نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسنده
عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی
چکیده
مقاله حاضر، بر اختلافات قاریان قرآن در آیات وصف کننده خداوند ، انگشت نهاده و نشان می دهد که انگیزه های کلامی ، در روند پیشنهاد و پیدایش وجوه متفاوت قرائت، تأثیری در خور داشته اند. بدینسان در آیاتی متعدد، از یک سو با قرائتی اصیل و اولیه روبرو می گردیم که ظهور آن برای برخی اذهان، چالش کلامی ایجاد کرده و یا دست کم، بر وفق مفروضات ایشان، جلوه گر نشده است و از دیگر سو، وجه یا وجوهی متفاوت از قرائت را ملاحظه می کنیم که درصدد رفع آن چالش برآمده و به پدید آوردن معنایی موافق مفروضات کلامی قاری، مدد می رساند. بدینسان هدف تحقیق حاضر آن است که از یک سو، تأثیر مفروضات خداشناسانه را در پیدایش پاره ای از وجوه قرائت بازکاود و از دیگر سو، نشان دهد که وجوه مختلف قرائت ، به چه سان ، شکل گیری برداشت های متفاوت از آیات صفات الهی را رقم زده اند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
تأثیر انگاره های کلامی در اختلاف قرائت آیات صفات الهی
چکیده [English]
مقاله حاضر، بر اختلافات قاریان قرآن در آیات وصف کننده خداوند ، انگشت نهاده و نشان می دهد که انگیزه های کلامی ، در روند پیشنهاد و پیدایش وجوه متفاوت قرائت، تأثیری در خور داشته اند. بدینسان در آیاتی متعدد، از یک سو با قرائتی اصیل و اولیه روبرو می گردیم که ظهور آن برای برخی اذهان، چالش کلامی ایجاد کرده و یا دست کم، بر وفق مفروضات ایشان، جلوه گر نشده است و از دیگر سو، وجه یا وجوهی متفاوت از قرائت را ملاحظه می کنیم که درصدد رفع آن چالش برآمده و به پدید آوردن معنایی موافق مفروضات کلامی قاری، مدد می رساند. بدینسان هدف تحقیق حاضر آن است که از یک سو، تأثیر مفروضات خداشناسانه را در پیدایش پاره ای از وجوه قرائت بازکاود و از دیگر سو، نشان دهد که وجوه مختلف قرائت ، به چه سان ، شکل گیری برداشت های متفاوت از آیات صفات الهی را رقم زده اند.
کلیدواژه‌ها [English]
- قرائت قرآن
- اختلاف قرائت
- صفات خدا
- تفسیر کلامی
- آلوسی، شهاب الدین محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، بیروت: داراحیاء التراث العربی،1420 ق.
- ابن جنیّ، ابوالفتح عثمان، المحتسب فی تبیین وجوه شواذ القراءات ، قاهره : وزاره الاوقاف، المجلس الاعلی للشئون الاسلامیه،15-1414ق.
- ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمان بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، بیروت: دارالکتاب العربی،1431 ق.
- ابن خالویه، حسین بن احمد، مختصر فی شواذ القرآن، به کوشش : ج. برجشتراسر، بیروت: المعهد الالمانی للأبحاث الشرقیّه،2009 م.
- ابن سعد، محمد بن سعد بن منیع الزهری، الطبقات الکبری، بیروت :دار احیاء الثراث العربیه،17-1416 ق.
- ابن عطیّه، عبد الحق بن غالب،المحرّر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دار الکتب العلمیه ،1413 ق.
- ابن مجاهد،ابوبکر احمد بن موسی ،کتاب السبعه فی القراءات ، تحقیق: شوقی ضیف ، قاهره: دار المعارف ،1972م.
- ابن منظور، محمّد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، بی تا.
- ابن منیّر اسکندری، احمد بن محمد، الانتصاف فیما تضمّنه الکشاف من الاعتزال، بیروت: دار الکتاب العربی،1429 ق.
- ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان، مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی،1366 ش.
- اخفش اوسط،ابوالحسن سعیدبن مسعده، معانی القرآن،تحقیق: ابراهیم شمس الدین،بیروت: دارالکتب العلمیه،2011 م.
- باقولی، نورالدین علی بن حسین،کشف المشکلات و ایضاح المعضلات فی اعراب القرآن وعلل القرائات،بیروت: دارالکتب العلمیه،2011 م.
- الحبش، محمد ، القرائات المتواتره واثرها فی الرسم القرانی و الاحکام الشرعیه، دمشق:دار الفکر،1419 ق.
- حلّی، حسن بن یوسف بن المطهّر، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تحقیق: حسن حسن زاده آملی، قم:موسسه النشر الاسلامی، 1419 ق.
- الخطیب، عبداللطیف، معجم القراءات، دمشق :دار سعد الدین، 1422 ق.
- دارمی، عثمان بن سعید، الرد علی المریسی، تصحیح : محمد حامد الفقی، بیروت: دارالکتب العلمیه،1358ق.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد،المفردات فی غریب القرآن، تهران: موسسه الصادق،1429 ق.
- رشیدرضا، محمد،تفسیرالقرآن الحکیم المشهور بتفسیر المنار، بیروت:دارالکتب العلمیه،1426 ق.
- زمخشری، محمود بن عمر،الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی، 1429ق.
- شوکانی، محمد بن علی، فتح القدیر، بیروت: دارالکتاب العربی، 1430 ق.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت : موسسه الاعلمی، 1393 ق.
- طبری، محمد بن جریر،تفسیر الطبری: جامع البیان عن تأویل آی القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربیّ،بی تا.
- فخر رازی، محمد بن عمر،تفسیر الفخر الرازی المشتهر بالتفسیر الکبیر و مفاتیح الغیب؛ بیروت: دارالفکر، 26-1425 ق.
- فرّاء ، یحیی بن زیاد ،معانی القرآن ، تحقیق عماد الدین بن سید آل درویش، بیروت: عالم الکتب، 1432ق.
- قرطبی، محمدبن احمد انصاری ،الجامع لاحکام القرآن، بیروت:المکتبه العصریه،1430 ق.
- قیسی، مکی بن ابی طالب ،مشکل اعراب القرآن، دمشق: دار البشائر، 1424ق.
- گلدزیهر، ایگناس، گرایش های تفسیری در میان مسلمانان، ترجمه: سید ناصر طباطبایی، تهران : انتشارات ققنوس، 1388ش.
- هذلی، ابوالقاسم یوسف بن علی، الکامل فی القرائات، تحقیق: جمال بن السید ، بی جا: موسسة السما،1428 ق.
)