محکم و متشابه در‌اندیشة ابن‌عربی و علامه طباطبایی

نویسنده

دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

در‌این پژوهش مباحثی پیرامون زبان دین و به طور خاص، زبان قرآن مطرح می‌‌کنیم. زبان قرآن از جمله مباحث مهمی‌‌است که در آن به ویژگی‌های‌ایات قرآن توجه می‌‌شود. یکی از مباحثی که می‌‌توان در زبان قرآن بررسی کرد، ویژگی اِحکام وتشابه‌ آیات قرآن است. ما در‌این مقاله، بر اساس آراء ابن‌عربی و علامه طباطبایی در بارة‌ این ویژگی‌ آیات قرآن تأمل خواهیم کرد. بسیاری از اهل نظر، اِحکام و تشابه را از ویژگی‌های الفاظ قرآن می‌‌دانند. در تلقی آنان‌ آیات متشابه ذاتا متشابه است و آگاهی به معنای حقیقیِ متشابهات در ساحت دانش ‌الاهی قرار دارد نه در قلمرو علم آدمی. ابن‌عربی و علامه طباطبایی در پاسخ به‌این مسئلة مطرح در زبان دین، آرای دیگری دارند که ما در پی فهم آنها و تطبیق آرای آنان هستیم. مسئلة ما در‌این نوشته، چیستی محکم و متشابه از منظر ابن‌عربی و علامه طباطبایی و مقایسة آنهاست. هدف ما دستیابی به نظر‌این دو‌اندیشمند در مسئله و تطبیق آنها است و روش آن آمیزه‌ای از نقل و تحلیل عقلی داده‌هاست. برخی از یافته‌های ‌این پژوهش عبارت‌اند از: ا. رابطة احکام و تشابه با وجود مطلق و تجلی در عرفان؛ 2. ذاتی بودن تشابه برای‌ایات متشابه با تفسیر خاص ابن‌عربی از آن؛ 3. نسبی بودن تشابه در‌اندیشة علامه طباطبایی؛ 4. عدم نزاع حقیقی میان ابن‌عربی و علامه طباطبایی در ذاتی و یا نسبی بودن تشابه و امکان جمع میان آنها.

کلیدواژه‌ها