سیر تطور مفهومی معرفتی تشکیک

منیرالسادات پورطولمی؛ فاطمه باقرپور

دوره 11، شماره 4 ، دی 1390

چکیده
  تغییر و تحول یک اصطلاح علمی و تخصصی در سیر تاریخ تفکر و اندیشه حائز اهمیت خاصی است که مفهوم مهم و بنیادی تشکیک نیز از آن مصون نبوده است. این واژه نخستین بار در منطق در بارة الفاظ و سپس مفاهیم، مطرح شده و در فلسفه راه یافته و در آنجا نیز موضوع مباحثات و مناظرات بسیاری قرار گرفته است. مقالة حاضر پس از طرح معانی متفاوت و کاربردهای مختلف این ...  بیشتر

مدخلی بر تعدد رهیافت‌های جیمز به مسئلة تجربة دینی

مجتبی زروانی؛ قربان علمی؛ اکرم مشهدی

دوره 11، شماره 4 ، دی 1390

چکیده
  ویلیام جیمز، فیلسوف و روان‌شناس-آمریکایی(1910 - 1842) و مبتکر نظریة تجربه‌گرایی اساسی است. این نظریه که دارای ابعاد فلسفی و روان شناختی است، به نوبة خود نظریه‌ای بدیع در هر یک از این دو قلمرو به شمار می‌آید و با دیدگاه فلسفی پراگماتیسم او در ارتباط کامل و ژرف است که تفسیر نوینی در سنت پراگماتیستی آمریکایی تلقی می‌شود. واکاوی اندیشه‌های ...  بیشتر

تبیین فلسفی «وحی» از دیدگاه ابونصر فارابی

غلامحسین ابراهیمی دینانی

دوره 11، شماره 4 ، دی 1390

چکیده
  تبیین فلسفی «وحی» از دیدگاه مؤسس فلسفة اسلامی، ابو نصر فارابی، فعالیتی عقلانی در جهت معقولیت بخشیدن و توجیه آموزه اصلی نبوت در دین مبین اسلام است که می کوشد سازگاری عناصر گوناگون آن را در نظام فلسفی هماهنگی به منصه ظهور برساند. بر این پایه، نگارندة این مقاله می‌کوشد با تحلیل ابعاد مختلف «وحی»، نگاه فارابی در مورد عناصر چهارگانه فرستندة ...  بیشتر

تبیین فلسفی معجزه و کرامت از دیدگاه سهروردی

یحیی بوذری نژاد

دوره 11، شماره 4 ، دی 1390

چکیده
  طی تاریخ بشر، پیامبران ضمن دعوی رسالت از ناحیة خداوند، معجزه و کرامت را دلیل برتأیید صدق گفتار و رسالت خود می-دانستند. موضوع کیفیت معجزه و کرامت، تبیین عقلی و فلسفی و تفاوت آن با اموری همانند سحر، مورد توجه فلاسفة بزرگ اسلامی همانند ابن‌سینا، ملاصدرا و سهروردی بوده است. سهروردی - شیخ اشراق - در اکثر آثار خود ضمن بیان و تبیین قوای انسان ...  بیشتر

ارادة الهی و نسبت آن با اختیار انسان از دیدگاه امام خمینی ره

سیدمحمد اسماعیل سیدهاشمی؛ سیدصفی اله موسوی خو

دوره 11، شماره 4 ، دی 1390

چکیده
  مسئلة ارادة الهی و نسبتش با افعال انسان از دیرباز در تاریخ تفکر اسلامی مورد بحث و نزاع بوده است و شاید از موضوعاتی بوده که در شکل‌گیری نحله‌های کلامی اولیه نقش مهمی ایفا کرده است. این موضوع در کلام و فلسفه و حتی علم اصول فقه به مناسبتی مطرح شده است. یکی از اندیشمندانی که به این مسئله پرداخته، امام خمینی (ره) است. وی که به عنوان فقیه، فیلسوف ...  بیشتر

ملاصدرا و عبدالجبار معتزلی در کاربرد اخلاقی عقل

امیر دیوانی؛ رحیم دهقان سیمکانی

دوره 11، شماره 4 ، دی 1390

چکیده
  آراء ملاصدرا و قاضی عبدالجبار معتزلی نسبت به کارکردهای عقل در اخلاق از جهاتی با هم قابل مقایسه است. به طور کلی می-توان سه جهت اشتراک و سه جهت افتراق در اندیشه‌های ایشان در این زمینه به‌دست آورد. جهات اشتراک این است که اولاً هر دو قائل به تلازم معرفت و فضیلت هستند؛ ثانیاً مسئولیت اخلاقی را مبتنی بر عقل دانسته‌اند؛ ثالثاً قائل به وجوه ...  بیشتر

قوة واهمه و نسبت آن با سایر قوای نفس با تأکید بر آراء ابن‌سینا

نصرالله شاملی؛ وحیده حداد

دوره 11، شماره 4 ، دی 1390

چکیده
  شیخ الرئیس در بحث قوة واهمه باورهای خاصی دارد؛ از آن‌جمله جسمانی بودن قوة واهمه است. از منظر این فیلسوف میان قوة واهمه و دستگاه ادراکی انسان ارتباط ویژه‌ای برقرار است. به علاوه میان واهمه و بدن ارتباطی تنگاتنگ وجود دارد. او این تأثیر و تأثر را به‌گونه‌ای خاص تبیین کرده است. ما در این مقاله درصددیم ضمن آوردن دلایل وافی و کافی شیخ در ...  بیشتر