ساختار قوای ادراکی قلبِ انسان از منظر قرآن کریم

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 فارغ التحصیل دکتری مدرسی معارف اسلامی، گرایش اخلاق اسلامی، گروه معارف اسلامی، دانشکده ادیان و الهیات، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه الهیات و ادیان، گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

قرآن در جعل اولیة انسان، سه نوع ادراک (قلبی، سمعی، بصری) بیان می‌کند، اما در مرحلة فعل و انفعالات ادراکی ثانویة انسانی، فاعلیت استقلالی ادراکی و فاعلیت واسطه‌ای ادراکی را مطرح می‌کند. در‌ این ساختار ادراکی، قلب انسان به عنوان فاعل استقلالی ادراکی انسان تعریف شده است و سایر قوای ادراکی انسان من جمله ادراکات سمعی، بصری، تعقلی، تفقهی و تدبری انسان، تحت حاکمیت و فاعلیت بالتسخیر ادراکی قلب قرار می‌گیرد. در نظام ادراکی انسان در قرآن، سایر ادراکات مصطلح در علم النفس فلسفی من جمله ادراکات قوای لامسه، چشایی، خیالی، وهمی، ذاکره، حافظه و فاکره به قلب انسان به صورت مستقیم نسبت داده نشده است، اما استنباط غیر مستقیم از مدلول و مفهوم آیات  بر اساس تعیین مصداق در موضوعات عام ادراکی تعریف شده در قرآن، قابلیت عمومیت بخشی را در قلمرو ادراکات قلب دارد. در‌ این مقاله همة آیات  قلب بررسی شده و روش استنتاج مسئله بر اساس تفسیر موضوعی‌‌آیه به آیه‌ صورت گرفته است. از مهم‌ترین نتایج‌ این مسئله در نظام ادراکی قلب در قرآن، تأثیرگذاری مستقیم و فراگیر نوع گرایشات‌ایمانی و کفری قلب بر فعالیت‌های ادرکات قلب است که در صورت اتصاف قلب به صفاتی از قبیل طبع و ختم و کنان، بخشی وسیعی از ادراکات قلب انسان مسدود و غیر فعال می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Structure of the Human Heart’s Perceptual Powers in the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • Mohammadhasan Mahdipour 1
  • rahim dehghan 2
1 Graduated with a PhD in Islamic Studies, Department of Islamic Ethics, Department of Islamic Studies, Faculty of Religions and Theology, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Theology and Religions, Department of Islamic Studies, Faculty of Theology and Religions, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

In the Quran's account of humanity's initial creation, three types of perception are identified: by heart, by ear, and by eye. However, the Quran also proposes a more intricate ‘perceptual structure’ involving both independent and intermediate perceptual interactions. Within this structure, the human heart is defined as an independent agent of perception, exerting influence over other human perceptual faculties such as reason, sight, and hearing. The Quran doesn’t suggest that other forms of perception associated with philosophical psychology, including touch, taste, imagination, illusion, memory, and thinking, are directly attributed to the heart. However, an indirect influence of the heart on these faculties can be inferred from the meaning of Quranic verses. This paper employs a thematic, verse-by-verse approach to analyze Quranic verses related to the heart. A key finding of this study concerns the direct and comprehensive influence of faith and disbelief on the heart's perceptual activities. In cases where the heart harbors disbelief, a significant portion of its own and other perceptual functions may become blocked or disabled.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • perceptual structure
  • human heart
  • reasoning
  • hearing
  • sight

مراجع

Holy Quran.
Al-Khuri al-Shartuni, Saʿid. (1982). Aqrab al-Mawarid. Qom: Maktabat al-Ayat allah al-ʿUzma Marʿashi al-Najafi.
Asgari, Abi Hilal. (2014). Muʿjam al-Furugh al-Lughawiyya. Qom: Nash-i Islami.
Damghani, Hussein. (1985). Qamus al-Quran. Beirut: Dar al-ʿIlm.
Dehkhoda, Ali Akbar. (1960). Dehkhoda Lexicon. Edited by Mohammad Moin. Tehran: Soroush. (In Persian)
Faʿʿali, Muhammad Taqi. (2015). Epistemology in Quran. Qom: Research Institute of Hawzah and University. (In Persian)
Farahidi, Khalil Ahad. (1993). al-ʿAyn. Edited by Mahdi al-Makhzumi and Asʿad al-Tayyeb. Qom: Oswih.
Fayyazi. Gholamreza. (2018). Philosophical Psychology. Edited by Muhammad Taqi Yousefi. Qom: Imam Khomeini Institute. (In Persian)
Fayyumi, Ahmid. (2004). Al-Misbah al-Munir. Qom: Dar al-Hijra.
 
Firuzabadi, Majd al-Din Muhammad ibn Yaʿqub. (2003). Qamus al-Muhit. Beirut: Dar Ihyaʾ al-Turath al-Arabi.
Ghaʾiminiya, Alireza. (2017). Quran and Epistemology. Qom: Islamic Culture and Thought Research Institute. (In Persian)
Hassanzadeh Amuli, Hassan. (1992). ʿUyun-i Masaʾil al-Nafs. Tehran: Amir Kabir. (In Persian)
Ibn Faris. (2008). Maqayis al-Lugha. Edited by Abdu al-Salam Muhammad Haroun. Qom: Research Institute of Hawzah and University.
Ibn Manzur, Ismaʿil. (1995). Lisan al-ʿArab. Edited by Amin Muhammad Abd al-Wahhab and Muhammad Sadiq al-Ubaydi. Beirut: Dar Ihyaʾ al-Turath al-Arabi.
Ibn Sina. (1996). Sharh-i Al-Isharat wa’l-tanbihat. Commentaries by Khawaja Nasir al-Din Tusi and Qutb al-Din Razi. Qom: Nashr al-Balagha.
Ibn Sina. (2008). Al-Nafs min Kitab al-Shifa. Edited by Hassan Hassanzadeh Amuli. Qom: Bustan-i Kitab.
Jarr, Khalil. (2002). Larousse Dictionary. Translated by Seyyed Hamid Tabibiyan. Tehran: Amir Kabir. (In Persian)
Javadi Amuli, Abdullah. (2013). Epistemology in Quran. Qom: Israʾ. (In Persian)
Jawhari, Ismaʿil ibn Hammad. (2008). Muʿjam al-Sihah. Beirut: Dar al-Maʿrifa..
Jurjani, Seyyed Sharif Ali ibn Muhammad. (1927). Al-Taʿrifat. Muʾassese Chap-i Ibrahimi.
Mulla Sadra. (2014). Al-Hikmat al-Mutaʿaliyya. Qom: Taliʿat al-Nur.
Mustafavi, Hassan. (1989). Research in the Words of the Holy Quran. Tehran: Bina.
Quriyshi, Seyyed Ali Akbar. (1975). Qamus al-Quran. Tehran: Dar al-Kitab al-Islamiyyih.
Raghib Isfahani. (1997). Muʿjam Mufradat Alfaz al-Quran. Edited by Nadim Marashli. Tehran: Murtazavi.
Sabziwari, Mulla Hadi. (2001). Sharh-i Manzumih. Edited by Hassan Hassanzadih Amuli. Qom: Nab. (In Persian)
Safipur, Abd al-Rahim. (2018). Muntaha al-ʾArab fi Lughat al-ʿArab. Edited by Alireza Hajiyannizhad. Tehran: Sukhan.
Sajjadi, Seyyed Jaʿfar. (1996). Dictionary of Philosophy and Kalam. Tehran: Amir Kabir. (In Persian)
Tabatabaʾi, Muhammad Hussein. (1987). Tafsir al-Mizan. Translated by Nasser Makarim Shirazi and Muhammad Baqir Musavi Hamidani. Qom: Bunyad-i Allamih Tabatabaʾi. (In Persian)
Tabatabaʾi, Muhammad Hussein. (2006). Nihayat al-Hikma. Commentaries by Ali Shirwani. Qom: Bustan Kitab. (In Persian)
Tahanawi, Muhammad Ali. 1996. Mawsuʿa Kashshaf Istilahat al-Funun wal-Ulum. Edited by Rafiq al-ʿAjam. Beirut: n.p.
Zamakhshari, Mahmud ibn Umar. (2001). Asas al-Balagha. Beirut: Ihyaʾ al-Turath al-Arabi. 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار