بررسی و تحلیل کلامی- فلسفی بازسازی بدن آدمی در آخرت ( با التفات به مسئلة "عَجبُ الذَّنب" )

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی

2 فارغ التحصیل دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

سخن پیرامون چگونگی بازسازی بدن در آخرت همیشه از مباحث چالش برانگیز و مهم در میان پیروان ادیان آسمانی، متکلمان و فلاسفة دین باور بوده است. لذا هدف از انجام‌این تحقیق ارائه تبیین فلسفی و کلامی از حدیث معروف به عجب‌الذنب است، بدین مضمون که پس از مرگ انسان همة اجزای بدن مادی از بین می‌‌رود مگر عجب‌الذنب که همانا آخرین مهرة ستون فقرات است و از همین عضو مادی است که بدن اخروی آدمی پدید می‌‌آید. تا بتوان از‌این طریق به بیان یکی از قطعات پازل معاد جسمانی که همانا چگونگی بازسازی بدن در آخرت است، پرداخت لذا برای رسیدن به چنین مقصودی سعی شده تا از طریق روش کتابخانه‌ای دیدگاه‌های متکلمانی همچون خواجه نصیرالدین طوسی، غزالی و.. و از فلاسفه به نظرات ابن‌سینا، ملاصدرا و... بپردازیم که نتیجة برآمده از بررسی‌ها حاکی از قبول ظاهر محتوای حدیث مبنی برحشر بدن عنصری در قیامت از جانب متکلمان مسلمان و عدم پذیرش حدیث از سوی فلاسفه‌ای همچون ابن‌سینا و نیز تأویل حدیث و توجه به باطن آن از سوی ملاصدرا است که تمام‌ این دیدگاه‌ها ربط وثیقی به چارچوب‌های فکریشان داشته است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Theological-Philosophical Study of the Reconstruction of Human Body in the Hereafter (With special attention to the issue of "tail bone")

نویسندگان [English]

  • horan akbarzadeh 1
  • fateme asadi 2
1
2 Graduated from Allameh Tabatabai University
چکیده [English]

The issue of how human body is rebuilt in the hereafter has always been a challenging and important topic among the followers of the heavenly religions, theologians and faithful philosophers. The present study is aimed to provide a philosophical and theological explanation of the hadith known as the tail bone which means the decomposition of human body after death except the tail bone (the last vertebra of the spine). It is from this body part that the human body comes into being. In order to deal with one piece of the puzzle of physical resurrection, which is body reconstruction in the hereafter, we have adopted the method of library research to study the theologians’ opinions such as Khaje Nasir al-Din Tusi, al-Ghazali and others. The results of the study indicate the acceptance of the literal meaning of the narrative or the resurrection of the elemental body by the Muslim theologians, the rejection of the literal meaning of the narrative by philosophers such as Ibn Sina, and the interpretation of the narrative and the focus on its true meaning by Mulla Sadra. All of these opinions have a strong connection to the framework of mind of the philosophers who proposed them.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • tail bone
  • body reconstruction
  • physical resurrection
  • Theologians
  • philosophers

مراجع

  1. قرآن کریم
  2. آشتیانی، سید جلال‌الدین، شرح بر زادالمسافر، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1381.
  3. ابن‌سینا، ابوعلی حسین بن عبدالله، رسائل ابن سینا، قم، بیدار، 1400ق.
  4. ______ ، شفا(طبیعیات)،آیـۀ‌‌الله مرعشی نجفی، قم، 1404ق الف.
  5. ______ ، نجاة من الغرق فى بحر الضلالات‏، تهران، دانشگاه تهران، 1379.
  6. ______ ، الاشارات و التنبیهات‏، قم، البلاغـة، 1375.
  7. ______ ، الاضحویه فی المعاد، شمس تبریزی، تهران، 1382.
  8. ابن‌حزم، ابو محمد علی بن احمد بن سعید،‏ فصل فی الملل و الأهواء و النحل‏ تعلیق از احمد
  9. شمس الدین، بیروت، دارالکتب العلمیـة، 1416ق.
  10. ابن‌خمیر، ابوالحسن علی بن احمد، تنزیه الانبیاء عما نسب الیهم حثالـة الاغبیاء ، به تحقیق دکتر
  11. رضوان دایه، دمشق‏، دارالفکر، 1420ق.
  12. ابن قیم جوزی، محمد بن ابی بکر، روح، بیروت، دارالفکر العربی، 1996.
  13. ابن‌کثیر، عمادالدین ابوالفداء، تفسیر ابن‌کثیر، بازیابی‌شده از وبگاه کتابخانه مدرسه فقاهت، بی‌تا.
  14. http://lib.eshia.ir/41718/6/536
  15. ابن ماجه، محمد بن یزید القزوینی، سنن ابن ماجه، دار احیاء الکتب العربیـة، بی‌تا.
  16. احسایی، احمد بن زین‌الدین، مجموعه الرسائل الحکمیه ( تشتمل علی ثلث و عشرین رساله)،
  17. کرمان، مدرسه مبارکه ابراهیمیه،1350.
  18. احدی، حسن و بنی جمالی، شکوه السادات، علم النفس ازدیدگاه دانشمندان، تهران، دانشگاه
  19. علامه طباطبائی، 1395.
  20. اشعری، ابوالحسن، مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین‏، آلمان، فرانس شتاینر، 1400ق.
  21. ایجی، عضدالدین و جرجانی، میر سید شریف، شرح المواقف، قم، افست، 1325.
  22. بحرانی، ابن میثم، قواعد المرام فی علم الکلام، قم،کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی،1406ق.
  23. بخاری، محمد بن اسماعیل، مختصر صحیح بخاری، بازیابی شده از وبگاه کتابخانه عقیده،
  24. بی‌تا.www.aqeedeh.com
  25. بغدادی، عبدالقاهر، الفرق بین الفرق و بیان الفرقـة الناجیـة منهم، دارالجیل- دارالافاق،
  26. بیروت،1408ق.
  27. تفتازانی، سعدالدین، شرح المقاصد، الشریف الرضی، قم‏، افست، 1409ق.
  28. حکیمی، محمدرضا، معاد جسمانی در حکمت متعالیه، قم، دلیل ما، 1381.
  29. حلی، حسن بن یوسف، نهج الحق و کشف ‌الصدق، بیروت، دارالکتاب اللبنانی، 1982.
  30. ______ ، أنوار الملکوت فی شرح الیاقوت‏، قم، الشریف الرضی‏، 1363.
  31. ______ ، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم‏، مؤسسة النشر الإسلامی، 1413ق.
  32. خطیب بغدادى، احمد بن على، تاریخ بغداد أو مدینـة السلام، 24جلد، بیروت، دارالکتب العلمیـة،
  33. ق.
  34. خمینی، روح‌الله ، تقریرات فلسفه امام خمینى قدس سره‌، مقرر عبدالغنی موسوی اردبیلی، تهران،
  35. مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى(س)، 1381.
  36. داماد، میرمحمدباقر،‏ قبسات، به اهتمام دکتر مهدى محقق دکتر سید على موسوى بهبهانى،
  37. پروفسور ایزوتسو، دکتر ابراهیم دیباجى‏، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1367.
  38. ______ ، جذوات و مواقیت، تهران‏، میراث مکتوب‏، 1380.
  39. دشتکی، منصور بن محمد، مصنفات غیاث الدین منصور حسینی دشتکی شیرازی، تهران، دانشگاه
  40. تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1385.
  41. ربانی نقابی میانجی، حسین، معاد از دیدگاه قرآن، حدیث و عقل، حسین ربانی میانجی، 1373.
  42. زبیدى، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
  43. سجادی، سید جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، تهران، دانشگاه تهران، 1373.
  44. سهروردی، شهاب‌الدین، مجموعه مصنفات شیخ اشراق،‏ تهران‏، مؤسسة مطالعات و تحقیقات
  45. فرهنگى، 1375.
  46. ______ ، حکمـة الاشراق، تهران‏، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگى، 1373.
  47. ______ ، ‏ مجموعه مصنفات شیخ اشراق،‏ تهران‏، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگى، 1375.
  48. ______ ، حکمـة الاشراق، تهران‏، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگى، 1373.
  49. سیوطی، جلال‌الدین، در المنثور فی التفسیر بالماثور، بازیابی شده در وبگاه کتابخانه فقاهت، بی‌تا.
  50. http://lib.eshia.ir/41689/7/252
  51. شعرانی، ابوالحسن، شرح فارسی تجرید الاعتقاد، تهران‏، کتابفروشی اسلامیه، 1376.
  52. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، ملل و النحل، قم، الشریف الرضی، 1364.
  53. صدرالمتالهین شیرازى، محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، قم، بیدار، 1366 الف.
  54. ______ ، شرح اصول کافی، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1366ب.
  55. ______ ، مظاهر الالهیه فی اسرار العلوم الکمالیه، تهران‏، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1378.
  56. ______ ، حکمـة المتعالیـة فی الأسفار العقلیـة الأربعـة، بیروت‏، دار إحیاء التراث العربی،‏ 1981.
  57. ______ ، مبدأ و المعاد، تهران‏، انجمن حکمت و فلسفه ایران،‏ 1354.
  58. ______ ، عرشیـة، تهران، مولى،‏ 1361.
  59. طوسی، خواجه نصیرالدین، آغاز و انجام، تهران، دانشگاه تهران، 1335 الف.
  60. ______ ، تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل‏، بیروت، دار الأضواء، 1405ق.‏
  61. ______ ، قواعد العقائد، لبنان‏، دارالغربـة، 1413 ق الف.
  62. ______ ، اخلاق ناصری، تهران، علمیه اسلامیه، 1413ق ب.
  63. ______ ، تمهیدالاصول در علم کلام اسلامی، مترجم عبدالمحسن مشکوۀالدینی، تهران،
  64. انجمن اسلامی حکمت و فلسفه‌ایران، 1358.
  65. غزالی، ابوحامد محمد، تهافت الفلاسفه، ترجمة علی اصغر حلبی، تهران،کتابفروشی زوار، 1363.
  66. ______ ، مجموعـة رسائل الإمام الغزالی، بیروت‏، دار الفکر، 1416ق.
  67. ______ ، إحیاء علوم الدین، بیروت‏، دارالکتب العربی، بی‌تا.
  68. ______ ، اربعین فی اصول الدین، بیروت، دارالکتب العلمیـۀ، 1988.
  69. ______ ، کیمیای سعادت، تهران، علمی و فرهنگی، 1364.
  70. ______ ، علم لدنی، مترجم زین‌الدین کیائی نژاد، عطائی، تهران، 1361.
  71. فخر رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مطالب العالیـة من العلم الإلهی‏، بیروت‏، دار الکتاب العربی،
  72. ق.
  73. ______ ، مباحث المشرقیـة فی علم الالهیات و الطبیعیات، قم، بیدار، 1370.
  74. ______ ، أربعین فی أصول الدین، قاهره‏، مکتبـة الکلیات الأزهریـة، 1986.
  75. قاضى، عبد الجبار بن احمد، مغنی فی أبواب التوحید و العدل، قاهره‏، الدارالمصریه، 1965.
  76. کلینی، محمد بن اسحاق، اصول من الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیـۀ، 1365.
  77. لاهیجى‏، فیاض،گوهر مراد، تهران، سایه‏، 1383.
  78. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت‏، مؤسسة الوفاء، 1404 ق الف.
  79. ______ ، مرآة العقول‏، به تحقیق سید‌هاشم رسولى‏، تهران‏، دار الکتب الإسلامیـة، 1404ق ب.
  80. ______ ، آسمان و جهان، تهران، انتشارات اسلامیه، 1351.
  81. ______ ، حق‌الیقین، تهران، انتشارات اسلامیه، بی‌تا.
  82. فاضل مقداد، ابوعبدالله، للوامع الهیه فی المباحث الکلامیه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1422ق.
  83. ______ ، انوار الجلالیه فی شرح الفصول النصیریه، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیـة، 1420ق.
  84. میرباقری، محسن، "عالم ذر در قرآن کریم(بررسی14‌آیه)"، پژوهش‌های قرآن و حدیث، سال
  85. پنجاهم، شماره یکم، ص142-123، 1396.
  86. نسائی، احمد بن علی، السنن الکبری، بیروت، لبنان، مؤسسـۀ الرسالـۀ، 1421ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار