همخوانی توحید با وحدت وجود عرفانی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

در ادیان توحیدی، تفسیر اصول و عقاید آن شریعت (به ویژه مسئله توحید) از لحاظ عقلی از دغدغه های اصلی پیروان ادیان است. در این میان، گروهی به تحمیل و تطبیق اندیشه های خود به باورهای دینی اقدام کرده (و گروهی نیز متهم اند) و  این امر  اختلافی ریشه دار در بین دانشمندان دینی پدید آورده است. یکی از مسائل بحث انگیز در گزاره های دینی، مباحث توحیدی تبیین شده از سوی برخی دانشمندان (مانند فقها و متکلمان و ...) و تبیین توحیدی ارائه شده در عرفان نظری (و اسلامی) با نام وحدت وجود (یا وحدت شخصی وجود) است. با بررسی هایی انجام شده -گرچه در مورد مساله وحدت وجود مقالات و کتبی علمی به رشته تحریر در آمده اما - در خصوص این مساله(نسبت وحدت وجود با روایات و آیات وحیانی ) مطالبی به صورت جسته و گریخته مطرح شده اما در قالب وشکل  پژوهشی آکادمیک چنین کاری صورت نگرفته است از این رو هدف اصلی  نویسنده در این مقال آن است که  با شیوه تحلیل عقلی و  تامل  در منابع نقلی و بیان آیات و روایات (متناسب با عناوین عرفانی در مقامات و عوالم مختلف) به بررسی و تطبیق این آیات و روایات (و نیز ادعیه) با مسائل عرفانی پرداخته و بر عدم تهافت (ادعایی از سوی برخی مخالفان) میان مسائل عرفانی و شریعت تأکید نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of pantheistic view of mystical to traditions and verses revealed

چکیده [English]

تنتن

کلیدواژه‌ها [English]

  • ات

مراجع

  1. قرآن
  2. نهج البلاغة(الصبحی صالح) قم، چاپ:اول،1414 ق.
  3. آشتیانی، سید جلال الدین، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ چهارم، 1375.
  4. آملی سید حیدر، جامع الاسرار و منبع الانوار،تهران، مرکز انتشارات علمى و فرهنگى وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی، 1368.
  5. ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین‏، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة ؛ ج1و‏4، مصحح: عراقى، مجتبى‏، قم، دار سید الشهداء للنشر، 1405 ق.
  6. ابن بابویه، محمد بن على،‏ التوحید،مصحح:حسینى،هاشم‏، قم، جامعه مدرسین‏، 1398ق.
  7. ______________، ‏ عیون أخبار الرضا علیه السلام ؛ ج‏1، مصحح: لاجوردى، مهدى‏، تهران، نشر جهان‏، 1378 ق.
  8. ابن ترکه‏ ،صائن الدین، تمهید القواعد، مصحح: سید جلال الدین آشتیانى‏، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و آموزش عالى‏، 1360ش.
  9. _____________، شرح فصوص الحکم،ج1، قم، انتشارات بیدار، 1378.
  10. ابن طاووس، على بن موسى‏، الإقبال بالأعمال الحسنة، (ط - الحدیثة)، ج‏1، 2 و3، مصحح: قیومى اصفهانى، جواد، قم ، دفتر تبلیغات اسلامى‏، 1376 ش‏.
  11. ابن عربی ، محی الدین، فتوحات ج1، بیروت، دار الصادر، بی تا.
  12. ________ ، فصوص الحکم، ج2، قاهره، دار احیاء الکتب العربیه، 1946م.
  13. ابن کثیر ، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، ج‏4 و‏7 ، تحقیق:محمد حسین شمس الدین، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1419 ق‏.
  14. ایجی میر سید شریف، شرح المواقف، ج8، قم، افست قم، 1325 ه ق.
  15. بهارنژاد، زکریا، بررسی و دفاع از نظریه اصالت وجود،آینه معرفت،شماره 6، تابستان وپاییز1384، ص121تاآخر.
  16. ________ ،نظریه تشکیک از دیدگاه فیلسوفان صدرایی و عرفای وحدت وجودی،خردنامه صدرا،شماره 67، بهار 1391، ص24-5.
  17. حسن زاده آملی ،خیر الاثر در رد جبر وقدر و دو رساله دیگر، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ چهارم، 1379.
  18. ___________ ،فصوص الحکم«تعلیقه»، قم، الزهراء، چاپ دوم، 1370.
  19. --------------، ممد الهمم فی شرح فصوص الحکم،تهران، وزارت ارشاد، 1378.
  20. حقى بروسوى، اسماعیل، تفسیر روح البیان، ج5 و 6، بیروت، دارالفکر، بی تا.
  21. حلی، رضى الدین على بن یوسف بن المطهر، العدد القویة لدفع المخاوف الیومیة، مصحح:رجائى، مهدى و مرعشى، محمود، قم، کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى‏،1408 ق.
  22. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داوودى‏، بیروت، دار القلم‏، 1412 ق‏.
  23. رفیعی قزوینی، سید ابو الحسن، سخن در وحدت وجود و بیان مراد و معنی از این کلمه بطوریکه مطابق عقل و ذوق و شرع انور است،معارف اسلامی (سازمان اوقاف)، شهریور 1345 ،بی صفحه.
  24. سبحانی، جعفر ، بحوث فی الملل و النحل ج‏3،قم، مؤسسه امام صادق ع، (بی تا).
  25. ________ ،لب الأثر فی الجبر و القدر-الأمر بین الأمرین (تقریر محاضرات امام خمینی ره)، قم، مؤسسه امام صادق ع، 1418 ه ق.
  26. سبزواری، ملاهادی، شرح الاسماء الحسنی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1372.
  27. ____________ ،شرح المنظومه،ج1و2، تهران، نشر ناب، 1369.
  28. صدر متألهین، محمد بن ابراهیم،‏ شرح أصول الکافی،ج‏3و4، مصحح: خواجوى، محمد، تهران‏، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى‏، 1383 ش‏.
  29. _________، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، ج1، 2،6و8، بیروت، دار الحیاء التراث، 1981م.
  30. طباطبایی،سید محمد حسین،ترجمه تفسیرالمیزان،ج‏8و‏18،ترجمه:سیدمحمدباقر موسوى همدانى‏، قم،دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏،چاپ پنجم،1374.
  31. -------------------، المیزان فى تفسیر القرآن،1،6،9،17، 18، 19 و20، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،چاپ پنجم 1417ه ق.
  32. طبرسی، احمد بن على‏، الإحتجاج على أهل اللجاج، ج1، مصحح: محمد باقر خرسان،مشهد، نشر مرتضى‏، 1403 ق‏.
  33. طوسی،خواجه نصیرالدین،آغازوانجام،تهران، انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی،1374.
  34. __________،شرح علامه حلی،جوهر النضید،قم،انتشارات بیدار،چاپ پنجم،1371.
  35. طوسى، محمد بن الحسن‏، التبیان فى تفسیرالقرآن،ج‏9،بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، (بی تا).
  36. __________،‏ مصباح المتهجد و سلاح المتعبد ؛ ج‏1، 2 و 3، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، 1411 ق.
  37. قمشه اى، ‏محمد رضا، مجموعة آثار آقا محمد رضا القمشه اى، مصحح: حامد ناجى اصفهانى، خلیل بهرامى قصرچمى‏، اصفهان، کانون پژوهش‏، 1378ش.
  38. قیصری،داود، ‏ شرح فصوص الحکم قیصری، حواشی جلوه، مصحح: سید جلال الدین آشتیانى‏، تهران، شرکت انتشارات علمى و فرهنگى‏، 1375ش
  39. ________، شرح فصوص الحکم قیصری، مصحح: سید جلال الدین آشتیانى، تهران، شرکت انتشارات علمى و فرهنگى‏، 1375.
  40. کاشانى، عبد الرزاق، شرح فصوص الحکم، قم ،انتشارات بیدار،چاپ:چهارم، 1370ش.
  41. کفعمی، ابراهیم بن على عاملى،‏ المصباح،قم، دار الرضی(زاهدی)،چاپ:دوم‏، 1405 ق.
  42. کلینى،محمدبن یعقوب،الکافی(ط- الإسلامیة)،ج1،2،4،8،تهران،چاپ:چهارم،1407ق.
  43. مجلسی، محمد باقر ، بحار الأنوار( ط- بیروت)، مصحح: جمعى از محققان، ج5، 24، 40، 64، 84و 95 بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏،چاپ دوم، 1403ق.
  44. محمودیان، حمید، وحدت وجود و وحدت شهود در عرفان اسلامی مفهو مشناسی و پیشینه آن، فصلنامه تخصصی عرفان، سال پنجم، شماره 20 ، تابستان1388، ص68-37.
  45. یزدانپناه، یدالله، مبانی و اصول عرفان نظری، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1388.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار