بررسی نسبت میان «فلسفة تعلیم و تربیت» با تمدن نوین اسلامی‌ ‌و تبیین فلسفة تربیتی مطلوب بر اساس دیدگاه مقام معظم رهبری

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

ایجاد تمدن نوین اسلامی ‌‌به عنوان آرمان نظام جمهوری اسلامی، در سال‌های اخیر، در محافل علمی‌ جدی‌تر مورد توجه قرار گرفته است. ماهیت میان رشته‌ای «تمدن پژوهی» نیز ضرورت پرداختن به‌ این مقوله را  از ابعاد گوناگون،  تأکیدکرده است. مقام معظم رهبری، در راستای‌ ایجاد تمدن نوین اسلامی‌‌ بر مؤلفة «پرورش نیروی انسان کارآمد» تأکید نموده، نگاه اجتهادی و عالمانه به نظام تعلیم و تربیت رسمی ‌‌و تدوین فلسفة تربیتی مناسب را توصیه نموده‌اند. هدف از انجام‌ این پژوهش، اولاً، تبیین رابطه میان فلسفة تربیتی جامعه و تمدن‌سازی نوین اسلامی و ثانیاً، تبیین فلسفة تربیتی مطلوب با رویکرد تمدنی( بر اساس دیدگاه‌های مقام معظم رهبری)  است. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی- استنتاجی است. ابتدا از طریق توجیه نقش نظام تربیتی در تأمین سرمایة انسانی لازم برای تمدن‌سازی، پرورش خصوصیات معنوی- اخلاقی لازم، نهادینه کردن سبک زندگی اسلامی، آماده‌سازی برای ورود به آموزش عالی و تولید علم و فناوری و پرورش نسل‌های بعدی نخبگان فکری جامعه (‌برای تولید و ارتقای فکری) که برای تمدن‌سازی لازمند، رابطة میان فلسفة تربیتی و تمدن‌سازی توجیه شد. سپس مؤلفه‌های چهارگانه فلسفة تربیتی مطلوب در قالب: اقدامات زمینه‌ساز، اهداف تربیت، رویکرد تربیتی و ابعاد تربیت تبیین گردید. بر اساس یافته‌ها، در راستای هدف کلی تربیت ( یعنی پرورش سرمایة انسانی تمدن اسلامی)، ده هدف واسطه‌ای در هشت بعد: معنوی، روانی- شخصیتی، اخلاقی، علمی، مدنی، فرهنگی- سیاسی، جسمی و حرفه‌ای- اقتصادی به دست آمد. در نهایت، رویکرد تربیتی مناسب، تحت عنوان «تربیت انسان مؤمن کارآمد» پیشنهاد گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of the relationship between "philosophy of education" and modern Islamic civilization, based on the Supreme Leader views

نویسنده [English]

  • fatemeh vojdani
shahid Beheshti University
چکیده [English]

The creation of a new Islamic civilization as the ideal of the Islamic Republic of Iran is more taken into consideration in scientific circles in recent years. The interdisciplinary nature of "civilization research" also emphasizes the necessity of addressing this category from a variety of dimensions. The Supreme Leader has emphasized on the component of "effective human capital training" in order to create a new Islamic civilization and recommended innovative and scholarly look at the formal education system and formulating the appropriate educational philosophy. The purpose of this research is, firstly, to explain the relationship between the educational philosophy of society and the modern Islamic civilization, and, second, to explain the ideal philosophy of education with civilizational approach (based on the Supreme Leader views). The research method is descriptive-analytical-deductive. First, by justifying the role of the educational system in: providing the human capital necessary for making civilization, developing the spiritual-ethical characteristics, institutionalizing the Islamic lifestyle, preparing for entry into higher education and producing science and technology, and nurturing the next generation of intellectual elites (for the production and promotion of intellect), which is needed for civilization making, justifies the relationship between philosophy of education and civilization. Then, the four components of the desired philosophy of education were formulated in the form of: fundamental and basic actions, education goals, educational approach and educational dimensions. Based on the findings, to fulfill the general goal of education (training the human capital of Islamic civilization), there are ten intermediate goals in eight dimensions: spiritual, psychological- personal, ethical, scientific, civic, cultural-political, physical, and professional-economic obtained. Finally, an appropriate educational approach was proposed, entitled "faithful effective human education".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic civilization
  • Philosophy of Education
  • Supreme Leader
  • Educational Objectives
  1. اسمیت، فیلیپ جی، فلسفه آموزش و پرورش، ترجمة سعید بهشتی، مشهد، آستان قدس رضوی،
  2. ۱۳۷۱.
  3. بابایی، حبیب الله، "«عیار» و «اساس» در اسلامی‌‌بودن تمدن"، نقد و نظر، سال ۲۰، ش ۴، زمستان
  4. ۱۳۹۴، ص ۵۴-۳۱.
  5. بنی‌حسن، علی اصغر، نقش بیداری فرد در احیای تمدن اسلامی‌‌از منظر قرآن و نهج البلاغه،
  6. پایان نامه کارشناسی ارشد مدرسی معارف اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۹۳.
  7. جعفری، محمدتقی، فرهنگ پیرو، فرهنگ پیشرو، جلد۶، تهران، انتشارات علمی‌ ‌و فرهنگی،
  8. ۱۳۷۳.
  9. حسینی، سیدحسین، "روش تحلیل مؤلفه‌های مفهومی ‌‌تمدن"، حکمت معاصر، سال ۵، ش ۲،
  10. تابستان ۱۳۹۳، ص ۴۵-۲۱.
  11. خوانساری، محمد، دورة مختصر منطق صوری، تهران،‌ دانشگاه تهران، ۱۳۶۶.
  12. دنگچی، مهدی، "احیای تمدن اسلامی‌‌از نگاه امام خمینی و مقام معظم رهبری"، فرهنگ
  13. پژوهش، ش ۲۲، تابستان ۱۳۹۴، ص ۳۱-۵.
  14. دیبایی صابر، محسن، تبیین مؤلفه‌های تمدن نوین اسلای مورد نظر مقام معظم رهبری و تحلیل
  15. جایگاه آن در اسناد بالادستی آموزش و پرورش‌ایران، دانشگاه شاهد، سومین همایش ملی
  16. تمدن نوین اسلامی. ۱۳۹۶.
  17. روحی، نبی الله، "چشم‌انداز گفتمان تمدن گرایی اسلامی‌‌در‌اندیشه مقام معظم رهبری"، مطالعات
  18. راهبردی بسیج، سال ۱۶، ش ۶۱، زمستان ۱۳۹۲، ص ۳۲-۵.
  19. سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش جمهوری اسلامی‌ایران، تهران، دبیرخانه شورای عالی
  20. انقلاب فرهنگی، ۱۳۹۰.
  21. شرفی، محمدرضا، فلسفة تربیتی اسلام با رویکرد تطبیقی، تهران، مؤسسة فرهنگی منادی تربیت،
  22. ۱۳۸۸.
  23. فتحعلی، محمود و همکاران، فلسفة تعلیم و تربیت اسلامی، تهران، مدرسه، ۱۳۹۰.
  24. فرمهینی فراهانی، محسن؛ خاری آرانی، مجید، تربیت دینی زمینه‌ساز تمدن نوین اسلامی، همایش
  25. ملی تمدن نوین اسلامی، تهران، دانشگاه شاهد، ۱۳۹۴.
  26. مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی‌‌عمومی‌‌جمهوری اسلامی‌ایران، تهران،
  27. دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، آذر ۱۳۹۰.
  28. محمودی، محمد‌هادی، "جغرافیای فلسفه در تمدن اسلامی"، درباره نسبت میان فلسفه اسلامی ‌‌و
  29. تمدن اسلامی، سوره، ش ۵۱-۵۰، تیر و مرداد ۱۳۹۰، صص ۱۶۱-۱۶۰.
  30. مقام معظم رهبری، بیانات در دیدار جمعی از ائمة جمعة کشورهای نامیبیا، موزامبیک، آفریقای
  31. جنوبی و لسوتو، قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)، ۳/۱۲/۱۳۶۸.
  32. _____، بیانات در خطبه‌های نمازجمعه، قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)،
  33. ۱۶/۱/۱۳۷۰.
  34. _____، بیانات در دیدار فرماندهان سپاه، قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)،
  35. ۲۹/۶/۱۳۷۳.
  36. _____، بیانات در دیدار جمعی از دانش‌آموزان و دانشجویان، قابل دسترس در
  37. (http://farsi.khamenei.ir)، ۱۱/۸/۱۳۷۳.
  38. _____، بیانات در دیدار نیروهای حاضر در مانور طریق‌‌‌القدس‌، قابل دسترس در
  39. (http://farsi.khamenei.ir)، ۳/۲/۱۳۷۶.
  40. _____، بیانات در دیدار کارگزاران نظام، قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)،
  41. ۶/۲/۱۳۷۶.
  42. _____، بیانات در دیدار جمعی از پرستاران، قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)،
  43. ۱۹/۶/۱۳۷۶.
  44. _____، بیانات در آغاز هشتمین اجلاس سران کشورهای اسلامی، قابل دسترس در
  45. (http://farsi.khamenei.ir)، ۱۸/۹/۱۳۷۶.
  46. _____، پیام تشکر به مناسبت برگزاری هشتمین اجلاس‌سازمان کنفرانس اسلامی، قابل دسترس
  47. در (http://farsi.khamenei.ir)، ۲۱/۹/۱۳۷۶.
  48. _____، بیانات در جمع اساتید، فضلا و طلاب حوزه علمیه قم در مدرسه فیضیه، قابل دسترس
  49. در (http://farsi.khamenei.ir)، ۱۴/۷/۱۳۷۹.
  50. _____، بیانات در دیدار جوانان و فرهنگیان در مصلای رشت، قابل دسترس در
  51. (http://farsi.khamenei.ir)، ۱۲/۲/۱۳۸۰.
  52. _____، بیانات در دیدار کارگزاران نظام به مناسبت عید مبعث، قابل دسترس در
  53. (http://farsi.khamenei.ir)، ۲۳/۷/۱۳۸۰.
  54. _____، بیانات در دیدار جمعی از نخبگان علمی، قابل دسترس در
  55. (http://farsi.khamenei.ir)، ۳/۷/۱۳۸۱.
  56. _____، پاسخ به نامه جمعی از دانش آموختگان و پژوهشگران حوزه علمیه در مورد
  57. کرسی‌های نظریه‌پردازی، قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)، ۱۶/۱۱/۱۳۸۱.
  58. _____، بیانات در دیدار جمعی از کارگران و معلمان، قابل دسترس در
  59. (http://farsi.khamenei.ir)، ۱۰/۲/۱۳۸۲.
  60. _____، بیانات در دیدار شرکت‌‌کنندگان در اجلاس بانک توسعه اسلامی، قابل دسترس در
  61. (http://farsi.khamenei.ir)، ۲۵/۶/۱۳۸۳.
  62. _____، ‌بیانات در دیدار کارگزاران نظام،‌ قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)،
  63. ۶/۸/۱۳۸۳.
  64. _____، بیانات در خطبه‌های نمازجمعه،‌ قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)،
  65. ۲۸/۵/۱۳۸۴.
  66. _____، بیانات در دیدار معلمان سراسر کشور، قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)،
  67. ۱۲/۲/۱۳۸۵.
  68. _____، بیانات در دیدار مسئولان‌سازمان انرژی اتمی‌‌و کارشناسان هسته‌ای، قابل دسترس در
  69. (http://farsi.khamenei.ir)، ۲۵/۳/۱۳۸۵. ‌
  70. _____، بیانات در دیدار نخبگان استان سمنان، قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)،
  71. ۱۹/۸/۱۳۸۵.
  72. _____، بیانات در دیدار مردم شاهرود، قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)،
  73. ۲۰/۸/۱۳۸۵.
  74. _____، بیانات در دیدار مسئولان آموزش و پرورش سراسر کشور، قابل دسترس در
  75. (http://farsi.khamenei.ir)، ۳/۵/۱۳۸۶.
  76. _____، بیانات در دیدار کارگزاران نظام‌، قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)،
  77. ۳۱/۶/۱۳۸۶.
  78. _____، بیـانـات در دیـدار رئیـس و مسئـولان قـوة قضـائیه‌، قابـل دسترس در
  79. (http://farsi.khamenei.ir)، ۷/۴/۱۳۸۸.
  80. _____، خطبه‌های نماز جمعه تهران، قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)،
  81. ۱۴/۱۱/۱۳۹۰.
  82. _____، بیانات در دیدار قاریان، قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)، ۳۱ /۴/۱۳۹۱.
  83. _____، بیانات در دیدار اساتید دانشگاه‌ها؛ تقویت وحدت امت اسلامی، قابل دسترس در
  84. (http://farsi.khamenei.ir)، ۲۲/۵/۱۳۹۱.
  85. _____، بیانات در دیدار جوانان استان خراسان شمالی، قابل دسترس در
  86. (http://farsi.khamenei.ir)، ۲۳/۷/۱۳۹۱.
  87. _____، بیانات در اجلاس جهانی علما و بیداری اسلامی، قابل دسترس در
  88. (http://farsi.khamenei.ir)، ۹/۲/۱۳۹۲.
  89. _____، بیانات در دیدار جمعی از مداحان، قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)،
  90. ‌۱۱/۲/۱۳۹۲.
  91. _____، بیانات در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری، قابل دسترس در
  92. (http://farsi.khamenei.ir)، ۱۴/۶/۱۳۹۲.
  93. _____، بیانات در دیدار پنجاه هزار فرمانده بسیج سراسر کشور، قابل دسترس در
  94. (http://farsi.khamenei.ir)، ۲۹/۸/۱۳۹۲.
  95. _____، بیانات در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، قابل دسترس در
  96. (http://farsi.khamenei.ir)، ۱۹/۹/۱۳۹۲.
  97. _____، بیانات در دیدار جمعى از دانشجویان، قابل دسترس در
  98. (http://farsi.khamenei.ir)،۲۰/۴/۱۳۹۴.
  99. _____، بیانات در دیدار رؤسای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، مراکز رشد و پارک‌های علم و
  100. فناوری، قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)،۲۰/۸/۱۳۹۴.
  101. _____، بیانات در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامى، قابل دسترس در
  102. (http://farsi.khamenei.ir)، ۸/۱۰/۱۳۹۴.
  103. _____، بیانات در دیدار کارگران، قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)، ۸/۲/۱۳۹۵.
  104. _____، بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم، قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)،
  105. ۱۱/۵/۱۳۹۵.
  106. _____، بیانات در دیدار ائمه جماعات مساجد استان تهران، قابل دسترس در
  107. (http://farsi.khamenei.ir)، ۳۱/۵/۱۳۹۵.
  108. _____، پیام به ‌مناسبت هفته دفاع مقدس و روز تجلیل از شهیدان و‌ایثارگران، قابل دسترس در
  109. (http://farsi.khamenei.ir)، ۱/۷/۱۳۹۵.
  110. _____، بیانات در دیدار نخبگان علمی‌‌جوان، قابل دسترس در (http://farsi.khamenei.ir)،
  111. ۲۸/۷/۱۳۹۵.
  112. _____، بیانات در دیدار مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی، قابل دسترس در
  113. (http://farsi.khamenei.ir)، ۵/۲/۱۳۹۶.
  114. میرزامحمدی، محمدحسن، واکاوی فلسفة سیاسی فاضله فارابی و استنتاج دلالت‌های آن در تعلیم
  115. و ترببیت از منظر تمدن نوین اسلامی، همایش ملی تمدن نوین اسلامی، تهران، دانشگاه شاهد،
  116. ۱۳۹۴.
  117. نصر، سید حسین، علم و تمدن در اسلام، ترجمة احمد آرام، تهران، انتشارات علمی‌‌و فرهنگی،
  118. ۱۳۹۳.
  119. نیلی احمدآبادی، "جایگاه تعلیم و تربیت اسلامی‌ ‌در علوم انسانی"، پژوهش نامه انتقادی متون و
  120. برنامه‌های علوم انسانی، سال ۱۳، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۲، ص ۱۸۶-۱۷۱.
  121. هاشمی‌‌علی‌آبادی، سید احمد، بررسی الزامات تحقق تمدن نوین اسلامی‌ ‌با نگرشی سیستمی‌ ‌به
  122. آیات قرآن، اولین همایش بین المللی تبیین و بازخوانی تمدن اسلامی‌‌و جهان شهر معنوی (با
  123. تأکید بر شهر مشهد مقدس)، ۱۳۹۶.