علامه طباطبائی، سروش و مجتهد شبستری گفتمان نوین هرمنونتیکی و تعین و تکثر معنایی قرآن

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

گفتمان نوین هرمنوتیکی، مسأله وحدت یا کثرت و نیز مسألة تعین یا عدم تعین معنای متن را در کانون اندیشه‌های فلسفی پیرامون سرشت و سازوکار فهم و تفسیر متن نهاد. با در نظر داشتن این مسائل، در مقالة پیش رو سه رویکرد هرمنوتیکی به متن وحیانی در اندیشة معاصر ایران را تحلیل و بررسی خواهیم کرد و ضمن این تحلیل نسبت هرکدام از این رویکردها با گرایش‌های نوین هرمنوتیکی را برجسته خواهیم کرد. برای این منظور نخست نشان خواهیم داد که علامه طباطبائی اگرچه برای متن وحیانی معانی متعددی در نظر دارد، اما هریک از این معانی را متعین به قصد صاحب وحی می‌داند، از این رو مباحث تفسیری ایشان بیشتر با قصدگرایی و هرمنوتیک رمانتیک هم‌سو است. سپس اندیشه‌های هرمنوتیکی عبدالکریم سروش و محمد مجتهد شبستری را مطالعه و ارزیابی خواهیم کرد. سروش با مستقل دانستن معنای متن وحیانی از مراد ماتن با آموزة‌ استقال معنایی در هرمنوتیک فلسفی همراه می‌شود. در این میان مجتهدشبستری از جهاتی به هرمنوتیک فلسفی و از جهاتی دیگر به هرمنوتیک‌ رمانتیک گرایش دارد، چراکه از سویی در برخی از نوشته‌هایش از معنایی نهایی و نهفته در متن وحیانی می‌گوید و از دیگر سو امکان تفسیرهای متعدد و معتبر از قرآن را می‌پذیرد.

عنوان مقاله [English]

Allameh Tabataba’i, Soroush and Mojtahed Shabestari Modern Hermeneutics Discourse; Plurality and Objectivity of the Qu’anic Meaning

نویسندگان [English]

  • ٍEsamil Ghaedi 1
  • asghar vaezi 2
1 Faculty of the Institute of Humanities and Cultural Studies
2 Faculty of Shahid Beheshti University
چکیده [English]

This paper studies three contemporary Iranian thinkers’ hermeneutic approaches to the Qur’an and their orientations to modern hermeneutic trends. Allameh Tabataba’i argues that the Qur’an contains several meanings each of which determined by God’s intention. Accordingly, Allameh is close to romantic hermeneutics. Soroush argues that the meaning of the Qur’an, like any other text, is independent from the author’s intention, therefore he is consistent with philosophical hermeneutics. Finally, Mojtahed Shabestari, in some of his writings, argues for the original meaning of the Qur’an. Nevertheless, he accepts the possibility of different valid interpretations and borrows some aspects of romantic hermeneutics and some of philosophical hermeneutics.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Allameh Tabataba’i
  • Abdolkarim Soroush
  • Mohammad Mojtahed Shabestari
  • Understand
  • Interpretation
  • Qur’an
  • Philosophical Hermeneutics
  • Romantic Hermeneutics

مراجع

  1. پاکتچی، احمد، مجموعـة درس‌گفتارهایی دربارة تاریخ تفسیر قرآن کریم، تهران، انتشارات
  2. دانشگاه امام صادق، 1392.
  3. سروش، عبدالکریم، قبض و بسط تئوریک شریعت: نظریة تکامل معرفت دینی، تهران، مؤسسه فرهنگی صراط، 1374.
  4. ______،«صراط‌های مستقیم: سخنی در پلورالیسم دینی» در کیان، شمارة ۳۶ ، ص۲تا۱۶، 1376.
  5. ______،«از سوی دیگر: پاسخ به ابهامات صراط‌های مستقیم» در کیان، شمارة ۳۷ ،ص۵۷ تا۶۲، 1376.
  6. ______، «تفسیر متین متن» در کیان، ترجمة احمد نراقی، شمارة ۳۸، ص۲تا۹، 1376.
  7. ______، «بسطِ تجربة نبوی» در کیان، شمارة ۳۹، ص۳تا۱۷، 1376.
  8. ______،«حقانیت، عقلانیت و هدایت: گفتگوی کیان با عبدالکریم سروش دربارة پلورالیسم
  9. دینی» در کیان، شمارة ۴۰، ص۳تا۱۷، 1376.
  10. ______،«بسطِ بسطِ تجربة نبوی: گفتگوی بهاءالدین‌خرمشاهی و عبدالکریم‌ سروش» در کیان، شمارة ۴۷ (ص۴تا۱۱)، 1379.
  11. ______، «علامه طباطبائی در جامة یک متکلم و نسبت ایشان با کلام جدید: متن سخنرانی در بزرگداشت علامه طباطبائی در تبریز، سال۱۳۶۷» در پژوهشنامة علامه طباطبائی، شمارة ۱، 1380.
  12. ______، «صورتی بر بی‌صورتی: گفت‌وگوی عبدالکریم سروش با جان هِیک» در فصلنامة مدرسه، ترجمة جواد توکلیان و سروش دباغ، شمارة دوم، آذر۱۳۸۴
  13. سروش، عبدالکریم، محمد مجتهدشبستری. محمد ملکیان، محسن کدیور، سنت و سکولاریسم،
  14. تهران، صراط، 1387.
  15. صدرالمتألهین. صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی، الحکمـة المتعالیـة فی الاسفار العقلیـة الاربعـة، بیروت: دارالحیاء و التراث العزلی، 1981.
  16. ______، تفسیر قرآن، تصحیح محمد خاجوی، قم، بیدار، 1366.
  17. ______، مفاتیح الغیب، صحّحه و قدّم له محمد خاجوی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی وابسته به انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1363.
  18. طباطبائی. سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱، ۲، ۳، ۵، ۹، ۱۴، ۱۸ بیروت، مؤسسة العلمیـة للمطبوعات، ۱۴۱۷.ه.ق.
  19. ______، بدایـة الحکمـة، قم، مؤسسه النشر اسلامی، بی‌تا.
  20. ______، نهایـة الحکمـة، قم، مؤسسه النشر اسلامی، بی‌تا.
  21. ______،رسالـة الولایـة، قم، الدراسات الاسلامیـة، 1360.
  22. ______، رسائل السبعه، تهران، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی، 1362.
  23. ______، معنویت تشیع و ۲۲ مقالة دیگر، قم، تشیع، بی‌تا.
  24. ______، مباحثی در: وحی و قرآن، بی‌جا، بنیاد علوم اسلامی، 1360.
  25. ______، شیعه: مذاکرات و مکاتبات با پرفسور هانری کربن، تهران، مؤسسة پژوهشی حکمت
  26. و فلسفة ایران، 1382.
  27. ______، شیعه در اسلام، بی‌جا، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة
  28. قم، 1376.
  29. ______، قرآن در اسلام، مشهد، طلوع، بی‌تا.
  30. ______، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج۲، قم، مؤسسة انتشارات دارالعلم، 1350.
  31. کربن، هانری، تاریخ فلسفة اسلامی، ج۱، با همکاری سید حسین نصر و عثمان یحیی، ترجمة اسدالله مبشری، تهران، امیرکبیر، 1352.
  32. ______، اسلام ایرانی: چشم‌اندازهای معنوی وفلسفی، ج۱، ترجمه انشاءالله رحمتی، چ2، تهران، نشر سوفیا، 1392.
  33. مجتهد شبستری. محمد، "معنای کلام وحیانی در نظر متألهان مسلمان" در مقالات و بررسی‌ها،
  34. شمارة ۵۳ و ۵۴، ص۵۹تا۶۶، 1371.
  35. ______،«متون دینی و هرمنوتیک» در نقد و نظر، شمارة ۲، ص۱۲۹تا۱۳۶، 1374.
  36. ______،«فرآیند فهم متون» در نقد و نظر، شمارة ۳ و ۴، ص۴۲تا۶۱، 1374.
  37. ______، تأملاتی در قرائت انسانی از دین، تهران، طرح نو، 1383.
  38. ______، ایمان و آزادی، چ5، تهران، طرح نو، 1384.
  39. ______، نقدی بر قرائت رسمی از دین، چ2، تهران، طرح نو، 1384.
  40. ______، هرمنوتیک، کتاب و سنت، چ8، تهران، طرح نو، 1393.
  41. مظفر، علامه محمدرضا، منطق، ترجمه و اضافات علی شیروانی، ج۱، قم، مؤسسة انتشارات
  42. دارالعلم، 1382.
  43. واعظی، احمد، نظریة تفسیر متن، قم، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390.
  44. هایدگر، مارتین، هستی و زمان٬ ترجمة عبدالکریم رشیدیان، تهران، نشر نی، 1389.
  45. Algar. Hamid, “Allama Sayyid Muhammad Husayn Tabtab’i: Philosopher, Exegetic and
  46. Gnostic” in Journal of Islam Studies, Published Online: p326-351, 5April 2006.
  47. Ayoub. Mahmoud. M, “The Speaking Qur’an and the Silent Qur’an” in: Rippiin. Andrew,
  48. Approach to the History of the Interpretation of the Qur’an, New Yourk: Oxford University Press, 1998.
  49. Campanini. Massimo, Qur’an: Modern Muslim Interpretations, Translated by Caroline Higgitt, New York, Taylor and Francis Group, 2010.
  50. Dabashi. Hamid, Islamic Liberation Theology: Resisting the Empire, London and New
  51. York: Rutledge, 2008.
  52. Dilthey.Wilhelm, "The Hermeneutics of the Human Sciences" in Mueller-Vollmer. Kurt, The Hermeneutics Reader, NewYork: The Continuum International Publishing Group, p148-165, 2006.
  53. Gadamer. Hans. Georg, Philosophical Hermeneutics, translated and edited by David. E.
  54. Linge, California: University of California Press. 1976.
  55. ______, Truth and Method, Translated and Revised by Joel Weinsheimer and Donald. M.
  56. Marshal, New York: Continuum Publishing Group, 2004.
  57. ______, The Gadamer Reader, Translated and Edited by Richard E. Palmer, Evanston
  58. and Illinois: Northwestern University Press, 2007.
  59. Mueller-Vollmer. Kurt, "Introduction" to The Hermeneutics Reader, New York:
  60. Continuum International Publishing group, p1-53, 2006.
  61. Schleiermacher. Freidrich. D.E, Hermeneutics and Criticism and other Writing, Translated
  62. and Edited by Andrew Bowie, United Kingdom: Cambridge University Press, 1998.
  63. Vahdat. Farzin, “Post-revolutionary Islamic Modernity in Iran: the Intersubjective Hermeneutics of Mohamad Mojtahed Shabestari” in Taji-Faroukhi. Suha Modem Muslim Intellectuals and the Qur’an, London: Axford University Press in Association with the Institute of Islamic Studies , 2004.
  64. منابع اینترنتی
  65. سروش، عبدالکریم، ۱۲ بهمن ۱۳۹۴،«بازخوانی مبانی دینی در گفتگو با عبدالکریم سروش»،
  66. برگرفته از سایت خبری تحلیلی زیتون، به نشانی: http://zeitoons.com ‌
  67. ______، ۱۳۸۴، «صورتی بر بی‌صورتی: گفتگوی عبدالکریم سروش با جان هِیک» در فصلنامة مدرسه، ترجمة جواد توکلیان و سروش دباغ، شمارة دوم، آذر۱۳۸۴، برگرفته از سایت رسمی اطلاع‌رسانی و نشر آثار عبدالکریم سروش، بخش مصاحبه‌ها به نشانی:
  68. http://www.drsoroush.com
  69. مجتهدشبستری. محمد «مقالة اول، دوم، سوم و هفتم» در قرائت نبوی از جهان، برگرفته از وب‌ سایت شخصی محمد مجتهد شبستری، بخش نوشته‌ها، به نشانی:
  70. http://mohammadmojtahedshabestari.com مقالة اول ۱۶ بهمن ۱۳۸۶، مقالة دوم: ۲۲ بهمن ۱۳۸۷، مقالة سوم: ۲۵ بهمن ۱۳۸۷، مقالة هفتم: ۲۷ بهمن ۱۳۸۸.
  71. مجتهد شبستری، محمد، ۲۵خرداد۱۳۹۶، «شما قرآن را چگونه به فهم در می‌آورید»، برگرفته از وب‌ سایت شخصی محمد مجتهـدشبسـتری، بخـش مصاحبه‌ها، به نشانی:
  72. http://mohammadmojtahedshabestari.com
  73. Levy. Carlos (18 Apr 2018) “Philo of Alexandria” in the Stanford Encyclopedia of Philosophy, Publisher: Metaphysics Research lab, Stanford University, available on: https://plato.stanford.edu/entries/philo/
  74. Edward. Mark. j (5 Feb 2018) “Origen” in The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Publisher: Metaphysics Research lab, Stanford University, available on: https://plato.stanford.edu/entries/origen/

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار