تحلیل گرایش‌های فلسفی حکیم سبزواری پیرامون چگونگی پیدایش کثیر از واحد (نظام فیض)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

چکیده

از نظر حاجی افاضه آن است که از فیاض، فیض صادر شود و از او چیزی کاسته نشود و در قوس صعود چیزی به او افزوده نشود. او ایجاد را به دو قسم- حقیقی و مصدری- تقسیم کرده و ایجاد حقیقی را وجود منبسط معرفی کرده است و در تبیین مشایی بسان حکیمان مشایی میان نظریة عقول و هیأت بطلمیوس ارتباط برقرار کرده و بر این باور است که از عقل اول تا عقل نهم، هر کدام یک فلک ایجاد کرده و عقل دهم فلکی ندارد، اما مدبر موجودات زمینی است و بسان این حکیمان از عوالم لاهوت، جبروت، ملکوت و ناسوت سخن می‌گوید. او در تبیین اشراقی از ارباب انواع و نور سخن می‌گوید. ملاهادی در تبیین صدرایی از حدیث حضرت علی(ع) پیرامون ماهیت عقل استفاده می‌کند و هم مانند ملاصدرا در صدد جمع آراء درباره صادر اول بودن عقل یا وجود منبسط است. او در تبیین مشایی- اشراقی و اشراقی- صدرایی، به صورت ترکیبی از عناصر مشایی، اشراقی و صدرایی بهره گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Philosophical Tendencies of Hakim Sabzevari on How Diversity Originated from the Unified Being

نویسنده [English]

  • Einallah Khademi
Faculty member of Tarbiat Dabir Shahid Rajaei University
چکیده [English]

The present paper aims to analyze Mulla Hadi's philosophical tendencies on the system of effusion. According to Haji, effusion is considered as emanation of something from God so that nothing is deducted from Him and nothing is added to Him in the ascent. He divides creation into two types of real and agentive. He introduces real creation as an expanded existence. In peripatetic terms, like peripatetic philosophers, he makes a connection between the theory of intellects and the Ptolemaic system. He believes that each intellect from the first up to the ninth has created a constellation but the tenth intellect does not have a constellation. It is the sustainer of earthly beings. Like peripatetic philosophers, he refers to the worlds of Lahout, Jabrut,Malakut and Nasut. In explaining illumination, he refers to archetypes and light. In his Sadra'i explanation, Mullah Hadi uses an anecdote (hadith) from Imam Ali (a. s.) on the nature of reason, and like Mulla Sadra, he seeks to collect the views on the first emanation of intellect or the expanded existence. In explaining Mashaei-Ishraqi (peripatetic-illuminative) and Ishraqi-Sadra'i, (illuminative–transcendental) he uses a combination of Masha'i-Ishraqi and Sadra'i elements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Haji
  • Multiple
  • one
  • Effusion
  • Peripatetic
  • Illuminative
  • Sadra`i

مراجع

  1. آملی، سیدحیدر، نقد النقود فی معرفـةالوجود، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی و انجمن شناسی
  2. فرانسه، 1368.
  3. ابن‌سینا، الشفاء، الالهیات، تحقیق حسن‌زاده آملی، تهران، انتشارات ناصرخسرو، 1363.
  4. ______، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، تصحیح و مقدمه محمدتقی دانش‌پژوه، تهران،
  5. دانشگاه تهران، 1400ق.
  6. ______، الاشارات والتنبیهات، شرح خواجه نصیر الدین طوسی، چ2، تهران، دفتر نشر الکتاب،
  7. ق.
  8. ______، التعلیقات، تحقیق الدکتور حسن مجید العبیدی، بغداد، بیت الحکمه، 2002.
  9. ابن فناری، مصباح الانس فی شرح مفتاح الغیب الجمع والوجود، 1363.
  10. خادمی، نظام فیض از دیدگاه فیلسوفان مسلمان، تهران، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، 1390.
  11. ______، بررسی دیدگاه فارابی درباره نظام فیض ،اندشه نوین دینی ، شمارة 10، پاییز 1386 .
  12. ______، بررسی دیدگاه شیخ الرئیس درباره مسئله چگونگی پیدایش کثیر از واحد، نظام
  13. فیض، آینه معرفت، شمارة 12، پاییز 1386.
  14. ______، چگونگی پیدایش کثیر از واحد (نظام فیض)، مقالات و بررسی‌ها، بهار و تابستان
  15. ،
  16. ______، بررسی دیدگاه ملاصدرا درباره نظام فیض، نامه مفید، بهار 1384.
  17. دشتکی شیرازی، اشراق هیاکل النور للکشف ظلمات شواکل الغرور، مرکز نشر میراث مکتوب،
  18.  
  19. زنوزی، آقا علی، بدایع الحکم، تهران، الزهراء، 1376.
  20. ______، شرح المنظومه، با تعلیقه حسن زاده آملی و تحقیق مسعود طالبی، بیروت، مؤسسه
  21. التاریخ العربی، بی‌تا.
  22. _____، مجموعه رسائل حکیم سبزواری، رساله‌های هدایـة الطالبین، المحاکمات و المقاومات، جواب سؤالات ملااحمد یزدی، جواب سؤالات سید صادق سمنانی، جواب سؤالات ملااسماعیل بجنوردی، جواب سؤالات سید سمیع خلخالی، جواب سؤالات فاضل تبتی، مقدمه، تصحیح و تعلیق سید جلال‌الدین آشتیانی، 1376.
  23. سهروردی، مجموعه مصنفات، التلویحات، ج 1، تصحیح و مقدمه هنری کربین، تهران، انجمن
  24. اسلامی حکمت و فلسفه ایران، 1976.
  25. ______، مجموعه مصنفات، حکمـة الاشراق و رساله فی اعتقاد الحکماء، ج 2، تصحیح و
  26. مقدمة هنری کربین، تهران، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران، 1997.
  27. ______، مجموعه مصنفات، یزدان شناخت، ج 3، مقدمه و تصحیح حسین نصر، چ2، تهران،
  28. پژوهشگاه علوم اسلامی و مطالعات فرهنگی، 1373.
  29. فارابی، تجرید رساله الدعاوی القلبیـة، حیدر آبادالرکن، مطبعه مجلس دائرة المعارف العثمانیه،
  30. ق.
  31. ______، آرا ء اهل المدینـة الفاضلـة و مضاداتها، بیروت، دار و مکتبه الهلال، 2002.
  32. ______، السیاسـة المدنیـة، بیروت، دار و مکتبه الهلال، 1996.
  33. ______، النکت فیما یصح و ما لایصح من احکام النجوم، احمد ناجی الجمالی ،مصر،1907.
  34. ______، نصوص الحکم بر فصوص الحکم، حسن حسن زاده آملی، چ2، تهران، مرکز نشر
  35. فرهنگی، 1375.
  36. ______، سیاست مدنیه، ترجمة سید جعفر سجادی، چ2، تهران، سازمان چاپ و انتشارات
  37. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1371.
  38. ______، اندیشه‌های مدینه فاضله، ترجمة سید جعفر سجادی، تهران، کتابخانه طهوری، 1368.
  39. ______، عیون المسائل، مصر، مطبعه ستاره، 1907 .
  40. فخر رازی، المطالب العالیه، بیروت، دارالکتاب العربی، 1407ق.
  41. ملاصدرا، الاسفار الاربعه، ج 2، چ2، قم، انتشارات مصطفوی، 1368.
  42. ______، رسائل فلسفی صدرالمتألهین، رساله شواهد الربوبیه، تهران، حکمت، 1375.
  43. ______، الشواهد الربوبیـة، با تعلیقات حاج ملاهادی سبزواری، چ2، تهران، مرکز
  44. دانشگاهی،1360.
  45. ______، المبدأ والمعاد، تهران، انجمن شاهنشاهی فلسفه، 1976.
  46. ______، رساله اجوبه المسائل النصیریه، تهران، حکمت، 1375.
  47. قطب الدین شیرازی، شرح حکمـة الاشراق، تهران، دانشگاه تهران و موسسه مطالعات اسلامی
  48. دانشگاه مک گیل، 1380.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار