نوع مقاله : مقاله کوتاه
نویسندگان
دانشگاه قم
چکیده
یکی از اوصاف خداوند که در قرآن کریم به آن اشاره شده است صفت تکلم است. اندیشمندان مسلمان، در پی پاسخی مستدل به پرسش از حقیقت کلام خداوند، مباحثی را مطرح کرده اند که در این میان اندیشه فخر رازی و نظریه ملاصدرا از ژرف نگری خاصی برخوردار است و نوشتار پیش رو به هدف مقایسه و ارزیابی این دو نظریه تدوین شده است. فخررازی کلام حقیقی را معانی قائم به نفس متکلم دانسته با تأکید بر غیریت این معانی از اراده و علم و حقیقت مستقل بودنشان در نفس انسانی، آیات قرآن را به عنوان بهترین اماره بر تکلّم خداوند معرفی می کند. اما ملاصدرا با این تلقی که کلام، انشاء چیزی است که بر نهان متکلم دلالت کند، اظهار می دارد که کلام الهی شامل تمام موجودات و افعال خداوند بوده و خداوند به این اعتبار متکلم است. وی در تبیین مراتب کلام الهی، عالم امر را کلامِ اعلی، عالم نفس را کلامِ اوسط و عالم تشریع را کلام نازلِ خداوند معرفی می کند.با وجود اتفاق نظر فخررازی و ملاصدرا در کلام لفظی و وجود مرتبه دیگری برای کلام، اما در کیفیت و خصوصیات آن مرتبه، اختلاف نظر دارند. پژوهش علاوه بر احراز جامعیت نظریه صدرالمتألهین، به این نتیجه رسیده است که منطوق برخی آیات قرآن کریم و روایات با تبیین صدرایی سازگاری بیشتری دارد.
عنوان مقاله [English]
abc
چکیده [English]
no abstract
کلیدواژه‌ها [English]
- no
- قرآن الکریم.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج12، چاپ سوم، بیروت، دار الفکر،1414.
- ابو الحسین، احمد بن فارس بن زکریا، معجم مقائیس اللغة، ج5، چاپ اول، قم، انتشارات، دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه،1404.
- آخوند خراسانى، محمد کاظم بن حسین، کفایه الأصول، چاپ اول، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام،1409.
- ایجى- میر سید شریف،شرح المواقف، اول،افست قم، ناشر الشریف الرضی،1325 ق.
- بدوی، عبدالرحمان، مذاهب الاسلامیین، ج1، بیروت، دارالعلم،1997.
- پترسون، مایکل – هاسگر، ویلیام – رایشنباخ، بروس – بازینجر، دیوید ، عقل واعتقاد دینی، مترجم،نراقی، احمد-سلطانی، ابراهیم، چاپ هشتم، تهران، انتشارات طرح نو، 1389.
- جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح، چاپ اول، بیروت، دار العلم للملایین، 1410.
- حسین بن محمدبن راغب، مفردات الفاظ القرآن، چاپ اول، لبنان، دارالعلم، 1412.
- حلبی، علی اصغر، تاریخ علم کلام در ایران جهان، چاپ دوم، تهران، اساطیر،1376.
- خسروپناه، عبد الحسین، کلام جدید با رویکرد اسلامی، چاپ دوم، قم، دفتر نشر معارف،1390.
- سبحانی، جعفر، مدخل مسائل جدید درعلم کلام، ج2، چاپ دوم، قم، موسسه امام صادق،1383.
- سید رضى، محمد بن حسین ، نهج البلاغة، چاپ اول، قم، مؤسسه نهج البلاغه،1414.
- شیخ مفید، محمدبن نعمان، النکت الاعتقادیة، چاپ اول،قم،المؤتمر العالمی للشیخ المفید،1413.
- طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم،ج13، چاپ پنجم، انتشارات جامعه مدرسین،1417.
- -----، نهایه الحکمه،قم، انتشارات موسسه اموزشی وپژوهشی امام خمینی،1385.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ج6، چاپ سوم، تهران، انتشارات ناصرخسرو، 1372.
- فخررازی، محمدبن عمر، خلق القرآن بین المعتزله و اهل السنه، چاپ اول، بیروت، دار الجبل،1413.
- -----، کتاب المحصّل، چاپ اول، عمان، دار الرازی، 1411الف.
- -----، مباحث المشرقین،ج1، چاپ دوم، قم، بیدار، 1411ب.
- -----، مطالب العالیه من العلم اللهی،ج3، چاپ سوم، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407.
- -----، معالم اصول الدین، قاهره، مکتبه الازهریه للتراث،2004.
- -----، مفاتیح الغیب (تفسیرکبیر)، ج،25، چاپ سوم، بیروت، دار الحیاء التراث العربی،1420.
- -----،البراهین در علم کلام، ج1، تهران، دانشگاه تهران، سال نشر1341.
- -----، الاربعین فی الاصول الدین، چاپ اول، بیروت، دارالکتاب العلمیه،2009.
- فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج5، چاپ دوم، قم، نشر هجرت،1410.
- قاضی عبدالجبار، ابوالحسن، المغنی فی ابواب التوحید والعدل، ج7، قاهره، الدار المصریه،1962-1965.
- ----- ، شرح الاصول الخمسه ، چاپ چهارم، قاهره، مکتبه وهبه، 1427.
- ملاصدرا، محمدبن ابراهیم، اسرار الایات، چاپ اول، تهران، انجمن حکمت وفلسفه،1360.
- -----، المشاعر، چاپ دوم، تهران ، کتابخانه طهوری،1363الف.
- -----، اسفار، ج7، چاپ اول، بیروت، دارالاحیاء الثراث، بی تا.
- -----، شرح اصول کافی، چ3، چاپ اول، تهران، موسسه مطالعاتی وتحقیقاتی فرهنگی حکمت وفلسفه ایران، 1366.
- -----، مفاتیح الغیب، چاپ اول، تهران، موسسه مطالعاتی وتحقیقاتی فرهنگی حکمت وفلسفه ایران ، 1363ب.
- -----، العرشیه، تهران، انتشارات مولی،1361.
- -----، المبداوالمعاد، چاپ اول، تهران، انجمن حکمت وفلسفه، 1354.
- -----، المظاهر الّهیه، چاپ اول،تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1378.
- هیک، جان، فلسفه دین، چاپ سوم، مترجم، سالکی،بهزاد، تهران، انتشارات بین المللی الهدی، 1381.
)