نحوة فاعلیت خداوند در عالم از نظر ابن‌سینا

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته فلسفه و کلام اسلامی، گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد قم ، دانشگاه آزاد اسلامی، قم ، ایران

2 استادیار و عضو هیأت علمی ، واحد قم ، دانشگاه آزاد اسلامی، قم ، ایران

3 عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

چکیده

 
ابن‌سینا برای اثبات فاعلیت ( و یا خالقیت ) خداوند که یکی از پر چالش‌ترین مسائل الهیات و فلسفه است‌، تلاش مضاعفی انجام داده است؛ چه وی در تبیین‌ این مسئله از یک سو با فیلسوفان مشّائی- که خود وی نیز از پیروان همین نحلة فلسفی است- در نزاع واختلاف است و از سوی دیگر، گرفتار مشاجره و نفی و انکار شریعتمداران در مسئله است.‌ این اختلاف به‌اندازه‌ای است که او بحث « حادث و قدیم » عالم که یکی از مبانی اصلی‌ این مسئله است را مسئله‌ای « جدلی الطرفین» نامیده است، بدین معنی که هم می‌‌توان در جهت اثبات و هم در جهت ابطال آن برهان اقامه کرد. در نزاع با مشائیان، وی تلاش کرده است تا ازلی بودن ماده را که ارسطوئیان به آن قائل‌اند، ابطال کند و در نتیجه‌، حدوث عالم را اثبات کند و در تقابل با متکلمان نیز تلاش کرده است تا میان حدوث ذاتی عالم وحدوث زمانی آن تفاوت قائل شود و در ادامه میان قدیم ذاتی و قدیم زمانی فرق قائل شده است و می‌‌گوید، مانیز همچون متکلمان بر‌ این باوریم که در نظام هستی‌، تنها یک موجود قدیم ذاتی وجود دارد وآن هم وجود خداست‌، لیکن بر‌ این باوریم از آنجا که موجودات قدیم زمانی( عقول مفارق) به لحاظ ذات خود‌، موجود ممکن الوجود‌اند، داغ معلولیت بر پیشانی شان حک شده است و هیچ‌گونه توهم و تصور بی نیازی از علت در بارۀ آنها نمی‌‌رود تا کسی ادعا کند که : اعتقاد به موجودات مجرد ازلی غیر از خدا، ناسازگار با توحید پروردگار است‌؛ آنچنانکه متکلمان پنداشته‌اند. این مقاله باروش توصیفی و تحلیلی و با تمرکز بر متون اصلی ابن‌سینا نوشته شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Divine Agency in the World from Ibn Sina’s

نویسندگان [English]

  • Azar Sepahvand 1
  • MohammadHossein Irandoost 2
  • Ismail Alikhani 3
1 PhD Student in Islamic Philosophy and Theology, Department of Theology and Islamic Studies, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran
2 Assistant Professor and Faculty Member, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran
3 faculty member
چکیده [English]

Ibn Sina made extra efforts to prove divine agency, as one of the most challenging issues in theology and philosophy. In his explanation, he is, on the one hand, in conflict with the Peripatetic philosophers considering the fact that he himself is a follower of the same philosophical school and on the other hand he is engaged in controversy and denial of the Shari'a law concerning this issue. He considers the issue of the world being "created or eternal", as one of the main foundations of this issue, "controversial”, implying that there are arguments for and against it. In his debate with the peripatetic philosophers, he refutes the primordiality of matter as believed by the Aristotelians and,
__________________________
* Islamic Azad University Qom Branch             azarsepah@gmail.com
** Islamic Azad University Qom Branch            m.irandoost92@gmail.com
*** Iranian Research Institute of  Pholosohy       smailalikhani@gmail.com
 
   Reception date:  99/7/8                          Acceptance date: 99/9/11
 
consequently, proves the temporality of the universe. In his opposition to the theologians, he has tried to distinguish between the intrinsic occurrence of the universe and its temporal occurrence. He states that, like theologians, he believes that there is only one ancient intrinsic being, that is, God. Since eternal existents by virtue of time (different minds) are, in essence, possible beings and by necessity contingent. There should be no illusion that they are not free of an antecedent cause. To claim, like theologians, that there are eternal existents other than God is incompatible with divine unity. The present study adopted a descriptive analytical method with a focus on Ibn Sina’s original texts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Sina
  • creative foreknowledge
  • theologians
  • agentive cause
  • created
  • sternal
  • intentional agent

مراجع

ابن‌سینا‌، حسین بن عبدالله، المبـدأ و المعـاد‌،تهران، مؤسسة مطالعات اسلامی‌‌دانشگاه مک گیل،
  شعبة تهران با همکاری دانشگاه تهران، 1363.
_____، التعلیقات‌، تهران، مرکز النشر – مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
_____، حدود(یا تعریفات)‌، ترجمة محمدمهدی فولاد وند، تهران،انجمن اسلامی‌‌فلسفه، 1358.
_____، شرح عیون الحکمه‌، تهران‌، منشورات مؤسسه الصادق (ع)، 1373-1415ق.
_____، دانشنامة علائی‌، تصحیح دکتر محمد معین و مقدمة دکتر مهدی محقق‌، همدان‌،
  دانشگاه بوعلی، 1383.
_____، مجموعه رسائل ابن سینا‌، پاریس، دار بیبلیون، 2009.
_____، رسائل ابن سینا‌، قم، بیدار، 1400ق.
_____، ‌الاشارات و التنبیهات، بی جا‌، دفتر نشرالکتاب، 1404ق.
_____، المباحثات‌، قم، بیدار فر، 1371.
_____، النجات من الغرق فی بحر الضلالات‌،‌ مقدمه و تحقیق از دکتر محمد تقی دانش پژوه‌،
  تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1379.
_____، الشفاء ( الهیات )، تصحیح ابراهیم مذکور‌، قم‌، ذوالقربی، 1430ق.
_____، پترسون، مایکل و همکاران‌، عقل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم    
  سلطانی‌فر، تهران، طرح نو، 1376.
ارسطو، مابعد الطبیعه(متافیزیک)‌، ترجمة شرف‌الدین خراسانی( شرف)‌،تهران‌، حکمت، 1376.
سهروردی، شهاب‌الدین شیخ اشراق، حکمـة الاشراق، تصحیح هانری کـربن، چ دوم، تهران،
  مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1373.
شیرازی‌، صدرالمتألهین محمد بن ابراهیم،  الحکمـة المتعالیـة فی الاسـفارالعقلیـة الاربعـة، بیروت،
  داراحیاء التراث، 1981.
_____، المبدأ و المعاد، قم‌، بوستان کتاب، 1387.
شیرازی‌، قطب الدین، شرح حکمت الاشراق، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی‌، دانشگاه تهران-
  دانشگاه مک گیل، 1380.
شهرزوری، شمس الدین محمد، شرح حکمت الاشراق، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و  
  مطالعات فرهنگی، 1380.
غزالی، ابوحامد محمد بن محمد، تهافت الفلاسفه، مصر، دارو مکتبه الهلال، 2002.
کاپلستون، فردریک، تاریخ فلسفه، تهران‌، سروش، 1375.
مطهری، مرتضی، مقالات فلسفی، ج1‌، تهران‌، حکمت، 1369.
 
Plotinus THE Six Enneads Translated by Stephan Mackenna and B.S page Great
   Books of the Western World Vol 11 “ Lucretius Epictetus Plotinus” Univerity
   of Chicago 1996

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار