تفسیر ماتریالیستی سم هریس از ارادة آزاد و نقد آن از دیدگاه صدرالمتألهین

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی،دانشگاه تبریز، تبریز، ایران(نویسندة مسئول)

چکیده

مسئلة ارادة آزاد از جملة مسائل مهم اندیشه است که محل تلاقی آراء مختلف الحادی و الهی بوده ‌است. در این بین، برخی با توجه به یافته‌های نوین علوم اعصاب، جبرگرایی را وارد ورطة جدیدی کرده و از یافته‌های نوین علمی در جهت تقویت دیدگاه دترمینیستی خود سود جسته‌اند. سم هریس با بهره‌گیری از آزمایش بنجامین لیبت و تأکید بر عنصر محیط، ارادة آزاد را توهمی بیش نمی‌داند و بر این باور است که ژنتیک و محیط دو عامل تعیین‌کننده در رفتارهای ما هستند. از سوی دیگر برخلاف هریس، صدرالمتألهین بر این باور است که اراده از لوازم نفس است و نمی‌توان منشأئی خارج از نفس برای آن متصور شد. این مقاله درصدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد انتقادی به بررسی مبانی سم هریس و ملاصدرا در تبیین و تحلیل ارادة آزاد بپردازد و در نهایت به نقد دیدگاه ماتریالیستی هریس منتهی شود. بینش سم هریس در تبیین ارادة آزاد با چالش‌هایی عقلانی همچون عدم شمولیت همگانی، تأکید افراطی و تعیین‌گرا بر محیط، تأکید بر عنصر شانس و توجیه‌کردن بــرخی رفـتارها به تصـادفی بودن و انسان را عروسک بیوشیمیایی دانســتن روبه‌رو است و  ازجهات مختلفی برمبنای حکمت صدرایی قابل بحث و تأمل است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sam Harris’s Materialistic Interpretation of Free Will and Its Criticism from Mulla Sadra’s Viewpoint

نویسنده [English]

  • Abdullah HosseiniEskandian
Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Theology and Islamic Studies, Tabriz University, Tabriz, Iran (corresponding author)
چکیده [English]

According to the new findings of neuroscience, some thinkers have introduced determinism into a new field and benefited from the new scientific findings in order to strengthen their deterministic view. By using Benjamin Libet’s experiment and emphasizing on the factor of environment, Sam Harris considers free will only as an illusion, and believes that genetics and environment are the two main factors in determining our behaviors. On the other hand, contrary to Harris, Mulla Sadra believes that the Will is one of the faculties of the soul and we cannot believe in another origin for will out of the soul. This paper tries to examine Sam Harris’s and Mulla Sadra’s foundations in explaining and analyzing the free will, by a descriptive-analytical method and a critical approach, and finally leads to the criticism of Harris’s materialistic view. Sam Harris’s approach to explaining frech as being non-inclusive, the extreme and deterministic emphasis on the environment, emphasizing on the factor of chance, justifying some behaviors as being random, and considering human beings as biochemical puppets; and, based on Mulla Sadra’s Transcendent Philosophy, it can be controversial from different aspects.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Free Will
  • Sam Harris
  • Neuroscience
  • Mulla Sadra
  • Materialism

مراجع

Al-Farabi. (2000). Thoughts of the People of Medina. Beirut: al-Hilal.
Al-Jawhari, Ismaʿil ibn Himad. (1956). Al-Sihah. Abd al-Ghafour Attar (ed.). Beirut: al-Mullayyin.
Al-Jurjani, Sayyid Sharif. (1998). Sharh al-Mawaqif. Qom: al-Sharif al-Radi.
Al-Kindi, Yaqub. (1990). Al-Rasaʾel. Cairo: al-Fikr al-Arabi.
Amid, Hassan. (2011). Amid Dictionary. Tehran: Amir Kabir. (In Persian)
Dennett, Daniel C. (2017). “Reflections on Sam Harris’ Free Will”. Rivista Internazionale Di Filosofia e Psicologia, 8 (3): 214-230.
Habermas, Jurgren. (2008). “Freedom and Determinism, between Naturalism and Religion”. In  Philosophical Essays. Cambridge: Polity Press.
Harris, Sam. (2010). The Moral Landscape. New York: Free Press.
Harris, Sam. (2021). Free Will. Khashayar Deyhimi (trans.). Tehran: Guman Publications. (In Persian)
Hosseinzadeh, Muhammad. (2018). “The Reality of Man’s Freewill According to Mulla Sadra”. Philosophical-Theological Research, 20 (4). (In Persian)
Ibn Nobakht, Abu Ishaq. (1984). Al-Anwar al-Malakut fi Sharh al-Yaqut. Research by Mohammad Najmi Zanjani. Qom: Al-Sharif Al-Radi.
Ibn Sina. (1983). Al-Taʿliqat. Beirut: al-Alam.
Jʿafari, Muhammad Taqi. (2000). Determinism and Free Will. Tehran: Institute of Publishing Islamic Works. (In Persian)
Khazaei, Zahra, Nancy Murphy, & Tayyebeh Gholami. (2020). “Daniel Dennett’s and Sam Harris’ Confrontation on the Problem of Free Will”. Theological Philosophical Researches, 22 (2): 27-48. (In Persian)
Libet, Benjamin. (1999). “Do We Have Free Will?” Journal of Consciousness Studies, 8-9 (1): 47-57.
Misbah Yazdi, Muhammad Taqi. (2008). The Education of Philosophy. Tehran: Daftar Tablighat Islami. (In Persian)
Motahhari, Morteza. (1983). Moral Philosophy. Tehran: Khordad 15th Foundation. (In Persian)
Mulla Sadra. (1967). Al-Shawahid al-Rububiyyah. Sayyid Jalaleddin Ashtiyani (ed.). Mashhad: Ferdowsi University Press.
Mulla Sadra. (1981). Al-Hikmat al-Mutaʿaliyya fi al-Asfar al-ʿAqliyyat al-Arbaʿa, vol. 3. Beirut: Dar Ihya al-Turath al-Arabi.
Mulla Sadra. (1983). Al-Mabdaʾ wal-Maʿad. Hosseini Ardakani (trans.). Tehran: Academic Publications. (In Persian).
Mulla Sadra. (1992). Mafatih al-Ghayb. Tehran: Maula.
Mulla Sadra. (2003). Sharh al-Shifa. Tehran: Institute of Islamic Hikma of Sadra.
Qadi Abd al-Jabbar. (1965). Al-Mughni fi Abwab al-Tawḥid wa al-ʿAdl. Georges C. Anawati (ed.). Cairo: al-Misriyya Publications.
Raghib Isfahani, Hossein ibn Muhammad. (1991). Al-Mufradat fi Gharib al-Quran. Safwan Adnan Davoudi (ed.). Beirut: Dar al-Shamiyya.
Ramin, Farrukh. (2010). “Man’s Free Will from the Viewpoint of Sadra and Jaspers”. Wisdom and Philosophy, 6 (3). (In Persian)
Safi Pour-Shirazi, Abd al-Rahim (2014). Al-Muntahi al-Adab fi Lughat al-Arab. Tehran: Tehran University Press.
Shariati, Fahimeh. (2019). “Study of Free Will in Avicenna`s Viewpoint According to the Libet Experiment and Ethical Results”. Mirror of Knowledge, 19 (4). (In Persian)
Subhani, Jaʿfar. (2005). Al-Ilahiyat ʿala Huda al-Kitab wa al-Sunna wa al-ʿAql. Qom: Institute of Imam Sadiq.
Tabatabai, Muhammad Hossein. (1995). Nihayat al-Hikmah. Qom: Daftar Tablighat Islami.
Tusi, Khwajeh Nassir al-Din. (1982). Sharh al-Isharat wa al-Tanbihat. Tehran: Nashr Kitab.
Zonuzi, Mulla Abdullah. (1982). Al-Lumaʿat al-Ilahiyya. Seyyed Jalaleddin Ashtiyani (ed.). Tehran: Institute of Studies and Research of Tehran University.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار