» خردنامه، شماره 54، 1387ش
- آلوسى، سید محمود، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، بتحقیق على عبدالبارى عطیة، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول،1415ق
- آملی، سید حیدر ، تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم،ج1، تحقیق سید محسن موسوى تبریزى، تهران، وزارت ارشاد اسلامى، چاپ سوم، 1422ق
- اوسی، علی رمضان ، روش علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، ترجمه حسین میر جلیلی،تهران، سازمان تبلیغات اسلامی. شرکت چاپ و نشر بین الملل، ١٣٨١ش
- باربور، ایان ، علم ودین، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ پنجم، 1385ش
- بحرانى، ابن میثم، شرح نهج البلاغه، ترجمه قربانعلى محمدى مقدم و على اصغر نوایى یحیى زاده، بنیاد پژوهشهاى اسلامى،1375ش
- بحرانى، سید هاشم، البرهان فى تفسیر القرآن، بتحقیق قسم الدراسات الاسلامیة موسسة البعثة، تهران، بنیاد بعثت، چاپ اول،1416ق
- جوادی‌آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، بتحقیق محمد صفایی، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ هفتم،1389ش
- ــــــــــــــــــ تفسیر تسنیم، بتحقیق علی اسلامی، قم، مرکز نشر اسراء،چاپ هشتم،1388ش
- ــــــــــــــــــ دین شناسی، بتحقیق محمد رضا مصطفی پور، چاپ پنجم،1387ش
- ــــــــــــــــــ فطرت در قرآن، بتحقیق محمد رضا مصطفی پور، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، 1384ش
- ــــــــــــــــــ ، قرآن حکیم از منظر امام رضا، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ هفتم،1389ش
- ــــــــــــــــــ سیره پیامبران در قرآن6-7، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ چهارم،1385ش
- ــــــــــــــــــ قرآن در قرآن، بتحقیق محمد محرابی قم، مرکز نشر اسراء،چاپ هشتم،1388ش
- حافظ شیرازی، محمد، دیوان حافظ، بتصحیح قاسم غنی و محمد قزوینی، تهران، سروش،1391ش
- حسینی، جعفر، اسالیب البیان فی القرآن، قم، بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، ١٣٨٧ش
- حکیمى، محمدرضا و دیگران، الحیاة، ج2، ترجمه احمد آرام، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1380ش
- خمینى، سید مصطفى، تفسیر القرآن الکریم،ج5، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره)، 1418ق
- دورانت ویل، تاریخ فلسفه، ترجمه عباس زریاب خویی، تهران، کتابخانه دانش، 1335ش
- رازی، فخرالدین ، مفاتیح الغیب، ج28، بیروت، دار احیاء التراث العربى، چاپ سوم، 1420ق
- رازى، قطب‌الدین، شرح مطالع الانوار فى المنطق، قم، انتشارات کتبى نجفى
- رشیدرضا، محمد، تفسیر القرآن الکریم(الشهیر بتفسیر المنار)، بیروت، انتشارات دارالفکر، چاپ اول،1428ق
- ریاضى، حشمت الله، ترجمه بیان السعادة فى مقامات العبادة، تهران، مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیامنور، چاپ اول،1372ش
- زمخشرى، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ سوم،1407ق
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت، دار الکتاب العربی،1407ق
- شرف‌الدین، سید عبدالحسین، فلسفة المیثاق والولایة، بتحقیق علی جلال باقر، نشریه تراثنا، السنة السادسة عشر، ربیع الثانی و جمادی الأولی و جمادی الثانیة، العدد 2، 1421ق
- شعیرى، تاج الدین ، جامع الأخبار، قم،انتشارات رضى، چاپ اول،1405ق
- صالحی، مجید، داستان آدم ابوالبشر در نگاه دانشمندان اسلامی، مشکو‌ة، 1383ش، شماره 84 و 85
- صدرالمتالهین، محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم(صدرا)، بتحقیق محمد خواجوى، قم، انتشارات بیدار، چاپ دوم، 1366ش
- ــــــــــــــــــ ، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، ج2، بیروت، دار احیاء التراث، چاپ سوم، 1981م
- ــــــــــــــــــ ، سه رسائل فلسفى، بتصحیح و تعلیق از سید جلال الدین آشتیانى، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ سوم،1387ش
- ــــــــــــــــــ ، مفاتیح الغیب، بتصحیح محمد خواجو، تهران، موسسه تحقیقات فرهنگى، چاپ اول، 1363ش
- طباطبایى، سید محمد حسین ، المیزان فى تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین حوزه علمیه قم،چاپ پنجم،1417ق
- طبرسى، فضل بن حسن (1372ش)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، مقدمه محمد جواد بلاغى، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم
- طبری، أبو جعفر محمد بن جریر ، جامع البیان فی تأویل القرآن،ج21، بتحقیق أحمد محمد شاکر، مؤسسة الرسالة، چاپ اول،1420ق
- طوسى، نصیر الدین، علامة الحلى، الجوهر النضید، به تصحیح محسن بیدارفر، قم، انتشارات بیدار، چاپ پنجم، 1371ش
- عروسى، حویزى عبد على بن جمعه ، تفسیر نور الثقلین، بتحقیق سید هاشم رسولى محلاتى، قم، انتشارات اسماعیلیان، چاپ چهارم،1415ق
- علامی، ابوالفضل، حسینی میلانی علی و دیگران، آشنایی با تفاسیر و مفسران، ج1، تهران، مرکز نمایندگی ولی فقیه در سپاه، 1379ش
- فضل الله، سید محمد حسین، تفسیر من وحى القرآن، بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر، چاپ دوم،1419ق
- فولادی، علیرضا، زبان عرفان، تهران، نشر فراگفت،۱۳۸۹ش
- فیض کاشانى، ملا محسن، تفسیر الصافى، بتحقیق حسین اعلمى، تهران، انتشارات الصدر،چاپ دوم،1415ق
- قرشى، سید على اکبر، قاموس قرآن، ج1، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ ششم، 1371ش
- قرائتى، محسن، تفسیر نور،ج1، تهران، مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن، چاپ یازدهم،1383ش
- قمى، عباس، سفینة البحار و مدینه الحکم و الآثار، قم، اسوه، چاپ اول، 1414ق
- گنابادى، سلطان محمد، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم،1408ق
- مجلسی، محمد باقر ، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج75، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش
- مظفر ،محمد رضا ، المنطق، قم، دارالعلم، 1388ش
- مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش
- موحد، صمد، آدم ، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج1، تهران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، 1367ش
- میرداماد، محمد باقر بن محمد ، التعلیقة على أصول الکافی، بتحقیق مهدى رجائى، قم، الخیام ،چاپ اول،1403ق
- نفیسی، شادی، عقلگرایی در تفاسیر قرن چهاردهم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1379ش
- هیک، جان ، فلسفه دین، ترجمه بهزاد سالکی، تهران، انتشارات بین المللی هدی، چاپ سوم، 1381ش
)