سیدمحمداسماعیل سیدهاشمی؛ رضا سلیمانی
دوره 14، شماره 3 ، مهر 1393
چکیده
مکتب تفکیک با این انگیزه طراحی و ارائه شده است که شناخت حقایق و معارف دینی را به دور از التقاط فلسفی و عرفانی، با شیوه‌ای دینی ممکن نماید و تأویل‌ها و تفاسیری را که ظواهر شریعت از پذیرش آن ابا دارد، از روند فهم دینی کنار نهد و بر این ادعاست که با این روش میتوان به حقایق دینی که سعادت حقیقی ما در گرو علم به آن است، دست یافت. یکی از کلیدی‌ترین ...
بیشتر
مکتب تفکیک با این انگیزه طراحی و ارائه شده است که شناخت حقایق و معارف دینی را به دور از التقاط فلسفی و عرفانی، با شیوه‌ای دینی ممکن نماید و تأویل‌ها و تفاسیری را که ظواهر شریعت از پذیرش آن ابا دارد، از روند فهم دینی کنار نهد و بر این ادعاست که با این روش میتوان به حقایق دینی که سعادت حقیقی ما در گرو علم به آن است، دست یافت. یکی از کلیدی‌ترین مسائل در این مکتب، مباحث هستی شناسی آن است و میتوان ادعا کرد که در مکتب تفکیک مباحث هستی شناسی دروازه ورود به مباحث معرفت شناسی است. در این مقاله آراء ومبانی هستی شناسی مکتب تفکیک مورد کاوش قرار گرفته است و نشان داده شده که اکثر مطالب آنان در باب هستیشناسی با نگاه بدبینانه به حکمت متعالیه وبرای انکار دیدگاههایاین فلسفه پایهریزی شده و بر‌این اساس برخی مبانیاین مکتب توجیه معقولی ندارد و حتی نمیتوان آن مطالب را مبتنی بر روایات دانست. البته از آنجایی که بین مؤسسان و شارحان این مکتب اختلافاتی وجود دارد تأکید ما در این تحقیق بیشتر بر مؤسسان این مکتب است.
محمد علی شیخ
دوره 14، شماره 3 ، مهر 1393
چکیده
بیتردید ابن‌خلدون یکی از متفکران بزرگ جهان اسلام و بلکه کل جهان است. اندیشههای بی بدیع و خلاق و مبتکرانۀ وی در تاریخ جامعهشناسی، فلسفۀ تاریخ، دولت وحکومت، نسبت به متفکران پیش از وی قابل قیاس نمیباشد، به حق میتوان وی را پایه‌گذار و مؤسس جامعهشناسی نوین و فیلسوف تاریخ نامید. آنچه در این مقاله مشاهده مینمایید، تفکر و اندیشۀ وی در باب ...
بیشتر
بیتردید ابن‌خلدون یکی از متفکران بزرگ جهان اسلام و بلکه کل جهان است. اندیشههای بی بدیع و خلاق و مبتکرانۀ وی در تاریخ جامعهشناسی، فلسفۀ تاریخ، دولت وحکومت، نسبت به متفکران پیش از وی قابل قیاس نمیباشد، به حق میتوان وی را پایه‌گذار و مؤسس جامعهشناسی نوین و فیلسوف تاریخ نامید. آنچه در این مقاله مشاهده مینمایید، تفکر و اندیشۀ وی در باب فلسفۀ نوسان قیمتهاست. نویسنده تلاش کرده تا دیدگاه این متفکر را در این زمینه تبیین کند.
لادن صالحین؛ ابوالفضل محمودی
دوره 14، شماره 3 ، مهر 1393
چکیده
نظریه تناسخ مصطلح به‌عنوان یکی از آموزه‌های محوری ادیان هندی و بودایی، از دیرباز محل مجادلات کلامی، فلسفی و عرفانی در میان مسلمانان بوده که غالباً با دلایل متعدد و متقن به ابطال آن رأی داده‌اند. در‌این میان برخی گروه‌ها و فرق غیر رسمی‌‌مسلمانان، نظریة تناسخ را پذیرفته یا منتسب به پذیرش آن شده‌اند. همین امر دامنة مباحث تخصصی در ...
بیشتر
نظریه تناسخ مصطلح به‌عنوان یکی از آموزه‌های محوری ادیان هندی و بودایی، از دیرباز محل مجادلات کلامی، فلسفی و عرفانی در میان مسلمانان بوده که غالباً با دلایل متعدد و متقن به ابطال آن رأی داده‌اند. در‌این میان برخی گروه‌ها و فرق غیر رسمی‌‌مسلمانان، نظریة تناسخ را پذیرفته یا منتسب به پذیرش آن شده‌اند. همین امر دامنة مباحث تخصصی در مورداین نظریه را به حوزههای مختلف معرفتی و تا دوره معاصرسرایت داده است. یکی از عرفای بهنامایرانی که از منظری عرفانی به مقابله با رواج آموزة تناسخ در عصر خویش پرداخته و با روشنبینی و دقت نظر ستودنی به موشکافی، ریشهیابی و پاسخگویی به مسائل پیرامون این نظریه پرداخته، شیخ علاءالدوله سمنانی عارف بزرگ قرن هفتم وهشتم هجری قمری است. در‌این مقاله تلاش شده است تا مواجهة این عارف الهی با آموزة تناسخ، در خلال آثار بازمانده از وی مورد بررسی وتحلیل قرار گیرد.
مسعود حاجی ربیع
دوره 14، شماره 3 ، مهر 1393
چکیده
در‌این پژوهش مباحثی پیرامون زبان دین و به طور خاص، زبان قرآن مطرح می‌‌کنیم. زبان قرآن از جمله مباحث مهمی‌‌است که در آن به ویژگی‌های‌ایات قرآن توجه میشود. یکی از مباحثی که میتوان در زبان قرآن بررسی کرد، ویژگی اِحکام وتشابه آیات قرآن است. ما در‌این مقاله، بر اساس آراء ابن‌عربی و علامه طباطبایی در بارة این ویژگی آیات قرآن ...
بیشتر
در‌این پژوهش مباحثی پیرامون زبان دین و به طور خاص، زبان قرآن مطرح می‌‌کنیم. زبان قرآن از جمله مباحث مهمی‌‌است که در آن به ویژگی‌های‌ایات قرآن توجه میشود. یکی از مباحثی که میتوان در زبان قرآن بررسی کرد، ویژگی اِحکام وتشابه آیات قرآن است. ما در‌این مقاله، بر اساس آراء ابن‌عربی و علامه طباطبایی در بارة این ویژگی آیات قرآن تأمل خواهیم کرد. بسیاری از اهل نظر، اِحکام و تشابه را از ویژگی‌های الفاظ قرآن می‌‌دانند. در تلقی آنان آیات متشابه ذاتا متشابه است و آگاهی به معنای حقیقیِ متشابهات در ساحت دانش الاهی قرار دارد نه در قلمرو علم آدمی. ابن‌عربی و علامه طباطبایی در پاسخ به‌این مسئلة مطرح در زبان دین، آرای دیگری دارند که ما در پی فهم آنها و تطبیق آرای آنان هستیم. مسئلة ما در‌این نوشته، چیستی محکم و متشابه از منظر ابن‌عربی و علامه طباطبایی و مقایسة آنهاست. هدف ما دستیابی به نظر‌این دو‌اندیشمند در مسئله و تطبیق آنها است و روش آن آمیزه‌ای از نقل و تحلیل عقلی داده‌هاست. برخی از یافته‌های این پژوهش عبارت‌اند از: ا. رابطة احکام و تشابه با وجود مطلق و تجلی در عرفان؛ 2. ذاتی بودن تشابه برای‌ایات متشابه با تفسیر خاص ابن‌عربی از آن؛ 3. نسبی بودن تشابه در‌اندیشة علامه طباطبایی؛ 4. عدم نزاع حقیقی میان ابن‌عربی و علامه طباطبایی در ذاتی و یا نسبی بودن تشابه و امکان جمع میان آنها.
سیدرضا(زهیر) حسینی لواسانی؛ رضا اکبریان
دوره 14، شماره 3 ، مهر 1393
چکیده
بحث علیت از مباحث مهم فلسفی است که فیلسوفان اسلامی‌‌تلاش وافری در جهت اصلاح و سامان‌دهی آن مطابق با آموزه‌های دینی انجام دادند. ابن‌سینا با استفاده از مفهوم دینی خلقت که مطابق آن وجود پس از عدم مطرح میشود، از بحث قوه و فعل ارسطو به بحث وجود و ماهیت گذر کرده و بر‌این اساس بسیاری از مباحث مربوط به علیت را از نو بازسازی می‌‌کند ...
بیشتر
بحث علیت از مباحث مهم فلسفی است که فیلسوفان اسلامی‌‌تلاش وافری در جهت اصلاح و سامان‌دهی آن مطابق با آموزه‌های دینی انجام دادند. ابن‌سینا با استفاده از مفهوم دینی خلقت که مطابق آن وجود پس از عدم مطرح میشود، از بحث قوه و فعل ارسطو به بحث وجود و ماهیت گذر کرده و بر‌این اساس بسیاری از مباحث مربوط به علیت را از نو بازسازی می‌‌کند که از آن جمله میتوان به‌این موارد اشاره کرد: ملاک نیاز به علت از "امکان استعدادی" به "امکان ماهوی" تغییر مییابد. خداوند از محرک نامتحرک نخستینی که فعلیت محض و علت غایی است به واجبالوجود بالذاتی که وجود محض است و علت فاعلیایجادی است، تبدیل میشود. همچنین خداوندی که تنها به خود میاندیشد به خداوند عالِم به ماسوا تبدیل میشود و در یک کلام در تفسیر علیت "اعطای وجود به ماهیت" جای "فعلیت بخشیدن به امر بالقوه" را میگیرد.
زکریا بهارنژاد؛ فاطمه کاظمی
دوره 14، شماره 3 ، مهر 1393
چکیده
حسن و قبح عقلی و شرعی در سه حوزة عدل، نبوت و معاد نتایج متفاوتی دارند. نظریة حسن و قبح شرعی منجر به عدم توانایی اثبات عقلی صفات خداوند میشود، همچنین‌این نظریه قادر نیست بر لزوم بعثت و عصمت انبیا، معاد و تکلیف، دلیل عقلی ارائه نماید. در صورت شرعی بودن حسن و قبح تنها منبعی که براساس آن میتوان به صفات خدا دست یافت و او را منزه از انجام افعال ...
بیشتر
حسن و قبح عقلی و شرعی در سه حوزة عدل، نبوت و معاد نتایج متفاوتی دارند. نظریة حسن و قبح شرعی منجر به عدم توانایی اثبات عقلی صفات خداوند میشود، همچنین‌این نظریه قادر نیست بر لزوم بعثت و عصمت انبیا، معاد و تکلیف، دلیل عقلی ارائه نماید. در صورت شرعی بودن حسن و قبح تنها منبعی که براساس آن میتوان به صفات خدا دست یافت و او را منزه از انجام افعال قبیح و ظلم دانست اخبار شرع است، اما در شرایطی که عقلاً نمیتوان انجام یا ترک افعال را در مورد خداوند اثبات کرد نه تنها شریعت اطمینانآوری خود را از دست میدهد، بلکه دور لازم میآید، زیرا شریعت را نمیتوان از طریق خود شریعت اثبات کرد. و نیز احکام وعده و وعید آن الزامآور نخواهد بود. در مقابل نظریة حسن و قبح عقلی این ضعفها را در ناحیة لوازم و نتایج ندارد با پذیرش حسن و قبح عقلی میتوان صفات خدا را عقلاً اثبات کرد و با تأکید بر قبح اظهار معجزه از سوی مدعی دروغین نبوت و قبح نفی غرض از سوی خداوند بسیاری از مسائل در حوزة نبوت و فروعات آن عقلاً اثبات میشود. همچنین از طریق حسن و قبح عقلی میتوان بر ضرورت معاد دلیل عقلی ارائه کرد.
شمس‌اله سراج؛ فرنوش بابادی
دوره 14، شماره 3 ، مهر 1393
چکیده
ابن‌سینا در مواضع مختلف آثار خود از نظریة اتحاد سخن به میان می‌آورد اما اعتقاد و دیدگاه او به وضوح و روشنی مشخص نیست چرا که گاهی مسئلة اتحاد را می‌پذیرد و گاهی بر رد آن استدلال می‌آورد. لذا از یک سوی اشتهار شیخ به عنوان منکر قطعی و مسلم نظریة اتحاد عاقل و معقول و از سوی دیگر بررسی قول به استبصار و عدول شیخ از نظر اولیة خود و پذیرش اتحاد، ...
بیشتر
ابن‌سینا در مواضع مختلف آثار خود از نظریة اتحاد سخن به میان می‌آورد اما اعتقاد و دیدگاه او به وضوح و روشنی مشخص نیست چرا که گاهی مسئلة اتحاد را می‌پذیرد و گاهی بر رد آن استدلال می‌آورد. لذا از یک سوی اشتهار شیخ به عنوان منکر قطعی و مسلم نظریة اتحاد عاقل و معقول و از سوی دیگر بررسی قول به استبصار و عدول شیخ از نظر اولیة خود و پذیرش اتحاد، همچنین این مسئله که آیا واقعاً در میان عبارات او تناقضی وجود دارد یا خیر و اگر وجود دارد علت آن چیست و چگونه میتوان این تناقض را رفع یا توجیه کرد؟ از جمله مسائلی است که این مقاله درصدد بررسی آنهاست. در این خصوص تشریح اقوال شیخ در آثار متعدد او و بیان دوگانگی میان تعابیرش با تمسک به همه شواهد رد و قبول اتحاد و نقل آرایاندیشمندان و پاسخ به آنها جایگاهی ویژه دارد. در نهایت این پژوهش به این نتیجه رسیده است که با نگاهی ریزبینانه به آثار و ادلة شیخ خواهیم دید که حقیقتاً تعارضی وجود ندارد بلکه شیخ در همه جای آثار در پی اثبات اتحادعاقل و معقول بوده است.