الهیات سلبی قاضی سعید قمی و معضل تعطیل

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه ایلام

2 دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه ایلام

چکیده

بنابر الهیاتِ سلبیِ قاضی سعید، خداوند فاقد هرگونه صفتی ـ اعم از صفت عین ذات یا زائد بر ذات ـ است و بین او و مخلوقاتش هیچ گونه سنخیتی نیست، لذا الفاظی که بر خالق و مخلوق حمل می‌شوند در مخلوقات دارای معنای ایجابی هستند اما در خداوند معنای سلبی می‌دهند، به عنوان مثال، موجود بودن او همان معدوم نبودن اوست. لذا ما از او هیچ گونه درکی جز درک سلبی نمی‌توانیم داشته باشیم. اما نداشتن هیچ گونه درک ایجابی‌ از خداوند، ممکن است به تعطیل منجر شود. هدف از این نوشتار، بیان راهکارهای قاضی سعید برای حل این مشکل و ارزیابی این نکته است که آیا این راهکارها منطقاً توان حل‌ مسئلة تعطیل در اندیشة او را دارند؟ قاضی سعید برای حل این مشکل، چهار راه‌حل ارائه داده است: 1. جانشینی معرفت سلبی به جای معرفت ایجابی؛ 2. مطرح کردن خداوند به عنوان بخشندة صفات نه متصف به آنها؛ 3. خداوند ثبوت دارد نه وجود و نه عدم، و ما این ثبوت را درک می‌کنیم، اما این درک نیز فقط ثبوت دارد و مخلوق قوای ادراکی ما نیست؛
4. جانشینی درک ایجابی از اسماء و صفات به جای درک ایجابی از ذات خداوند. ارزیابی عقلی این راه‌حل‌ها نشان می‌دهد که هیچ یک توان حل‌ معضل تعطیل در اندیشة توحیدی قاضی سعید قمی را ندارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sa’id Qumi’s Negative Theology and the Issue of Divesting God of His Attributes

نویسندگان [English]

  • shamsollah seraj 1
  • javad nazari 2
  • majid ziaei 1
1 Faculty member of Ilam University
2 PhD student in Philosophy, Ilam University
چکیده [English]

According to Sa’id Qumi’s negative theology, God has no attributes, neither essential nor non-essential, and there is no congruity between Him and His creatures. Therefore, the words attributed to the Creator and creatures are affirmative for creatures, but negative for the Creator. As an example, His existence is synonymous with His not being non-existent. Therefore, we do not have any understanding except the negative one. However, the affirmative understanding of the Creator leads to divesting God of His attributes. This article aims to examine Sa’id Qumi’s solutions and to evaluate whether his solution logically eliminate the issue of divesting God of His attributes. Sa’id Qumi has proposed four solutions: (1) Replacement of positive knowledge with the negative one; (2) Propounding God as attribute Endower, not the endowed; (3) God has essential reality which is not the subject to our perceptual powers; (4) The replacement of negative understanding of titles and attributes with positive understanding of the Creator’s essence. Rational evaluation shows no solution can eliminate the issue of divesting God of His attributes in Sa’id Qumi monotheistic thought.

کلیدواژه‌ها [English]

  • negative theology
  • congruity negation
  • attribute negation
  • negation
  • negative knowledge
  • God's titles and attributes
  • Sa’id Qumi

مراجع

عربی، محیی‌الدین، الفتوحات المکیـة، ج1، بیروت، دار الصادر.
ایجی، میرسید شریف، شرح المواقف، ج8، قم، الشریف الرضی، 1325ق.
ایزوتسو، توشیهیکو، مفاتیح الفصوص، ترجمة حسین مریدی، کرمانشاه، انتشارات دانشگاه رازی،
  1385.
ربانی گلپایگانی، علی، إیضاح الحکمـة فی شرح بدایـة الحکمـة، ترجمة شیخ محمد شقیر، ج3،
  بیروت، دار التیار الجدید، 1419ق.
سبحانی، جعفر، محاضرات فی الالهیات، چ11، قم، مؤسسة امام صادق (ع)، 1428ق.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، نهایـة الحکمـة، ج2، چ7، قم، مؤسسـة النشر الاسلامی، 1434ق.
علامه حلی، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، چ4، قم، مؤسسـة لنشر الاسلامی، 1413ق.
قمی، قاضی سعید، شرح الاربعین، تهران، میراث مکتوب، 1379.
_____، شرح توحید الصدوق، ج1و2و3، چ3، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد
  اسلامی، 1386.
قیصری رومی، محمد‌داوود، شرح فصوص الحکم، با مقدمه، تصحیح و تعلیق سید جلال‌الدین
  آشتیانی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1375.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج1، قم، دار الحدیث، 1387.
مدرس مطلق، سیدمحمدعلی، مکتب فلسفی اصفهان، تهران، مؤسسة تألیف، ترجمه و نشر آثار
  هنری، 1389.
مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش عقائد، تهران، شرکت چاپ و نشر بین الملل، 1377.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار