نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی (نویسندة مسئول)
2 دانشجوی دکتری دانشکده الهیات وادیان دانشگاه شهید بهشتی
چکیده
در اسلام اصل توحید به عنوان اساسی‌ترین اصل از اصول دین و معرفت به آن نیز والاترین شناخت معرفی شده است.گرچه در الهیات و حکمت اسلامی‌شناخت ذات الهی مقدور انسان نبوده و عنقاء است که دسترسی به آن امکان ندارد ولی باب خداشناسی بسته نشده و درک و فهم توحید از راه شناخت صفات الهی میسور بوده و توصیه شده است. از این رو هم در آیات قرآن کریم و هم در سنت (اعم از روایات و ادعیه) نامیده شدن خداوند به این اسما و صفات بسیار تکرار گردیده و به تبیین معنای این اسما وصفات پرداخته است.
خداوند خود را به چهار صفت "اولیت،آخریت، ظاهریت وباطنیت" در ابتدای سورة حدید متصف کرده و در روایات فهم عمیق این صفات را برای اهل فهم و تعمق در آخر الزمان دانسته است. با توجه به رویکردهای مختلف نقلی، عقلی وشهودی درتبیین معنای صفات الهی این مقاله درصدد است تا با توجه به میراث عظیم رویکرد عقلی و فلسفی به تبیین معنای این صفات اربعه در این رویکرد بپردازد.
در این رهگذر اولیت و آخریت نه به معنای اول وآخر زمانی بلکه به معنای ذاتی دانسته شده و در چارچوب اندیشة فلسفی به عنوان علت فاعلی وغایی یا اولیت درقوس نزول وآخریت درقوس صعود معنا شده است. البته درحکمت متعالیه این صفات حاکی از وحدت مطلقه و حقه بوده که همة صفات الهی را دربردارد. ظاهریت و باطنیت نیز یا به صفات دیگری از جمله علم الهی ارجاع شده یا ظاهریت به معنای ظهور الهی به آیات بوده و نیز در حکمت متعالیه با تشبیه به نور که بذاته آشکار و مظهرغیر است، به دلیل شدت وعلو مرتبه مخفی و پنهان است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Delineating the Meaning of God's Four Divine Attributes, the First, the Last, the Apparent, the Hidden in the Rational Approach
نویسندگان [English]
- morteza semnoon 1
- fatemeh jafari 2
1 Faculty member of Shahid Beheshti University (corresponding author)
2 Doctoral student of Vadian Faculty of Theology, Shahid Beheshti University
چکیده [English]
In Islam, the principle of monotheism (Tawhid) has been introduced as the most fundamental principles of religion and its understanding as the most exalted form of knowledge. Although, in Islamic theology, knowing the divine essence is considered impossible for human beings, the window to knowing God in theology is not completely shut and attaining some levels of understanding of monotheism through the study of divine attributes is possible and recommended. Therefore, addressing God through these attributes and the explanation of their true meaning is abundant both in the verses of the Holy Quran and in the Sunnah (traditions and prayers). God has described Himself with four attributes; "the first (alaval), the last (alakhar) the apparent (alzaher) and the hidden (albaten)" at the beginning of Hadid Surah. The understanding of these attributes as a way to contemplate on the Day of Judgement is recommended in Islamic traditions. Considering the different narratives, intellectual and intuitive approaches in explaining the meaning of divine attributes, this article seeks to explain the meaning of these four attributes, considering the significant heritage of the intellectual and philosophical approaches in this respect. In this paper, ‘the first’ and ‘the last’ are not considered as temporal concepts rather they are considered essential characteristics and the philosophical framework that has been considered as the ultimate cause. In Mulla Sadra’s philosophy, these attributes signify absolute unity and include all divine attributes. ‘The apparent’ and ‘the hidden’ are interpreted through references to other divine attributes such as divine knowledge. ‘The apparent’ refers to the manifestation of divine attributes in worldly signs. In Mulla Sadra’s philosophy, these two attributes are compared with light which is apparent in nature and is a sign of something else which remains hidden because of its exalted status.
کلیدواژه‌ها [English]
- the first
- the last
- the apparent
- the hidden
)