حمیدرضا خادمی؛ سیدحسن حسینی
دوره 14، شماره 1 ، فروردین 1393
چکیده
از جمله تلاش‌های ابنسینا در خصوص امکان حصول معرفت برای آدمی، ترسیم فرایند شناخت و مراحل آن است. امکان معرفت از منظر ابنسینا بر مبنای ارتباط واقع‌گرایانه میان معلوم بالذات و معلوم بالعرض با برقراری رابطة ماهوی میان آنها تصویر می‌‌گردد. وی با دو وجهی دانستن معنای حقیقت، حقیقت به معنای مطابقت صورت ذهنی با متعلق شناسایی را می‌‌پذیرد، ...
بیشتر
از جمله تلاش‌های ابنسینا در خصوص امکان حصول معرفت برای آدمی، ترسیم فرایند شناخت و مراحل آن است. امکان معرفت از منظر ابنسینا بر مبنای ارتباط واقع‌گرایانه میان معلوم بالذات و معلوم بالعرض با برقراری رابطة ماهوی میان آنها تصویر می‌‌گردد. وی با دو وجهی دانستن معنای حقیقت، حقیقت به معنای مطابقت صورت ذهنی با متعلق شناسایی را می‌‌پذیرد، اما با این فرض که در مطالعة متعلق شناخت، تمام وجوه معرفتی آن به ذهن منتقل گردد، مخالفت می‌‌ورزد و این به دلیل محدودیت‌های منابع شناختی در پوشش حقیقت و گزارش آن به دستگاه ادراکی انسان است. از دیگر تلاش‌های ابنسینا، تحلیل‌ها و پاسخ‌هایی است که وی در رویارویی با شکاکیت و نقض ادعای اصلی شکاک در امکان شناخت و باور موجه، به سود معرفت و واقع نمایی آن عرضه می‌‌دارد. ابنسینا باورهای غیر پایه را که در ارتباط و نسبت با دیگر باورها موجه می‌‌شوند، بر باورهای پایه مبتنی ساخته و با توجه به چگونگی حصول تصورات سازندة باورهای پایه، توجیه آنها را با ارجاع به واقعیت و حکایت از آن مستند می‌‌سازد. وی با ارائة برخی راه حل‌ها، در نهایت بر اساس اصل معنابخشی زبان و دلالت ارجاعی معنی، با شکاک به چالش برمی‌‌خیزد. ابنسینا با رویکردی واقع‌گرایانه در معرفت‌شناسی، اصل تناقض را در حقیقت از اوصاف موجود بماهو موجود دانسته و با ارجاع آن به متن واقع نظریة هستی‌شناختی معنی را به تصویر می‌‌کشد.
شهناز شهریاری نیسیانی؛ محمد نجفی
دوره 14، شماره 1 ، فروردین 1393
چکیده
مقالة حاضر با استناد به نظر برخی از فلاسفة مسلمان، فعالان هدایت جامعه و صاحب‌نظران حوزة روان‌شناسی و تعلیم وتربیت مبنی بر اینکه ریشة بسیاری از مشکلات، انحرافات و فجایع موجود در جامعه را باید در عدم توجه به نفس و تهذیب و تزکیة آن جستجو کرد، با هدف بررسی تهذیب و تزکیة نفس در دیدگاه ابنسینا و تبیین راههای حصول آن با اتخاذ روش تحلیلی- ...
بیشتر
مقالة حاضر با استناد به نظر برخی از فلاسفة مسلمان، فعالان هدایت جامعه و صاحب‌نظران حوزة روان‌شناسی و تعلیم وتربیت مبنی بر اینکه ریشة بسیاری از مشکلات، انحرافات و فجایع موجود در جامعه را باید در عدم توجه به نفس و تهذیب و تزکیة آن جستجو کرد، با هدف بررسی تهذیب و تزکیة نفس در دیدگاه ابنسینا و تبیین راههای حصول آن با اتخاذ روش تحلیلی- استنباطی به رشتة تحریر درآمده است. این مقاله ضمن آنکه گویای تقدم آگاهی از عیوب خود به عنوان یک شناخت جزئی بر تهذیب نفس است، حاکی از آن است که تهذیب و تزکیة نفس در دیدگاه ابنسینا از دو جهت ضرورت دارد؛ نخست نقشی که تهذیب و تزکیه در تأمین سعادت اخروی دارد و دیگری تأثیر مثبت آن از لحاظ تربیتی است. از دیدگاه ابنسینا وصول به سعادت اخروی یا همان مرتبة عقل بالمستفاد تنها با عقل نظری حاصل نمیشود، بلکه عقل عملی نیز باید به بالاترین مرتبة خود دست یابد و این جنبة عملی نفس است که بیشتر با تهذیب و تزکیه ارتباط دارد و تأکید ابنسینا بر اصلاح جزء عملی به دلیل رابطة آن با بدن و نقشی است که در ارتباط با عقل نظری جهت دریافت معرفت از عقل فعال دارد. راههای تهذیب و تزکیة نفس در ذیل دو دسته روشهای اتخاذی از جانب خود (روشهای اولیه و ثانویه) و روشهای اتخاذی از جانب دیگران قرار میگیرد که این روشها به تقویت و توانمندسازی نفس میانجامد.
حسین اترک؛ مریم خوشدل روحانی
دوره 14، شماره 1 ، فروردین 1393
چکیده
نظریة اعتدال یکی از انواع نظریات اخلاق فضیلت است که افلاطون و ارسطو نظریه‌پردازان اصلی آن در یونان باستان بودند. این نظریه به دلیل سازگاری با متون دین اسلام، نزد فیلسوفان و علمای اخلاق اسلامی رواج زیادی یافت؛ به نحوی که اغلب حکمای اسلامی چون فارابی، ابنسینا، مسکویه، خواجه نصیر طوسی و ملاصدرا تابع این نظریه‌اند. هستة اصلی نظریة ...
بیشتر
نظریة اعتدال یکی از انواع نظریات اخلاق فضیلت است که افلاطون و ارسطو نظریه‌پردازان اصلی آن در یونان باستان بودند. این نظریه به دلیل سازگاری با متون دین اسلام، نزد فیلسوفان و علمای اخلاق اسلامی رواج زیادی یافت؛ به نحوی که اغلب حکمای اسلامی چون فارابی، ابنسینا، مسکویه، خواجه نصیر طوسی و ملاصدرا تابع این نظریه‌اند. هستة اصلی نظریة اعتدال قاعدة اعتدال است که بر اساس آن فضیلت اخلاقی به اعتدال و میانهروی تعریف و همة فضایل اخلاقی به لحاظ وجودی مابین دو رذیلت افراط و تفریط در نظر گرفته می‌‌شوند. لذا توصیة عملی این نظریه رعایت اعتدال در همة عواطف و اعمال است. نظریة اعتدال با وجود نکات قوتی چون سادگی، شهرت و مورد پذیرش عامه بودن، از اشکالاتی نیز چون عدم انسجام درونی، ابهام در مفهوم حد وسط، مشکل تعیین حد وسط، نقص در حل تعارضات اخلاقی و عدم شمول و فراگیری بر تمام فضایل و رذایل برخوردار است. این مقاله به ارزیابی نظریة اعتدال بر اساس معیارهای سنجش نظریههای اخلاقی می‌‌پردازد.
زکریا بهارنژاد؛ کمیل شمس‌الدینی مطلق
دوره 14، شماره 1 ، فروردین 1393
چکیده
فارابی عدالت را در سه حوزة تکوین، اجتماع و فرد بررسی میکند و در هر سه به اعتدال توجه دارد، به گونه‌ای که در تکوین، به معنای اعطای بهرة وجودی به موجودات، متناسب با اهلیت آنها، از سوی خداوند و در اجتماع به معنای توزیع خیرات مشترک، بر اساس شایستگی افراد و در اخلاق به معنای رعایت اعتدال و حدوسط نظر دارد، از سویی وی با تقسیم سعادت به دنیوی ...
بیشتر
فارابی عدالت را در سه حوزة تکوین، اجتماع و فرد بررسی میکند و در هر سه به اعتدال توجه دارد، به گونه‌ای که در تکوین، به معنای اعطای بهرة وجودی به موجودات، متناسب با اهلیت آنها، از سوی خداوند و در اجتماع به معنای توزیع خیرات مشترک، بر اساس شایستگی افراد و در اخلاق به معنای رعایت اعتدال و حدوسط نظر دارد، از سویی وی با تقسیم سعادت به دنیوی و اخروی، سعادت دنیوی را ابزاری برای دستیابی به سعادت حقیقی میداند که بالاترین مرتبة آن مختص حکیمان در آخرت است. وی با تأثیرپذیری از افلاطون و ارسطو تأثیر عدالت را در دستیابی به سعادت پذیرفته و این بدین جهت است که عدالت دارای مطلوبیت غیری است و اینکه در تحصیل سعادت به امور دیگری غیر از عدالت نیاز است، نشان میدهدکه عدالت، شرط لازم برای سعادت است ولی شرط کافی نیست.
ابراهیم نوئی؛ محمدمهدی باباپور گل افشانی
دوره 14، شماره 1 ، فروردین 1393
چکیده
آثار صدرالمتألهین شیرازی مجال برداشتهای مختلف از مفهوم دین را برای مخاطبان فراهم آورده است، زیرا عبارات وی گاهی دین را«تسلیم»، برههای «ایمان» و زمانی «شریعت» معرفی میکند. تعریف‌ها و برداشت‌هایی که هیچ یک خالی از ملاحظه نیستند. به‌رغم‌این میتوان تعریف مرضی وی از دین را چنین دانست: دین قانون و برنامه‌ای است که از سوی پروردگار و به ...
بیشتر
آثار صدرالمتألهین شیرازی مجال برداشتهای مختلف از مفهوم دین را برای مخاطبان فراهم آورده است، زیرا عبارات وی گاهی دین را«تسلیم»، برههای «ایمان» و زمانی «شریعت» معرفی میکند. تعریف‌ها و برداشت‌هایی که هیچ یک خالی از ملاحظه نیستند. به‌رغم‌این میتوان تعریف مرضی وی از دین را چنین دانست: دین قانون و برنامه‌ای است که از سوی پروردگار و به واسطة انسان برگزیدهای که نبی یا رسول نامیده میشود به منظور سامانبخشی به امور فردی و اجتماعی خلق در حین حیات و پس از آن و رساندن آنان به کمال و سعادت شایستهشان - در دو بعد نظری و عملی نفس - فرستاده میشود. صدرا وارد مباحث مهم دیگری در شناخت دین نیز شده است. او هم اقسام گزارههای دین را تبیین کرده است و هم نسبت میان آنها را به خوبی نشان میدهد. وی مراتب تکاملی دین، انبیا و امتهایشان را روشن ساخته است؛ هچنانکه به تفصیل در باب درجات دینداران و نسبت میان آنها هم سخن میگوید. نوشتار حاضر میکوشد اندیشههای صدرا در محورهای مزبور را با کاوش آثار متعدداین حکیم مسلمان بررسی کند.
احمد غنی‌پور ملکشاه؛ مرتضی محسنی؛ مرضیه حقیقی
دوره 14، شماره 1 ، فروردین 1393
چکیده
جهان‌شناسی به معنای درک حقیقت پدیده‌های جهان، یکی از مباحث مهم فلسفی به شمار می‌آید. با وجودی که بسیاری از پژوهشگران، ناصرخسرو را فیلسوف نمی‌دانند، آثار او سرشار از اندیشه‌هایی است که به چرایی هستی و نوع تلقی او نسبت به آفرینش و رستاخیز اشاره دارد. این رویکرد بیش از پیش تحت تأثیر علوم و معارف و آیین‌هایی است که در عصر وی رواج داشته ...
بیشتر
جهان‌شناسی به معنای درک حقیقت پدیده‌های جهان، یکی از مباحث مهم فلسفی به شمار می‌آید. با وجودی که بسیاری از پژوهشگران، ناصرخسرو را فیلسوف نمی‌دانند، آثار او سرشار از اندیشه‌هایی است که به چرایی هستی و نوع تلقی او نسبت به آفرینش و رستاخیز اشاره دارد. این رویکرد بیش از پیش تحت تأثیر علوم و معارف و آیین‌هایی است که در عصر وی رواج داشته و ناصرخسرو نیز، از آنها در جهت تثبیت نظام اندیشة خویش سود جسته است. یکی از آیین‌هایی که در عصر زندگی وی، بارقههایی از آن وجود داشته و او برخی از مبانی جهان‌شناسی خویش را از آن اخذ کرده، آیین مانی است. دستاورد این پژوهش حاکی از آن است که گرچه جهانبینی فکری ناصرخسرو توحیدی است و در مقابل، آیین مانی بر پایة ثنویت بنا شده است، اما جهان‌شناسی ناصرخسرو در پارهای موارد مانند: آفرینش جهان، اسارت روح در کالبد تن، چرایی هستی و راه رستگاری انسان و به ویژه بدبینی و بیزاری از دنیا، تحت تأثیر آموزههای مانی و به ویژه جهان‌شناسی او بوده است.
مریم سالم
دوره 14، شماره 1 ، فروردین 1393
چکیده
بشر از بدو پیدایش خود همواره با مسئلة علیت دست‌به‌گریبان بوده است، چرا که این موجود متفکر و اندیشمند در بارة هر چیزی به فکر فرو می‌‌رفت و در پی یافتن منشأ پیدایش و اصل آن برمی‌آمد و همین امر سبب شد که او روز به روز در وادی علم و دانش و زندگی در کرة خاکی پیشرفت کند. اولین فیلسوف باستانی که به تفصیل به بحث علل می‌‌پردازد ارسطوست. ...
بیشتر
بشر از بدو پیدایش خود همواره با مسئلة علیت دست‌به‌گریبان بوده است، چرا که این موجود متفکر و اندیشمند در بارة هر چیزی به فکر فرو می‌‌رفت و در پی یافتن منشأ پیدایش و اصل آن برمی‌آمد و همین امر سبب شد که او روز به روز در وادی علم و دانش و زندگی در کرة خاکی پیشرفت کند. اولین فیلسوف باستانی که به تفصیل به بحث علل می‌‌پردازد ارسطوست. وی نظریة علیت و علل اربعه را به صورت یک بحث مشخص و مجزای فلسفی مطرح کرد که کاربرد آن نه تنها در مابعدالطبیعه، بلکه در باب برهان منطق و حرکت طبیعت، محرز بود. توماس آکوئینی که از شارحان ارسطو محسوب میشود نگاه متفاوتی به نظریة علیت دارد و در آثار کلامی خود علیت ارسطویی را به گونه‌ای دیگر تبیین میکند، اگرچه میکوشد در شروحش بر آثار ارسطو به تفاوت دیدگاه خود اشارهای نکند، ولی در آراء کلامی به ارسطو پایبند نمیماند و بر اساس نگاه مسیحی علیت را تفسیر میکند.