تحلیل انتقادی آراء ابن‌تیمیه بر انگاره عرفانی «اعیان ثابته»

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب قم (نویسندة مسئول)

2 دانش آموخته دکتری تصوف و عرفان، دانشگاه ادیان و مذاهب قم

چکیده

از منظر ابن‌تیمیه، اعیان ثابته را باید یکی از ارکان مهم نظریة وحدت وجود دانست. او بر این باور است که ثبوت معدوم و شیء دانستن آن از سوی ابن عربی، کفرآمیز و بدتر از نظریة ثابتات ازلی معتزله است. مقالة پیش‌رو که با شیوة توصیفی- تحلیلی و به روش کتابخانه‌ای به بررسی سخنان ابن تیمیه پرداخته است، می‎کوشد تا به تبیین این دیدگاه بپردازد و آراء وی را تحلیل و بررسی کند. ابن تیمیه را می‌توان در یک نظر کم بهره از علم عرفان و اصطلاحات آن دانست؛ چرا که در سرتاسر آثار خود با ذهنی تحصُّلی و مادی‌گرایانه و نیز بدون توجه به زبان و اصطلاحات رایج عرفانی به نقد اصول و مبانی آن پرداخته است. اعیان ثابته در منظومة فکری ابن عربی، در حضرت علمی(تعین ثانی) حق‌تعالی، دارای شیئیت ثبوتی است نه شیئیت وجودی و با تجلی أسماء و صفات الهی مستقیم مرتبط است. براین اساس وی معتقد است، اسمای الهی از مسیر اعیان ثابته ظهور می‌یابند و اعیان خارجی مظاهر و آثار وجودی اعیان ثابته‌اند؛ بنابراین باید گفت: نه اشکالات ثابتات ازلی دامن‌گیر این نظریه است و نه انتقادات ابن‌تیمیه. ریشة إشکال نقدهای ابن‌تیمیه در مبانی هستی‌شناسی و معرفت‌شناختی او دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ibn Taymiyyah’s Views on Mystical Perception of “Fixed Entities” (Ayn Sabitah); A Critical Analysis

نویسندگان [English]

  • Reza Jalili 1
  • Morteza Khosroshahi 2
1 PhD student of Qom University of Religions and Religions (responsible author)
2 Graduated from Sufism and Mysticism, Qom University of Religions and Schools
چکیده [English]

Ibn Taymiyyah claims that “Fixed Entities” should be considered as one of the important pillars of the Unity Theory. He believes that  the stable non-existent and considering it as an object by Ibn Arabi is blasphemous and worse than Eternal Fixed (Sabetate Azali) which stated by Mutazila. This study attempts to discover Ibn aymiyyah’s ideas by descriptive-analytical method. Ibn taymiyyah can be considered as does not have enough knowledge about mysticism and its terms. since in all his works, he has criticized its principles and foundations with an academic and materialistic mind, as well as without paying attention to the common mystical language and terms. Fixed entities in Ibn Arabi's point of view, in second determination of the Almighty, have a fixed objectivity, not an existential object and is directly related to the manifestation of divine names and attributes. Accordingly, the believes that the divine names emerge through the path of the fixed entities and the external entities are the manifestations and existential effects of the fixed entities. Therefore, it should be said: neither the defects of the eternal fixed (Sabetate Azali) affect this theory nor the criticisms of Ibn Taymiyyah. Ibn Taymiyyah's critique is rooted in his ontological and epistemological foundations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fixed Entities
  • Stable non-existence
  • Ibn aymiyyah
  • Ibn Arabi
  • Mysticism

مراجع

آملی، سید حیدر، تفسیر المحیط الأعظم، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى، 1422.
ابن­تیمیه، احمد، الجواب الصحیح لمن بدل دین المسیح، الریاض، دار العاصمـة، 1414ق.
_______، مجموع الفتاوای، تحقیق: انورالباز، الریاض، دار الوفاء، 1426ق.
_______،  مجموعـة الرسائل و المسائل، تحقیق محمد رشیدرضا، بیروت، دارالکتب العلمیـة، 1421.
_______،  الرد علی المنطقیین، بیروت، دار المعرفـة، 2005.
ابن‌سینا، التعلیقات، تحقیق از عبد الرحمن بدوى‌ ، قم، مکتبـة الاعلام الاسلامی، 1404.
ابن‌عربی، محیی‌الدین، الفتوحات المکیـة، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
احمد، محمد، الجامع فی رسائل شیخ الاسلام ابن تیمیـة، بیروت، المکتبـة المصریـة، 2011.
اله­بداشتی، علی،  خدای سلفیه، قم، کتاب طه، 1393.
ترکه اصفهانی، صائن الدین، تمهید القواعد، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و آموزش عالى، 1360.
جلیلی، رضا، رحمان بوالحسنی، " تحلیل انتقادی مقایسه­ای مواجهه اهل‌سنت و ابن­تیمیه با فضائل فاطمه زهرا (س)" ، پژوهش‌نامه کلام، ش 10، ص96- 71، 1398.
_______، "تحلیل انتقادی دیدگاه ابن تیمیه در باب وجودشناسی عرفانی"، مجله علمی جاویدان ­خرد، پاییز و زمستان، شماره38 ، ص92- 63، 1399.
جوادی آملی، تحریر تمهیدالقواعد، تهران، الزهرا، 1372.
جهانگیرى، محسن، محیى الدین ابن عربى چهرة برجستة عرفان اسلامى، تهران، انتشارات دانشگاه تهران ، 1375.
خاتمی، محمود، ابن­عربی و آموزه أعیان ثابته، تهران، نشر علم، 1400ق.
رازی، فخرالدین، المباحث الشرقیـة، بیروت، دارالکتاب العربی، 1410ق.
شجاری، مرتضی، " اعیان ثابته از دیدگاه ابن عربی و ملاصدرا"، مجله مقالات و بررسی‌ها، دفتر 67، ص65- 55، 1379.
فناری، محمد، مصباح الانس، تهران، مولی، 1374.
فولادی، علیرضا، زبان عرفان، تهران، فرا سخن، 1389.
قیصری، داود، شرح فصوص الحکم، تهران، شرکت انتشارات علمى و فرهنگى، 1375.
قونوی، صدرالدین، رسالـة النصوص، تهران، مرکز نشر دانشگاهی،1362.
کاشانی، عبدالرزاق، لطائف الأعلام فى إشارات أهل الإلهام، قاهره، مکتبـة الثقافـة الدینیـة، 1426ق.
معلمی، حسن، حکمت صدرایی، قم، حکمت اسلامی،1393.
میرهاشمی، سیدمحمد، مبانی فکری سلفیه جدید، قم، نشر ادیان، 1399.
میلانی، حسن، فراتر از عرفان، مشهد، اعتقاد ما، 1395.
نسفی، عزیز، الانسان الکامل، تحقیق: ماریژان موله، تهران، طهورى، 1386.
نوروزی، اصغر، أعیان ثابته در عرفان، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی،1390.
نصیری، مهدی و محمد محسن مروجی، "تقابل هستی شناسی عرفانی و سلفی"، جاودان خرد، شمارة 25، بهار 1393.
یزدان­پناه، یدالله، اصول و مبانی عرفان نظری، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی امام خمینی، 1389.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار