نظریة تأویل عرضی آیات الهیاتی قرآن در مکتب ابن‌عربی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیارگروه ادیان و عرفان، دانشکده الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران (نویسندة مسئول)

چکیده

این مقاله در مقام بررسی نظریة تأویل عرضی آیات الهیاتی قرآن ( آیات ناظر به اسما و صفات خداوند) در مکتب ابن‌عربی است. مسئلة تأویل عرضی از مسائل مهم مکتب ابن‌عربی است و در چگونگی تأویل آیات الهیاتی قرآن مؤثر است. تأویل به دو روش امکان پدیر است: طولی و عرضی. در این مبحث تأویل به معنای فرارفتن از سطح ظاهر آیات الهیاتی به سطح باطن آن‌ها و دریافت معانی طولی آن است. در تأویل طولی تأویل گر می‌کوشد بدون تصرف در ظواهر آیات الهیاتی، سلسله معانی طولی را که دارای وحدت معنایی است، از بطن آیات برآورد. در تأویل عرضی بر خلاف تأویل طولی، معانی در عرض یکدیگرند و وحدت معنایی در آن‌ها لحاظ نمی‌شود. عارف در این نوع تأویل می‌کوشد آیات الهیاتی را در فضایی گسترده‌تر از معانی طولی ملاحظه کند و کلام خدا را در ناحیة معانی عرضی نیز توسعه دهد. از مهم‌ترین نتایج این پژوهش ارائة مبانی برای تأویل عرضی قرآن، لزوم رعایت وحدت معنایی در قرآن یا عدم آن و نگاه چند بعدی به قرآن و تنوع تأویل در این مکتب است. روش ما در این مقاله روش تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Theory of Transversal Interpretation of the Theological Verses of the Holy Qur'an in the School of Ibn Arabi

نویسنده [English]

  • masood hajirabi
Assistant Professor, Department of Religions and Mysticism, Faculty of Theology and Religions, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran (corresponding author)
چکیده [English]

The present article examines the theory of transversal interpretation of the theological verses of the Qur'an (verses referring to the names and attributes of God) in the school of Ibn Arabi. The issue of transversal interpretation is one of the important issues of the school of Ibn Arabi. It affects the interpretation of the theological verses of the holy Qur'an. Interpretation is possible in two different ways: longitudinal and transversal. In this context, interpretation means moving above the surface level of the theological verses to their inner level to get access to their longitudinal meaning. In longitudinal interpretation, the interpreter tries to derive a long chain of compatible meanings from the essence of the verses without making any modifications in the form of the theological verses. In transversal interpretation, unlike longitudinal interpretation, the meanings are arranged horizontally with no semantic unity. In this type of interpretation, the mystic tries to consider the theological verses in a broader context compared with longitudinal interpretation with the aim of extending the word of God in the realm of transverse meanings as well. One of the most important results of this research is the introduction of the foundations of transversal interpretation of the Qur'an, the need to observe or not to observe the unity of meaning in the Qur'an, a multi-dimensional view of the Qur'an, and the diversity of interpretation in this school. The method adopted in this article is an analytical one.

کلیدواژه‌ها [English]

  • transversal interpretation
  • theological verses of the Qur'an
  • exterior
  • interior
قرآن کریم.
ابن‌بابویه، محمدبن علی بن الحسین، معانی الاخبار، تصحیح علی اکبر غفاری، قم، انتشارات
   اسلامی ‌وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، 1361،
ابن عربی، الفتوحات المکیـة، بیروت، دارصادر، بی تا.
آشتیانی، سیدجلال الدین، شرح مقدمة قیصری بر فصوص الحکم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی،
   1365.
جامی، عبدالرحمان، نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، مقدمة ویلیام چیتیک، تهران، مؤسسة
   مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1370.
جوادی آملی، عبدالله، «بحث و تحقیقی درباره تأویل و تفسیر»، کیهان اندیشه، ش 39، ص20،
   1370.
رخشاد، محمد حسین، در محضر آیـة الله بهجت، قم، مؤسسة فرهنگی سماء، 1382.
شیرازی، صدرالدین، مفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مؤسسة مطالعات و
   تحقیقات فرهنگی، 1363.
قونوی، صدرالدین محمد، شرح الاربعین حدیثا، تحقیق و تعلیق حسین کامل ییلماز، قم، بیدار،
   1372.
قونوی، صدرالدین، اعجازالبیان فی تفسیر ام القرآن، مقدمه و ترجمة محمد خواجوی، تهران،
   مولی، 1375.
قیصری، داود بن محمود، شرح فصوص الحکم، به کوشش سید جلال الدین آشتیانی، تهران،
  شرکت انتشارات علمی‌ و فرهنگی، 1375.
قیصری، داود بن محمود، شرح فصوص الحکم، تصحیح محمد ساعدی، ایران، منشورات اعلام
  الهدی، 1411ق.
کاشانی، عبدالرزاق، شرح علی فصوص الحکم، الطبعـة الثالثـة، بی‌جا، شرکـة مطبعـة مصطفی
   البابی الحلبی، 1407ق.
یزدان پناه، سیدیدالله، رمز و راز تأویل عرفانی، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی،
   بی‌تا.