آینه معرفت

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

دسترسی آزاد

خقوق نویسندگان

فرآیند داوری

فرآیند پذیرش مقالات

حسن و قبح ذاتی و قانون طبیعی؛ تحلیل و مقایسة مؤلفه‌ها و میزان کارآمدی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه مدرسی معارف، دانشگاه شهید بهشتی(نویسندة مسئول)

2 عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

در حوزة نظریات اخلاقی؛ گاهی دو نظریة حسن و قبح ذاتی و نظریة قانون طبیعی یکسان پنداشته می‌شود. دلیل این امر عدم تبیین نظریة قانون طبیعی و عدم تبیین تفاوت‌های بین این دو نظریه است. مطابق یافته‌های این مقاله، شش تفاوت کلیدی بین این دو نظریه وجود دارد: ١. در نظریة قانون طبیعی شناخت ارزش‌ها از نوع تذکار است، برخلاف حسن و قبح ذاتی؛
٢. در نظریة قانون طبیعی، طبق تقریری که اخلاق را مبتنی بر ظرفیت‌های طبیعی انسان و نیازها و گرایشات درونی انسان می‌داند، اخلاق مبتنی بر انسان‌شناسی است حال آنکه نظریة حسن و قبح ذاتی به بنیان انسان‌شناختیِ بحث نپرداخته است؛ ٣. در نظریة قانون طبیعی منشأ گزاره‌های عقل عملی به خیرات بنیادین باز می‌گردد و خیرات بنیادین در نیازهای طبیعی و امیال ریشه دارند اما در نظریة حسن و قبح ذاتی، منشأ گزاره‌های عقل عملی «حسن عدل» و «قبح ظلم» دانسته می‌شود که خود آنها به بدیهیات عقل نظری بازگشت می‌کنند؛ 4. نظریة قانون طبیعی در پاسخ به مسئلة انگیزة اخلاقی و مسئلة رابطة‌ باید و هست، کاربردهای موفق‌‌تری دارد؛ 6. تقریری که نظریة قانون طبیعی از حسن و قبح ارائه می‌دهد با تقریر نظریة حسن و قبح ذاتی متفاوت است؛ نظریة حسن و قبح ذاتی؛ با تکیه بر استدلال‌های عقلانی حقایق اخلاقی را در عالم نفس‌الامر یا در میان حقایق خارج از وجود انسان از قبیل ذات فعل جستجو می‌کند حال آنکه نظریۀ قانون طبیعی؛ بنیان قوانین اخلاقی را در ظرفیت‌های طبیعی نهاده شده در وجود انسان در مسیر غایت می‌داند. این مقاله با روش تحلیلی ـ توصیفی تلاش نموده تا تفاوت‌های این دو نظریه را  تبیین نماید.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Natural Law and Intrinsic Good and Evil: Analysis and Comparison of Constituents and Level of Efficacy

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hossein Ansari Cheshmaeh 1
  • Rahim Dehghan 2
  • Ebrahim Nouee 2

1 PhD Student, Department of Education, Shahid Beheshti University (Corresponding Author)

2 Faculty member of Shahid Beheshti University

چکیده [English]

In the field of ethics, the theories of natural law and the inherent good and evil are sometimes considered the same. The reason is that the theory of natural law has not been clearly defined and no attempt has been made to identify he differences between the two theories. According to the findings of the present study, there are six key differences between the two: (1) In the theory of natural law, contrary to the theory of intrinsic good and evil, recognition of values is a kind of reminder; (2) in the theory of natural law, ethics is based on human capacity, intrinsic needs and orientations; (3) In the theory of natural law, the origin of the propositions of practical reason goes back to fundamental goodness which is rooted in the natural needs and desires; (4) These two theories are formulated in two completely different intellectual traditions, one in the Aristotelian ethics and the other in the Islamic ideological theology; (5) The theory of natural law has more successful applications; (6) The interpretation of the theory of natural law is different from that of the theory of intrinsic good and evil. Relying on intrinsic goodness, the theory of intrinsic good and evil, seeks moral truths among facts outside human existence, such as the essence of action based on rational arguments, while the theory of natural law lays the foundation of moral laws in natural capacities of human existence. Adopting an analytical-descriptive method, the present paper tries to explain the differences between these two theories.

کلیدواژه‌ها [English]

  • natural law
  • intrinsic goodness
  • ethics
  • human nature
مراجع
ابوالقاسم زاده، مجید، «معناشناسی ذاتی در حسن و قبح ذاتی»، نشریةحکمت اسلامی، سال دوم، شمارة1، ص64-33، بهار1394.
استرآبادی، محمد جعفر، البراهین القاطعه، 4ج، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، 1382.
احمد، محمد شریف، فکرۀ القانون الطبیعی عند المسلمین دراسـۀ المقارنـۀ، الجمهوریـۀ العراقیه، بغداد، دارالحریه للطباعه، 1980.
انصاری، مرتضی، مطارح الانظار، بی‌جا، مؤسسة آل البیت للطباعه و النشر، بی‌تا.
إیجی، میر سید شریف، شرح المواقف، 4 ج، تصحیح بدر الدین نعسانی، قم، الشریف الرضی، 1325ق.
تفتازانی، سعدالدین، شرح المقاصد، 5ج، قم، الشریف الرضی، 1409ق.
جوادی آملی، عبدالله، رحیق مختوم شرح حکمت متعالیه، چ5، قم، مرکز نشکر اسراء، 1393.
______، فلسفة حقوق بشر، چ6، قم، مرکز نشر اسراء، 1389.
جوادی، محسن؛ رحیم دهقان، «اخلاق مبتنی بر طبیعت؛ بررسی رهیافت هستی شناختی طباطبائی و فینیس»، فصل نامه پژوهش‌های فلسفی کلامی، دانشگاه قم، شمارة67، ص26-7، بهار1395.
حائری یزدی، مهدی،کاوش‌های عقل عملی، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1361.
الحریثی، احمد،  المعتزله و الاحکام العقلیه و مبادی القانون الطبیعیه، بغداد، نشر دار الورّاق، 2011.
حلی، یوسف، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، چ2، قم، مؤسسة امام صادق علیه السلام، 1382.
دهقان، رحیم، کاربرد اخلاقی عقل؛ بررسی نگرش ملاصدرا و قاضی عبدالجبار، قم، نشر ادیان، 1393.
 دیوانی، امیر؛ رحیم دهقان، «ملاصدرا و قاضی عبدالجبار معتزلی در کاربرد اخلاقی عقل»، فصلنامة‌ایینه معرفت،  سال نهم، شمارة 29، ص66- 47، زمستان1390.
دیوانی، امیر؛ رحیم دهقان، «اخلاق مبتنی بر طبیعت در‌اندیشة علامه طباطبائی»، مجلة اخلاق وحیانی،شماره 8، ص28-5، بهار و تابستان1394.
ربانی گلپایگانی، علی، حسن و قبح عقلی یا پایه‌های اخلاق جاودان، تهران، شرکت انتشارات علمی‌ و فرهنگی، 1368.
سبحانی، جعفر، رساله فی التحسین و التقبیح العقلیین، قم، مؤسسة امام صادق علیه السلام، 1420ق.
شجاعی، محمد صادق، دیدگاه‌های روان‌شناختی حضرت‌ایت الله مصباح، قم، مؤسسة امام خمینی(ره)، 1386.
شریفی، احمد حسین، خوب چیست، بد کدام است، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1388.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، نهایـة الاقدام فی علم الکلام، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1425ق.
صادقی، حسن، «دلائل عقلی و قرآنی بر حسن و قبح ذاتی و عقلی افعال»، مجلة معرفت کلامی، سال دوم، شمارة 3، ص114-95، 1390.
صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، المبدا و المعاد، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
______،  الحکمـة المتعالیـة فی الأسفار العقلیـة الأربعـة، 9ج، قم، مکتبـة المصطفوی، 1368 .
طالبی، محمد حسین،  قانون طبیعی، قم، دبیرخانة مجلس خبرگان رهبری، 1390.
______، «جدید‌ترین نظریه قانون طبیعی در بوته نقد»، مجلة پژوهش‌های فلسفی کلامی، شمارة 39، ص74-61، 1388.
طباطبائی، محمد حسین، اصول فلسفه و روش رئالیسم. 5ج، چ2، تهران، صدرا، 1364.
______، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، اسماعیلیان، 1371.
______، تفسیر المیزان،‌ترجمة سید محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374.
______،   نهایـة الحکمـة، 4ج،  قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1386.
غروی اصفهانی، محمد حسین، نهایـة الدرایه، 3ج، بی‌جا، انتشارات سیدالشهداء، 1374.
فخر رازی، محمد بن عمر، الاربعین فی اصول الدین، 2ج، قاهره، مکتبه الکلیات الازهریه، 1986.
لاهیجی، عبدالرزاق بن علی، سرمایة‌ایمان در اصول اعتقادات، تصحیح صادق لاریجانی، چ3، تهران، الزهراء، 1372.
محمدرضائی، محمد و خدیجه شیروانی، «نظریة اخلاقی توماس آکوئیناس: اخلاق مبتنی بر قانون طبیعی»، مجلة پژوهش‌های اخلاقی، شمارة 5،ص82-67،  1390.
مصباح یزدی، محمد تقی، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، تحقیق و نگارش احمد حسین شریفی، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1384.
هولمز، رابرت ال، مبانی فلسفة اخلاق،‌ترجمة مسعود علیا، چ3، تهران،  ققنوس، 1385.
یوسفیان، حسن، کلام اسلامی؛ شرحی بر کشف المراد، قم، حکمت اسلامی، 1394.
 
Aquinas, Saint Thomas “Summa Theologiae”,  Vol. 28, Law and Political Theory, (71-1268), in Gilby T. Trans. Blackfriar, London, 1966.
Finnnis, john, Aquinas: Moral, Political, and Legal Theory, Oxford University Press, United States, 1998.
________, Natural Law and Natural Rights, Oxfrd University Press. Oxford, 1980.
Locke, John, two Treatises of Government, edited with An introduction and Notes by Petter Laslett, Cambridg: Cambridg University Press, 1997.
Robson,William, Civilization and the Grawth of Law, Macmillan.London,1935.
 
آینه معرفت
دوره 21، شماره 3 - شماره پیاپی 68
آذر 1400
صفحه 49-70
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار