نحوة مواجهة برخی از نویسندگان‌ ایرانی در اثبات و ابطال نظریة‌ تکامل

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده حقوق الهیات و علوم سیاسی؛ واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران

2 استادیار گروه فلسفه، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی؛ واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسندة مسئول)

چکیده

اندیشمندان و متفکران ‌ایرانی با اظهارنظر دربارۀ اثبات یا ابطال نظریة تکامل زیستی مورد نظر داروین، به نحو کلی دربارۀ آن داوری کرده‌اند. دو دسته از‌ ایضاح‌ها می‌تواند اظهار نظرهای آتی را دقت بخشد: نخست توجه به‌ اینکه ‌این ادعا متشکل از چندین زیر نظریه است:
«خودِ تکامل»، «انتخاب طبیعی»، «نیای مشترک»، و «تدریجی گرایی» به نظر می‌رسد، در نوشته‌های برخی از نویسندگان ‌ایرانی به مقدار زیادی با هم خلط شده‌اند. عموم متفکران‌ ایرانی مانند اصفهانی، علامه طباطبایی، علامه جعفری، مطهری، یدالله سحابی، مکارم شیرازی، مصباح یزدی،  سبحانی،  مشکینی، عبدالکریم سروش به مسئلة انتخاب طبیعی و نیای مشترک  اشاره کرده‌اند و دلیل رد یا ابطال ‌این نظریه را بر اساس ‌این دو مؤلفه می‌دانند. همچنین لازم است به هنگام سخن گفتن از شأن اثباتی یا ابطالی یک نظریه به تحلیل‌هایی که در گذشته و در فلسفۀ علم نسبت به ابطال یا اثبات نظریۀ علمی‌ ارائه شده است، توجه شود. در ‌این مقاله نشان داده می‌شود که برخی اظهارنظرهای نویسندگان‌ ایرانی کمتر ناظر به ‌این دو نکته بوده است و البته به برخی استثناها اشاره خواهد شد. یافته‌های نویسندگان در ‌این مقاله دو نکته است: نخست‌ اینکه نظریۀ انتخاب طبیعی به عنوان یک اصل، قابلیت
اثبات ریاضیاتی دارد و بنابراین ابطال‌ناپذیر است. دوم‌ اینکه سایر بخش‌های نظریة تکامل ابطال‌ناپذیر و اثبات‌ ناپذیرند، اما اصلاح‌پذیرند. به همین دلیل بخش‌های زیادی از نظریه، از زمان داروین تاکنون ابطال یا اصلاح شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Approach of Some Iranian Authors toward Verification or Falsification of the Theory of Evolution

نویسندگان [English]

  • Bibi Mahdiye Tabatabae 1
  • Hadi Samadi 2
1 PhD student in Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Theology and Political Science; Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran Iran
2 Assistant Professor, Department of Philosophy, Faculty of Law, Theology and Political Science; Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran (Author)
چکیده [English]

Those Iranian authors who have commented on the verification or falsification of the theory of evolution have approached it in very general way. Two types of explications can make future comments more accurate: first, noticing the fact that this theory consists of several sub-theories:  It seems that ‘evolution-as-such’, ‘natural selection’, ‘common ancestor’, and ‘gradualism’ are largely confused in the writings of some Iranian writers. Most Iranian thinkers (Isfahani, Allameh Tabatabai, Allameh Jafari, Motahhari, Yadollah Sahabi, Makarem Shirazi, Mesbah Yazdi, Sobhani, Meshkini, and Abdolkarim Soroush) point to the issue of natural selection and common ancestor and believe that the reason for refutation or falsification of this theory is based on these two sub-theories. When considering the verification or falsification of a theory, it is necessary to pay attention to the analyses that have been made in the philosophy of science over the last century about the refutation and proof of a scientific theory. The present paper shows that the majority of Iranian writers' comments are based on these two sub-theories, though there are some exceptions. The authors' findings in this paper are twofold: first, the theory of natural selection as a principle is mathematically provable and therefore not subject to falsification. Second, other parts of the theory of evolution are falsifiable and unprovable, but subject to modification. That is why, many parts of the theory have been refuted or modified since Darwin. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • evolution
  • natural selection
  • verification
  • falsification
  • Iranian

مراجع

اصفهانی، محمدرضا، نقد فلسفة دارون، بغداد، مطبعـة الولایـة العامره، 1331.
_______،  نقد فلسفة داروین،‌ ترجمة شیخ مجدالدین نجفی (مجدالعلما) و آیت‌الله شیخ حسن صافی اصفهانی، تصحیح دکتر علی زاهدپور، قم، مؤسسة صاحب الامر، 1362.
باربور،‌ایان، علم ودین،‌ ترجمة بهاء الدین خرمشاهی، چ5، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1385.
باولر؛ پیتر، چارلز داروین و میراث او،‌ ترجمة حسن افشار، تهران، نشر مرکز، 1380.
جعفری، محمدتقی، آفرینش و انسان، قم، دارالتبلیغ اسلامی، بی‌تا.
داروین، چارلز، بنیاد انواع به‌وسیلة انتخاب طبیعی یا تنازع بقاء در عالم طبیعت،‌ ترجمة عباس شوقی، تهران، چاپخانه وکتابخانه مرکزی، 1318.
_______، بنیاد انواع، ترجمة نورالدین فرهیخته، بی‌‌جا، انتشارات انزلی، 1363.
سروش، عبد الکریم، دانش و ارزش، چ7، تهران، یاران، 1360.
سبحانی، جعفر، «داروینیسم در دو قرن»، مجله حکمت تشیّع، شمارة 11، 1343.
_______، داروینیسم یا تکامل انواع، قم، نشر قیام، بی‌تا .
_______، «تحول انواع و ‌اندیشه معارضه با کتب آسمانی»، مجلة کلام اسلامی، شمارة 16، 1374.
سحابی، یدالله، خلقت انسان، تهران، شرکت سهامى انتشار، 1346.
عقاد، عباس محمود، قرآن و مکتب تکامل،‌ترجمة سید خلیل خلیلیان، تهران، انتشارات اسلامی، 1358.
طباطبایی، سیدمحمد حسین،  تفسیر المیزان، ‌ترجمة محمد باقر موسوسی همدانی، ج16، قم، دفتر انتشارات مدرسین حوزة علمیة قم، 1374.
مایر، ارنست، چه چیزی زیست‌شناسی را بی‌همتا می‌سازد،‌ترجمة کاوه فیض اللهی، مرند، انتشارات جهاد دانشگاهی، 1388.
مشکینی، علی، تکامل در قرآن، ترجمة ق.حسین نژاد، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی‌، بی‌تا.
مصباح یزدی، محمد تقی، درس گفتارهای معارف قرآنی، صوتی، درس 33.
_______، خلقت انسان از نظر قرآن، قم، شفق، بی‌‌تا.
_______، معارف قرآن(خداشناسی، کیهان‌شناسی، انسان‌شناسی)تنظیم وگرد آوری ، قم، مؤسسة در راه حق ، قم، 1327.
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهرى، نرم افزار مؤسسة نور، 1384.
_______، علل گرایش به مادیگری، چ13، تهران، صدرا، 1372.
_______، مجموعه آثار، تهران، صدرا، 1379.
مکارم شیرازی، ناصر، فیلسوف نماها، انتشارات امام علی ابن ابی طالب، 1333.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1374.
نصر، سیدحسین، معرفت و معنویت، إن شاء اله رحمتی، تهران، دفتر پژوهش و نشر سهروردی، 1385.
_______، دین و نظم طبیعت،‌ترجمة، إن شاءالله رحمتی، تهران، نشرنی، 1386
_______، جوان مسلمان و دنیای متجد،‌ ترجمة مرتضی اسعدی، تهران، طرح نو، 1387.
نیشابوری، اصغر، نقد و بررسی نظریه‌های تکاملی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1367.
 
Elgin and Sober, “Popper’s Shifting Apprisal of Evolutionary Theory”, HOPOS: The Journal of the International Society for the History of Philosophy of Science, vol. 7 , 2017.
 
Darwin, C.,” On the Origin of Species by of Natural Selection or the preservation of Favored Races in the Struggle for Life”, London: John Murray 1964, Facsisimile of the first edition; Cambridge ,MA :Harvard University press, 1859.
 
Popper, K. “Intellectual Autobiography.” In The Philosophy of Karl Popper, ed. Paul Arthur Schillp, 3–181. La Salle, IL: Open Court, 1975.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار