تأملی در دیدگاه علامه طباطبایی در خصوص عدم‌ارتباط تولیدی میان ادراکات اعتباری و حقیقی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دکتری فلسفه‌ی اسلامی، دانشکده‌ الهیات و معارف اسلامی‌دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

یکی از مسائل مهم در حوزه‌ی ادراکات اعتباری عدم‌ارتباط‌ تولیدی آن‌ها با ادراکات حقیقی است که علامه طباطبایی مطرح کرده‌ است. بر این ‌اساس، امکان استنتاج قضایای حقیقی از اعتباری و بالعکس نفی می‌شود. دلیل عمده‌ی این مدعا تغییرپذیری اعتباریات، ثبات ادراکات حقیقی و فقدان رابطه‌ی نفس‌الامری میان موضوع و محمول در اعتباریات است. بر اساس تحلیل پژوهش حاضر از نظر منطق صورت، استنتاج در برخی فروض تشکیل‌شده از ادراکات حقیقی و اعتباری بدون اشکال است و نبود رابطه‌ی نفس‌الامری در اعتباریات موجب سلب رابطه‌ی منطقی میان خود آن‌ها و بین آن‌ها و ادراکات حقیقی نیست. همچنین، هرچند مواد استدلال در اعتباریات یقینی نیستند، در فرض وجود اعتباریاتی ثابت، استفاده از مواد یقینی در استدلال تشکیل‌شده از اعتباریات بدون مانع است. ضمن آنکه ثابت نبودن ادراکات اعتباری، درصورتی‌که کبری و نتیجه هر دو اعتباری باشد، موجب بروز اشکال نخواهد بود؛ زیرا، مادامی ‌که اعتبار در کبری وجود دارد، اعتبار نتیجه هم وجود خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Reflection on ʿAllamah Tabatabaʾi’s Perspective on the Non-Productive Connection Between Conventional (Iʿtibari) and Real (Haqiqi) Cognitions

نویسنده [English]

  • Mohammad javad Nasr
PhD in Islamic Philosophy, Department of Philosophy, Faculty of Theology and Islamic Studies, University of Qom, Qom, Iran. (gomgashteh1989@gmail.com)
چکیده [English]

One of the main problems in the field of conventional cognitions is their lack of productive connection  with real (ḥaqīqī) perceptions, as proposed by ʿAllāmah Ṭabāṭabāʾī. Based on this view, the logical derivation of real propositions from conventional ones—and vice versa—is denied. The main rationale lies in the mutability of conventional cognitions, the stability of real perceptions, and the absence of an ontological (nafs al-ʾamrī) connection between subject and predicate in conventional judgments. According to the present study’s analysis, from the perspective of formal logic, inference in certain cases involving both types of cognitions is unproblematic. The lack of an ontological basis does not eliminate logical relations either among conventional propositions themselves or between them and real ones. Moreover, although the materials of arguments in conventional cognitions are not certain, the use of certain premises becomes feasible if stable conventions are assumed. Also, if both the major premise and the conclusion are conventional, their changeable nature poses no problem so long as the convention in the major premise remains.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conventional Perception
  • Productive Relationship
  • ʿAllāmah Ṭabāṭabāʾī
  • Real Perception
  • Convention
آملی لاریجانی، صادق (1394ش). فلسفه‌ی علم اصول، علم اصول و نظریه‌ی اعتبار. قم: مدرسه‌ی علمیه ولی عصر (عج).
رضانژاد، لقمان (1395ش). رابطه‌ی تولیدی منطقی در ادراکات حقیقی و اعتباری. نشریه‌ی علوم انسانی اسلامیصدرا، (19)، ۸۳-۸۹.
سروش، عبدالکریم (1373ش). تفرج صنع. تهران: صراط.
طباطبایی، محمدحسین (1364ش). اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران: صدرا.
طباطبایی، محمدحسین (1374ش). ترجمه‌ی تفسیر المیزان. قم: جامعه مدرسین.
طباطبایی، محمدحسین (1387ش). اصول فلسفه‌ی رئالیسم. قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، محمدحسین (۱۴۱۶ق). نهایة الحکمة. قم: مؤسسه النشر الاسلامی‌التابعه لجماعه.
طباطبایی، محمدحسین (1428ق). مجموعة رسائل العلامة الطباطبائی. قم: باقیات.
طباطبایی، محمدحسین (بی‌تا). حاشیه الکفایه. قم: بنیاد علمی ‌و فکری علامه طباطبایی، چاپ اول.
مظفر، محمدرضا (1424ق). المنطق. قم: مؤسسه‌ی النشر الاسلامی.
موسوی، محمدصادق (1426ق). الحقایق و الاعتباریات. بیروت: دارالهدی.