نگاه نقادانه به جایگاه علوم تجربی در نظریة کاشفیت آیت‌الله جوادی آملی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

2 دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

چکیده

از مهم‌ترین مباحث مطرح شده در معارف دینی، ارتباط علم و دین است که ابتدا در غرب مطرح شد و از آنجا به کلام اسلامی راه یافت و اختلاف نظرات فراوانی را پدید آورد.
آیت الله جوادی آملی به عنوان یک فقیه فیلسوف و مفسر عالیقدر قرآن در کتب مختلف خود به این بحث پرداخته‌اند، و نظریة‌ خود را با عنوان «نظریة کاشفیت» مطرح نموده
اند. این نظریه گویای جایگاه عقل در کنار سایر ابزارهای معرفت دینی است. در این مقاله با روش «توصیف و تحلیل» ابتدا به تبیین نظریة کاشفیت و سپس به نقد آن پرداخته شده و تلاش شده علاوه بر نقد ساختار این هندسه، با تأکید بر مشترک لفظی بودن علوم تجربی، تصور
ایده‌آلیستی ایشان از این علوم نقد گردد و نشان داده شود، برای درک ماهیت علوم تجربی جدید، باید به بررسی سیر تطور واقعی علوم تجربی پرداخت، تا بتوان جایگاه آن را در هندسة معرفت دینی به درستی ترسیم کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Look at the Status of Experimental Sciences in Ayatollah Javadi Amoli's Theory of Discovery

نویسندگان [English]

  • hasan zarnooshe farahani 1
  • saber khalili 2
1 shahid rajaee university
2 shahid rajaee university
چکیده [English]

One of the most important issues in religious teachings is the relationship between science and religion, which was first appeared in the West and then found its way into Islamic theology and caused much controversy. Ayatollah Javadi Amoli, as a philosopher and Quranic commentator, has discussed this issue in his various books and has proposed his theory as the "theory of discovery". This theory delineates the position of reason along with the other tools of religious knowledge. The present study, using the descriptive-analytical method, first explains the theory of discovery with a critical stance and then attempts to provide a critique of thestructure of this geometry, emphasizing its adherence to the verbal commonality of the experimental sciences and its idealistic conception of experimental sciences. The study shows that, to understand the nature of the new experimental sciences, one must examine the true evolution of the experimental sciences, so that its place in the geometry of religious knowledge can be accurately mapped.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Javadi Amoli
  • religious science
  • secular science
  • discovery
  • reason
  • experimental science
  • geometry of religious knowledge
قرآن کریم
اقبال، مظفر، شکل­گیری علم اسلامی، مترجم محمدرضا قائمی نیک، تهران، ترجمان علوم انسانی، 1394.
باربور، ایان، علم و دین، ترجمة بهاءالدین خرمشاهی، چ10، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1397.
بازرگان، مهدی،  خدا و آخرت هدف رسالت انبیاء، موسسه فرهنگی خدماتی رسا، 1377.
برینر، برت.اف،  سکولاریسم و دین (مبانی بدیل برای کنکاش در یک کثرت انگاری اصیل)، تهران، نامه فرهنگ، شماره بیست و دو، 1375.
بخاری، محمدبن اسماعیل، صحیح البخاری، ج7، بیروت، دارالفکر، 1401ق.
پارسانیا، حمید، " علم و هویت"، حکمت اسراء، قم، مؤسسه اسراء، شماره یک، 1388.
پوپر،کارل، حدس­ها و ابطال­ها، مترجم رحمت الله جباری، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1392.
تدهوارد و جرمی ریفکین، جهان در سراشیبی سقوط، ترجمة دکتر محمود بهزاد، تهران، سروش، 1374.
جوادی آملی، عبدالله،  شریعت در آیینه معرفت، قم، نشر رجاء، 1372.
_____ ، انتظار بشر از دین، قم، مرکز نشر اسراء، 1380.
_____ ، منزلت عقل در هندسة معرفت دینی، چ4، قم، مرکز نشر اسراء، 1386.
حسین­زاده، محمد، مبانی معرفت دینی، چ4، قم، انتشارات موسسه اموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1381.
خاکی قراملکی، محمدرضا، دین و ایدئولوژی: در فرایند صعود و سقوط مدرنیته، قم، تمدن نوین اسلامی، 1379.
_____ ، تحلیل هویت علم دینی و علم مدرن، قم، کتاب فردا، 1391.
_____ ، "ملاحظاتی انتقادی بر مبانی نظری علم دینی از منظر علامه جوادی آملی"، ﮐﺘﺎﺏ ﻧﻘﺪ، قم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ﺷﻤﺎﺭﻩ­ﻫﺎﯼ هفتاد ﻭ هفتاد و یک، بهار و تابستان1393.
زرشناس، شهریار، مبانی نظری غرب مدرن، قم، دفتر نشر معارف، 1392.
سبحانی، جعفر، مدخل مسائل جدید در علم کلام، چ2، قم، موسسه امام صادق (ع)، 1382.
سروش، عبدالکریم،  قبض و بسط تئوریک شریعت، چ3، تهران، مؤسسه فرهنگی صراط: انتشارات صراط، 1388.
سیدقطب،  نشانه­های راه، مترجم محمود محمودی، چ2، تهران، نشر احسان، 1397.
شریعتی، علی، ویژگی­های قرون جدید، چ10، تهران، چاپخش، مجموعه آثار(31)، 1367.
فنائی اشکوری، محمد،"جایگاه عقل و وحی در هندسه معرفت دینی"، معرفت فلسفی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، سال ششم، شماره چهارم، تابستان 1388.
کرمی، محمد و حبیب الله دانش شهرکی، "بررسی و نقد نظریه علم دینی عبدالله جوادی آملی"، پژوهش­های فلسفی-کلامی، قم، دانشگاه قم، سال هجدهم، شماره دوم، زمستان 1395.
کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق ، الکافی، ج2، چ4، بیروت، دارصعب- دارالتعارف، 1401ق.
لیدیمن، جیمز،  فلسفة علم، ترجمة حسین کرمی، تهران، حکمت، 1393.
مجتهد شبستری، محمد،  نقد قرائت رسمی از دین (بحران­ها، چالش­ها و راه حل­ها)، تهران،
طرح نو، 1377.
مشکی، مهدی، درآمدی بر مبانی و فرایند شکل گیری مدرنیته، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1388.
مصباح یزدی، محمد تقی، راه و راهنماشناسی، چ7، قم، انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1389.
مطهری، مرتضی، بررسی اجمالی نهضت­های اسلامی در صد سال اخیر، چ46، تهران، صدرا، 1366.
میرباقری، سیدمحمدمهدی،  نظام فکری، قم، انتشارات داخلی فرهنگستان علوم اسلامی، 1383.
_____ ، اندیشة تمدن نوین اسلامی: گفتارهایی در تبیین رویکرد فکری سید منییرالدین حسینی الهاشمی، قم، تمدن نوین اسلامی، 1394.
نصر، سید حسین، معرفت و معنویت، ترجمة انشاء الله رحمتی، قم، سهروردی، 1380.