بررسی کارکرد‌های قواعد کلامی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه کلام اسلامی، دانشکده الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز ، ایران (نویسندة مسئول)

2 دانشیارگروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز ، ایران

3 استادیارگروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز ، ایران

چکیده

اعتقادات هر فردی شخصیت درونى و حقیقت وجودى او را می‌سازد و در تأمین سعادت دنیوی و اخروی او، در بعد فردی و اجتماعی، نقش اساسی ایفا می‌کند. در هندسة معارف اسلامی، علم کلام عهده‌دار معارف اعتقادی است. توسعه و تعمیق در علم کلام زمینه را برای افزایش معرفت اعتقادی افراد جامعه فراهم می‌کند. علم کلام علمی قاعده محور است؛ لذا گام اول و بنیادین در توسعه و تعمیق این علم، پژوهش در قواعد آن است. باز پژوهی قاعده‌های کلامی موجود و همچنین استنباط و استخراج قواعد ‌کلامی جدید، حرکتی مؤثر در این خصوص است که اخیراً توسط برخی از پژوهشگران آغاز شده است؛ اما صرف در اختیار داشتن قواعد کلامی برای رشد و توسعة علم کلام کفایت نمی‌کند و باید نحوة به کار بستن این قواعد را نیز شناخت. پژوهش در انواع کارکردهای قواعد کلامی، این شناخت را تأمین می‌کند. جستار حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به این امر پرداخته‌ است. نتیجة پژوهش آن شده است که قواعد کلامی در زمینة استنباط معارف اعتقادی، دارای دو کارکرد تطبیقی و توسیطی است و در زمینة حل تعارض گزاره‌های استنباط شده، دارای چهار نوع کارکرد تبیین، تأویل، ترجیح و تقیید است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Examining the Functions of Theological Rules

نویسندگان [English]

  • mahdi abdi 1
  • Gurban Ali Karimzadeh Karamelki 2
  • Saeed Alizadeh 3
1 PhD student, Department of Islamic Theology, Faculty of Theology and Islamic Sciences, Tabriz University, Tabriz, Iran (corresponding author)
2 Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Theology and Islamic Sciences, Tabriz University, Tabriz, Iran
3 Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Theology and Islamic Sciences, Tabriz University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Every person's beliefs make up his inner personality and ontological reality and play a fundamental role in ensuring his worldly and otherwordly happiness in its individual and social dimensions. In the geometry of Islamic education, scholastic theology is responsible for religious education. The development of the science of scholastic theology and its growth provides the basis for an increase in people’s religious knowledge as members of a society. Scholastic theological science is a rule-oriented science; therefore, the first and fundamental step in the development and grwoth of this science is to research its rules. Re-examining the current rules of scholastic theology as well as infering and extracting new rules is an effective move in this regard, which has recently been initiated by some researchers. However, possessing scholastic theological rules, by itslef, is not enough for the growth and development of scholastic theology. One must also know how to apply these rules. Research on various functions of scholastic theological rules provides this knowledge. The present essay aimed at studying this issue with a descriptive-analytical method. The result show that scholastic theological rules have two functions of adaptation and mediation, and in relation to resolving the conflict in the inferred propositions, they have four types of functions of explanation, interpretation, preference and restriction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • scholastic theological rules
  • the function of scholastic theological rules
  • the function of adaptation
  • the function of mediation
  • the function of explanation
  • the function of interpretation
  • the function of preference
  • the function of restriction

قرآن کریم

آمدى، سیف الدین، غایـة المرام فی علم الکلام‏، بیروت، دارالکتب العلمیـة،1413ق.
ابن‌خلدون، عبدالرحمن،  مقدمه ابن خلدون، بیروت، دارالقلم، 1978.
ایجی، عضدالدین،  المواقف، بیروت، عالم الکتاب، بی‌تا.
برنجکار، رضا؛ مهدی نصرتیان اهور، قواعد کلامی(توحید)، قم، دارالحدیث، 1396.
تفتازانی، سعدالدین، شرح المقاصد، مقدمه و تحقیق و تعلیق از دکتر عبدالرحمن عمیره‏، افست قم، الشریف الرضی، 1409ق.
جرجانی، سید شریف،  التعریفات، بیروت، دارالفکر، 1419ق.
خسروپناه، عبدالحسین، کلام جدید، قم، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزة علمیه، 1383.
خواجه‌نصیرالدین، محمد بن‌ حسن‌، تجریدالاعتقاد، تحقیق حسینى جلالى‏، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1407ق.
خویى، ابوالقاسم، محاضرات فی أصول الفقه، قم، دارالهادی، 1417ق.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم، 1412ق.
ربانی گلپایگانی، علی، درآمدی بر علم کلام، قم، دارالفکر، 1378.
سبحانی، جعفر، الإنصاف فی مسائل دام فیها الخلاف، قم، مؤسسة الإمام الصادق ع‏، 1381.
سبحانى تبریزى، جعفر،  المحصول فی علم الاُصول، قم، موسسه امام صادق (ع)، 1414ق.
شهرستانی، محمد بن عبد الکریم‏، الملل و النحل، تحقیق محمد بدران‏، قم، الشریف الرضی‏، 1364.
طریحی، فخر الدین بن محمد، مجمع البحرین، تهران، مرتضوی، 1375.
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، أنوار الملکوت فی شرح الیاقوت‏، تحقیق محمد نجمى زنجانى‏، قم، الشریف الرضی‏، 1363.
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد قسم الالهیات‏، محقق آیت الله سبحانى‏، قم، مؤسسة امام صادق ع‏، 1382.
فاضل مقداد، إرشاد الطالبین إلی نهج المسترشدین، قم، انتشارات کتابخانة آیت الله مرعشی، 1405ق.
فاضل مقداد،  اللوامع الإلهیـة فی المباحث الکلامیـة، تحقیق و تعلیق از شهید قاضى طباطبائى‏، قم، دفتر تبلیغات اسلامى‏، 1422ق.
فیومی، احمد بن محمد،  المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، مؤسسة دار الهجرة، 1414ق.
لاهیجی، عبدالرزاق،  شوارق الالهام، اصفهان، مهدوی، بی تا.
لاهیجی، عبدالرزاق، گوهر المراد، تهران، نشر سایه، 1383.
مجلسى‏، محمد باقر، بحارالأنوار الجامعـة لدُرر أخبار الأئمـة الأطهار، بیروت، مؤسسة الوفاء،  1404 ق الف.
مجلـسی، محمدباقر، مـرآة العقـول، تحقیـق سیـدهاشم رسولى‏، تهران، دارالکتب الإسلامیـة، 1404 ق‌ب.
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار جلد 5، تهران، صدرا، 1389.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان، تصحیح اعتقادات الإمامیـة، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، 1413ق.