بررسی تناقضات در نظریّۀ تکوینی بودن جزای اخروی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 هیات علمی موسسه آموزش عالی فرزانگان

2 هیات علمی دانشگاه اصفهان گروه الاهیات

چکیده

متکلّمان و متألهین در مسأله تکوینی و یا قراردادی بودن جزای اخروی آراء و دیدگاه های متفاوتی ارائه نموده اند. برخی طرفدار تکوینی بودن و برخی مخالف آن هستند. ظاهر آیات و روایات نیز با هر دو دیدگاه تکوینی و قراردادی همسو است. از این رو برخی دیگر از محققان در این مسأله قائل به جمع هر دو نظر شده و به وجود هر دو قسم از جزاء معتقد شده اند و به نحوی تناقض ظاهری آیات را پذیرفته اند. در این مقاله ضمن تبیین مسأله و طرح پرسش های مربوطه، به بیان آراء حکیمان و متکلمان پرداخته شده و سرانجام دیدگاه تکوینی بودن جزای اخروی انتخاب و هر گونه جنبۀ اعتباری و قراردادی ناصواب دانسته شده است، و با تبیین اشکال جمع هر دو قسم از جزاء تکوینی و قراردادی، راه حل تناقض ظاهری آیات را در تقریر صحیح و توجه به نظام توحیدی می داند و نهایتاً پاسخی قرآنی، استدلالی و عرفانی برای حلّ این تناقض ارائه می گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Checking the contradictions in the genetical theory of eternal punishment

چکیده [English]

Islamic theologians presented different ideas and opinions about being eternal punishment problem genetical or conventional. Some favored genetic and some opposed. Traditions and verses appear to be consistent with both. Hence the other number of researchers in this problem accepted both retributions and believed that both kind of punishments are in the afterlife and somehow accepted seeming paradoxical verses.
In this paper, with explaining the problem of this paradox and the relevant questions, then the opinions of theologians are expressed and discussed and last the genetical vision of eternal punishment is selected and any aspect of the conventional is considered erroneous.
It is explained why accepting both types of eternal punishment conjointly is false solutions and the correct solution in seeming paradoxical verses depends on clearing and adverting to monotheistic system and finally the Quranic, theosophical and philosophical solutions for solving this problem.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Heaven
  • Hell
  • Embodiment of deeds
  • genetic punishment
  • conventional punishment
  • Hereafter

مراجع

  1. ابن عربى، محى الدین(بی‌تا) الفتوحات المکیة (4 جلدى)، بیروت‏، دار صادر.
  2. ابن عربى، محى الدین (1370ش)، فصوص الحکم، قم، انتشارات الزهراء (س)، چاپ دوم.
  3. آشتیانی، سید جلال الدین(1384ش)، شرح بر زاد المسافر ملاصدرا، تهران، انتشارات امیر کبیر، چاپ دوم.
  4. بهشتی، احمد(1385)، «تبیین کلامی و فلسفی پیامدهای اعمال» فصلنامه پژوهشی اندیشه نوین دینی، شماره 6 و 7.
  5. بی‌نام، (1370)، تفسیر قرآن کریم بر اساس تفسیر موضوعی: تجسم اعمال از نظر عقل و علم، مکتب اسلام، سال 31، شماره 2.
  6. جوادی آملی، آیت الله عبدالله (تابستان 1372)، ده مقاله پیرامون مبدأ و معاد، قم، انتشارات الزهراء، چاپ سوم.
  7. حسن زاده آملی، آیت الله حسن(1379ش)، سرح العیون فی شرح العیون، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، الطبعۀ الثانیۀ.
  8. حسن زاده آملى، حسن( 1378ش)، ممد الهمم در شرح فصوص الحکم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، چاپ اول.
  9. حسن زاده آملی، آیت الله حسن(1379ش)، هزار و یک کلمه، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیّه قم، چاپ سوم، ج 1.
  10.  خمینی، روح الله (1369ش) سرالصلوه (معراج السالکین و الصلوة العارفین) تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ اول.
  11. خمینی، روح الله(1383ش) ، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، چاپ سی ام.
  12. خمینی، روح الله(١٣٧٨ش)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ سوم.
  13. خمینی، روح الله(1369ش)، صحیفه نور،تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، جلد6.
  14. ربانی نقابی، حسین(1360)، معاد از دیدگاه قرآن، حدیث و فلسفه، قم، چاپ خیّام.
  15. رسولی شربیانی، رضا و عبداللهی، امیرحسین (1388)، «مقایسه ی دیدگاه ابن عربی و ملاصدرا درباره ی ماهیت بهشت و دوزخ» رهنمون، فصلنامه علوم انسانی و اسلامی، سال هفتم، شماره سوم و چهارم، تابستان و پاییز.
  16. سبحانى‏، آیت الله جعفر(1412 ق)‏، الإلهیات على هدى الکتاب و السنة و العقل‏، قم، المرکز العالمی للدراسات الإسلامیة، چاپ: سوم‏، ج‏1.
  17. سبحانی، آیت الله جعفر(1369ش)، منشور جاوید، قم، انتشارات موسسه سید الشهداء (ع)، نوبت اوّل، ج9.
  18. سبزواری، ملاهادی (1383 ش‏)، أسرار الحکم‏، قم‏، مطبوعات دینى‏، چاپ اول‏.
  19. سبزواری، ملاهادی (1370ش)، رسائل، تعلیق و تصحیح و مقدمه سید جلال الدین آشتیانی، تهران، شرکت چاپ و انتشارات اسوه، چاپ اول.
  20. شیرازی، صدرالدین محمّد(1379ش) الأسفارالأربعة، قم، مکتبه المصطفوی، نوبت چاپ دوم، ج 9.
  21. شیرازی، صدر الدین محمد(1389ش)، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح دکتر سیّد صدر الدین طاهری، تهران، انتشارات حکمت اسلامی صدرا، چاپ اول، ، ج 7.
  22. شیرازی، صدر الدین محمد(1366ش) شرح أصول الکافی‏، تصحیح محمد خواجوى و تحقیق على عابدى شاهرودى‏،تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى‏، چاپ اول‏،ج‏4.
  23. شیرازی، صدرالدین محمّد(1361ش)، العرشیة‏، تهران‏، انتشارات مولى‏‏.
  24. شیرازی، صدرالدین محمّد(1385ش)، مجموعه رسائل فلسفی صدر المتألهین، تحقیق و تصحیح حامد ناجی، تهران، انتشارات حکمت، چاپ سوم.
  25. ضیاء آبادی، سیّد محمّد( 1379ش)، قرآن و قیامت یا تفسیر سورۀ قیامت، تهران، مرکز چاپ و نشر بنیاد بعثت، چاپ اوّل.
  26. طباطبایی، علامه محمد‌حسین(1374ش)، تفسیر المیزان‏، ترجمه سید محمد باقر موسوى همدانى، قم‏، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏، چاپ پنجم.
  27. طوسى‏، خواجه نصیر الدین(1374 ش)، آغاز و انجام‏، مقدمه و شرح و تعلیقات از آیت الله حسن زاده آملى‏، تهران‏، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى‏، چاپ چهارم.
  28. عبده، الشیخ محمد(1367ق)، تفسیر القرآن الحکیم (الشهیر بتفسیر المنار)، مصر، دار المنار، الطبعۀ الثانیۀ، ج4.
  29. الغروی الإصفهانی، الشیخ محمد حسین (١٤١٤ق)، نهایۀ الدرایۀ فی شرح الکفایۀ، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعة الاولی، ج1.
  30. فرغانی، سعید بن محمد(١٣٧٩)، مشارق الدراری شرح تاییه ابن فارض، مقدمه و تعلیق:آشتیانی، جلال‎ الدین، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم،چاپ دوم، ج١.
  31. فیض کاشانى‏، ملامحسن أصول المعارف‏ (1375ش)‏، تعلیق و تصحیح و مقدمه از سید جلال الدین آشتیانى قم، دفتر تبلیغات اسلامى، چاپ سوم‏.
  32. قدردان قراملکی، محمد حسن(1375ش) «کاوشی در کیفرهای اخروی» نامه مفید، پاییز ، شماره هفتم.
  33. محمّدی ری شهری، محمد(1389 ش)، بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حدیث، ترجمه حمیدرضا شیخی، قم، دار الحدیث، ، ج2.
  34. مصباح یزدى، محمدتقى، (1391ش) معارف قرآن، قم، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(قدس سره)، نوبت چاپ چهارم.
  35. مطهری، شهید مرتضی(1384) مجموعۀ آثار استاد شهید مطهر، تهران، انتشارات صدرا، چاپ هشتم.
  36. میرفطروس، علی (1999م)، مقدمه ای بر اسلام شناسی، آلمان، نشر نیما، چاپ دوازدهم، ج1.
  37. نصری، عبدالله(1389)، راز متن، تهران، سروش، چاپ اول.
  38. نعیم طالقانى‏، محمد(1382)، منهج الرشاد فی معرفة المعاد، چاپ اول، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، ج3.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار