حیثیت ذاتی، عقل و امانیسم؛ اسلام و غرب با تاکید بر "مطهری و هابز،لاک، اسپینوزا، برلین"

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشگاه آزاد واحد تهران شمال

چکیده

پس از طرح آزادی به صورت مساله بعد از قرون وسطی در مغرب زمین و اهمیت دادن به آن به عنوان یک ارزش مهم، نسبت دین و آزادی در اسلام مورد بررسی فلاسفه و اندیشمندان اسلامی قرار گرفت. در این مقاله به زیربنای مساله آزادی میان فرق مختلف فکری اسلامی پرداخته شده است و به صورت استدلالی فرقه امامیه به عنوان فرقه موجود و دارای زیربنای تفکر آزادی معرفی گردیده است و ادله مختلف مکتب فکری اسلام در وجود داشتن حق طبیعی آزادی مورد بررسی  قرار می گیرد.در این مقاله سعی نویسنده بر آن است تا با مطالعه تطبیقی، ضمن بررسی مشابهت دو مکتب فکری فلسفی اسلام و غرب بر حق طبیعی و ذاتی آزادی، به اختلاف نظر این دو مکتب در منشاء حیثیت ذاتی انسان بپردازد. منشا این حق ذاتی در غرب، امانیسم است و در اسلام عقل انسانی است که بوسیله آن قابلیت تعالی و تکامل وجود دارد و این همان است که خداوند در خلقت انسان از دمیدن روح خود به وی یاد کرده است و نکته مهم آنکه در دیدگاه اسلامی، آزادی جزئی از هندسه سعادت می باشد و مساله به صورت پازل و هندسه دیده شده است و اینگونه نیست که ارزشهای آزادی، عدالت، امنیت، ثروت و غیره به صورت مستقل و هم عرض دیده شوند. تفاوت نگاه اسلام و غرب در منشا حیثیت ذاتی به تفاوت دیدگاه در حدود و ثغور آزادی می انجامد. در نگاه غربی بر پایه مبنا بودن امانیسم حد و مرز آزادی، آزادی دیگران است. اما در نگاه تفکر اسلامی بر پایه مبنا بودن عقل برای حیثیت ذاتی، حد و مرز آزادی علاوه بر آزادی دیگران، مصالح فرد و اجتماع و خروج از مرز عقل نیز در نظر گرفته می شود. همچنین عوامل نگهداشت آزادی مورد مطالعه قرار می گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The inherent dignity, Intellect and humanism, Islam and western context (by emphasizing Motahari and Hobbes, Locke, Spinoza and berlin beliefs)

نویسنده [English]

  • hosean yazdi
Islamic Azad University-Tehran North Branch
چکیده [English]

Right after medieval ages in the west and when freedom became a recurrent problem and gaining importance as a significant value, religion and freedom were investigated by Islamic scholars and researchers. This study is an attempt to investigate the foundations of freedom within different Islamic schools of thought. Shiite sect was defined as an existing sect possessing the foundations of freedom thought based on reasoning. In addition various reasons from Islam's school of thought with regard to considering freedom as a natural right will be investigated.
The author attempts to investigate both similarities and differences between Islam's and West's schools of thoughts with regard to freedom as one of the human's inherent rights using a comparative framework. Actually, humanism is considered to be the origin of freedom in Western schools of thought; however, it is human's intellect that is considered as the origin of freedom in Islam. The human is allowed to develop and ascend through his own freedom. In fact, while blowing his soul into human, the God has taught him to be a free being. From Islamic point of view, freedom is regarded as one of the components of prosperity and bliss geometry and the problem has been treated as a puzzle and geometrical issue. Values such as freedom, justice, security, wealth, etc. are not regarded as independent and parallel. The difference between Islam's and West's perspective with regard to inherent dignity will result in differences within the realm of freedom.From a western perspective being based upon Humanism, others' freedom is regarded as the limits of one's freedom. However, from an Islamic perspective based upon reason, the limitsof freedom include individual's benefits, society's benefits and existing from the boundaries of reason as well as others' freedom. Moreover, the factors contributing to maintenance of freedom will be investigated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • freedom
  • Free will
  • inherent dignity
  • reason
  • Belief

مراجع

  1. قرآن کریم
  2. آمدی، عبدالله بن عبدالوهاب، غررالحکم و دررالکلم، امام عصر(عج)، قم، 1380ش.
  3. آملی، شمس الدین محمدبن محمود، نفایس الفنون فی عرایس العیون، ج1، اسلامیه، تهران، 1377ق.
  4. ابن سینا، حسین، الاشارات و التنبیهات، ج3، دانشگاه تهران، تهران، 1335ش.
  5. احمد نگری، قاضی عبد النبی بن عبد الرسول، جامع العلوم فی اصطلاحات الفنون(دستورالعلما)، ج1و2، بیروت، 1395ق.
  6. اشعری، ابوالحسن علی بن اسماعیل، اللمع فی الرد علی اهل الزیغ و البدع، بیروت، 1952م.
  7. برلین، آیزیا، چهار مقاله درباره آزادی، ترجمه محمدعلی موحد، خوارزمی، تهران، 1368ش.
  8. بلوم، ویلیام تی، نظریه های نظام سیاسی، ج2، ترجمه احمد تدین، آران، تهران، 1373ش.
  9. تفتازانی، سعد الدین، شرح المقاصد فی الکلام، ج2، طبع سنگی، استانبول، 1305ق.
  10. تهانوی، محمدبن علی، کشاف اصطلاحات الفنون، ج1، خیام، تهران، 1967م.
  11. جرجانی، علی بن محمد، کتاب التعریفات، قاهره، 1306ق.
  12. حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد فی شرح الاعتقاد، المصطفوی، قم، بی تا.
  13. دهخدا، علی اکبر، لغتنامه، دوره 14 جلدی، دانشگاه تهران، تهران، 1372ش.
  14. دیویس، تونی ، امانیسم، ترجمه عباس مخبر، نشر مرکز، تهران، 1378ش.
  15. راغب، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، قاهره، بی تا.
  16. روسو، ژان ژاک، قرارداد اجتماعی، ترجمه منوچهر کیا، دریا، تهران، 1348ش.
  17. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، ترجمه سید جعفر شهیدی، علمی و فرهنگی، 1392ش.
  18. شهرستانی،محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، اقبال، تهران، 1350ش.
  19. شهیدی، سیدجعفر، زندگانی امام صادق (ع)، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1378ش.
  20. صدر، محمد باقر، آزادی در قرآن، ترجمه علی اسلامی، روزبه، تهران، بی تا.
  21. صدوق، محمدبن بابویه قمی، اعتقادات، قدس رضوی، بی نا، بی تا.
  22. طبرى، محمد بن جریر، تاریخ طبرى، ترجمه ابو القاسم پاینده، ج1و6، اساطیر، تهران، 1362ش.
  23. طباطبایی، محمدحسین، المیزان، ج2و4، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، دارالعلم، قم، بی تا.
  24. طوسی(نصیرالدین)، محمدبن حسن، تجرید الکلام فی تحریر العقائد الاسلام، طبع سنگی، بی نا، بی تا.
  25. عنایت، حمید، تفکر نوین سیاسی اسلام، ترجمه ابوطالب صارمی، امیرکبیر، تهران،1362ش.
  26. فارابی، محمدبن محمد، احصاء العلوم، ترجمه حسین خدیو جم، بنیاد فرهنگ ایران، تهران، 1340ش.
  27. کاپلستون، فردریک، تاریخ فلسفه، ج5(از هابز تا هیوم)، ترجمه امیر جلال الدین اعلم، سروش، تهران، 1370ش.
  28. کلینی، محمدبن یعقوب، اصول کافی، ج2، اسلامیه، تهران، بی تا.
  29. کوهن، توماس، منطق، جزوه، بی نا، بی تا.
  30. لاهیجی، عبدالرزاق، گوهر مراد، اسلامیه، تهران، 1377ش.
  31. مطهری، مرتضی، آزادی معنوی، صدرا، تهران، 1379ش.
  32. ____، انسان در قرآن، صدرا، تهران، 1375ش.
  33. ____، انسان و ایمان، صدرا، تهران، 1378ش.
  34. ____، انسان و سرنوشت، صدرا، تهران، 1377ش.
  35. ____، پیرامون انقلاب اسلامی، صدرا، تهران، 1371ش.
  36. ____، پیرامون جمهوری اسلامی، صدرا، تهران، 1374ش.
  37. ____، تعلیم و تربیت در اسلام، صدرا، تهران، 1372ش.
  38. ____، خدمات متقابل اسلام و ایران، صدرا، تهران، 1373ش.
  39. ____، فلسفه اخلاق، صدرا، تهران، 1376ش.
  40. ____، یادداشتها، ج1، صدرا، تهران، 1380ش.
  41. مفید، محمد بن نعمان، تصحیح الاعتقاد، قدس رضوی، تهران، بی تا.
  42. میل، جان استوارت، رساله درباره آزادی، ترجمه جواد شیخ الاسلامی، علمی و فرهنگی، تهران، 1363ش.
  43. نجار، عبدالحمید، آزادی اندیشه و بیان، ترجمه محسن آرمین، قطره، تهران، 1377ش.
  44. A letter Concerning Toleration, ed.p.Romanell, New York: Bobbs Merrill, 1955.
  45. An Essay Concerning Human Understanding, ed.A.C.Fraser, New York: Dover, 1959.
  46. De cive, ed.H.Warrender, Oxford: Clarendon,1969.
  47. Essay analitique sur les faculties de lame, Bonnet, Indiana,1975.
  48. Essay Concerning Human Understanding, Human, Indiana,1961.
  49. Ethic, Spinoza,ed.C.B.Macpherson, Indiana: Hackett, 1980.
  50. Kritik der rein vernunft, akadem, Berlin,1964.
  51. Of liberty and Necessit, ed.D.D.Raphael.British M ieoralists, Oxford, clarendon.
  52. Second Treatises of government, ed.C.B.Macpherson,Indiana: Hackett, 1980.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار